आग्रा (उत्तरप्रदेश): छत्रपती शिवाजी महाराजांची शौर्यगाथा रविवारी आग्रा किल्ल्यावर प्रथमच गुंजणार आहे. महाराष्ट्र शासन आणि अजिंक्य देवगिरी प्रतिष्ठान यांना भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण विभागाकडून (ASI) छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या ३९३ व्या जयंतीचा सोहळा किल्ल्याच्या दिवाण-ए-आम येथे आयोजित करण्याची परवानगी मिळाली आहे. या सोहळ्याला महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्यासह योगी आदित्यनाथही उपस्थित राहणार आहेत.
पाहुयात काय आहे येथील इतिहास: पुरंदरच्या तहानंतर आलमगीर औरंगजेबाच्या निरोपावरून छत्रपती शिवाजी महाराज औरंगजेबाला भेटण्यासाठी आग्रा येथे आले होते. दिवाण-ए-खास येथे औरंगजेब आणि छत्रपती शिवाजी महाराज यांची भेट झाली. या दरम्यान औरंगजेबाने त्याचा विश्वासघात करून शिवाजी महाराजांना कैद केले. ज्येष्ठ इतिहासकार राजकिशोर 'राजे' यांनी ईटीव्ही भारतला शिवाजी महाराज आणि औरंगजेब यांच्या भेटीची कहाणी सांगितली. ज्याचा नमुना आज आग्रा किल्ल्यावर पाहायला मिळणार आहे. ज्येष्ठ इतिहासकार राजकिशोर 'राजे' सांगतात की, छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म 19 फेब्रुवारी 1630 रोजी शिवनेरी किल्ल्यावर (महाराष्ट्र) झाला. शिवाजी महाराजांचे वडील शहाजीराजे भोसले आणि आई जिजाबाई होते. शिवाजी महाराजांनी भारतात मराठा साम्राज्याचा पाया घातला. ते उत्तम सेनापतीसह उत्तम मुत्सद्दी होते. त्यांनी नौदलाची स्थापनाही केली होती. 1676 मध्ये त्यांना छत्रपती ही पदवी मिळाली.
पुत्र संभाजीसह आग्र्याला पोहोचले होते: दक्षिणेत औरंगजेबाला छत्रपती शिवाजी महाराजांकडून सतत आव्हान दिले जात होते. त्यामुळे औरंगजेब नाराज झाला. औरंगजेबाने जयपूरचा राजा जयसिंगला मुत्सद्देगिरीने दक्षिणेत पाठवले. त्यानंतर छत्रपती शिवाजी महाराजांशी पुरंदरचा तह झाला होता. यानंतर राजा जयसिंगने छत्रपती शिवाजी महाराजांना औरंगजेबाच्या वतीने आग्रा किल्ल्यावर बोलावण्याचा संदेश दिला. ज्यामध्ये त्यांना पूर्ण सन्मान आणि सुखरूप परत पाठवण्याचे आश्वासन देण्यात आले होते. मात्र, छत्रपती शिवाजी महाराजांचा औरंगजेबावर विश्वास नव्हता. परंतु, सल्लागारांचा सल्ला घेऊन, छत्रपती शिवाजी महाराजांनी 05 मार्च 1666 रोजी आपली राजधानी देवगडहून आग्र्याला आपला नऊ वर्षांचा मुलगा संभाजी आणि विश्वासू सैनिकांसह निघाले आणि 11 मे 1666 रोजी आग्रा येथे पोहोचले.
दिवाण-ए-खास येथे बैठक झाली: राजकिशोर 'राजे' यांनी सांगितले की, औरंगजेब आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांची भेट १२ मे १६६६ रोजी आग्रा किल्ल्यावर झाली. दिवाण-ए-खास येथे औरंगजेब आणि शिवाजी महाराज यांची भेट झाली. सभेत योग्य मान न मिळाल्याने छत्रपती शिवाजी महाराजांनी नाराजी व्यक्त केली. ते दिवाण-ए-खासमधून बाहेर पडले. औरंगजेबाने त्यांना भेटायला बोलावले. पण, ते त्याला भेटले नाही. यावर औरंगजेबाने प्रथम शिवाजी महाराज आणि त्यांचा मुलगा संभाजी महाराज यांना नजरकैदेत ठेवले आणि मुघल सैन्याचा पहारा बाहेर ठेवला. नंतर राजा जयसिंगच्या स्वाधीन करून कैदेत टाकण्याचा आदेश दिला. ज्याचा उल्लेख प्रसिद्ध इतिहासकार जदुनाथ सरकार यांच्या 'औरंगजेब' या पुस्तकात आढळतो.
99 दिवस महाराज होते कैदेत: ज्येष्ठ इतिहासकार राजकिशोर 'राजे' सांगतात की, औरंगजेबाने छत्रपती शिवाजी महाराज आणि त्यांचा मुलगा संभाजी यांना कैद केले होते. दोघांनाही राजा जयसिंग यांनी फिदई खा की हवेली (कोठी मीना बाजार) परिसरात ठेवले होते. जिथे शिवाजी महाराज आणि संभाजी महाराज दोघेही आपल्या समज आणि हुशारीने बंदिवासातून बाहेर आले. तेथून ते मथुरेला पोहोचले. मथुरेत, शिवाजी महाराजांनी आपला मुलगा संभाजी महाराज यांना आपल्या विश्वासू व्यक्तींच्या स्वाधीन केले आणि भिक्षूच्या वेषात अलाहाबादला निघून गेले. शिवाजी महाराज पुन्हा २५ दिवसांत अलाहाबादहून आपली राजधानी रायगडला पोहोचले. अशाप्रकारे शिवाजी महाराज आणि त्यांचा मुलगा संभाजी महाराज हे ९९ दिवस औरंगजेबाच्या कैदेत राहिले.
छत्रपती शिवाजी महाराज संग्रहालय अपूर्ण: जून २०१६ मध्ये तत्कालीन समाजवादी पक्षाच्या सरकारने आग्राला मुघल संग्रहालय दिले. ताजमहालच्या पूर्वेकडील गेटपासून 1400 मीटर अंतरावर सपा प्रमुख आणि माजी मुख्यमंत्री अखिलेश यादव यांच्या हस्ते संग्रहालयाची पायाभरणी करण्यात आली. पण, 2017 मध्ये सपाचे सरकार गेले. यानंतर बजेटअभावी आणि नंतर कोविडमुळे संग्रहालयाचे काम ठप्प झाले. 14 सप्टेंबर 2020 रोजी मुख्यमंत्री योगी यांनी मुघल संग्रहालयाचे नाव बदलून छत्रपती शिवाजी महाराज केले. यावरून राजकारण चांगलेच तापले. त्यानंतर 2022 च्या विधानसभा निवडणुकीत भाजप आणि सपाने संग्रहालयाबाबत बरेच राजकारण केले. सीएम योगींनी जाहीर सभेत छत्रपती शिवाजी संग्रहालयाचे नाव जाहीर केले. मात्र तरीही छत्रपती शिवाजी महाराजांचे संग्रहालय आतापर्यंत पूर्ण होऊ शकलेले नाही.
