यंदाच्या दिवाळीला (Diwali) भाऊबीज हा सण २६ ऑक्टोबरला आहे. भाऊबीज हा सण दरवर्षी कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी साजरा केला जातो. भाऊबीज हा सण भाऊ-बहिणीच्या पवित्र नात्याचे आणि स्नेहाचे प्रतीक आहे. भाऊबीज हा सण भाई टिका, भाई दूज, यम द्वितीया, भाऊ द्वितीया इत्यादी नावांनी साजरा केला जातो. भाऊबीज (Bhaubeej) हा कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी साजरा केला जाणारा सण आहे. ही तारीख दिवाळीच्या दुसऱ्या दिवशी येते. या प्रसंगी बहिणी आपल्या भावांना टिळक लावतात आणि त्यांना दीर्घायुष्य आणि सुख-समृद्धीची कामना करतात. तर भाऊ बहिणीला शगुनच्या रूपात भेटवस्तू देतो. भाऊबीजच्या दिवशी मृत्यूचे देवता यमराज यांचीही पूजा केली जाते.
कार्तिक शुक्ल पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी भाऊबीज (यम द्वितीया) साजरा केला जातो. त्याची गणना खालीलप्रमाणे करता येईल.
1. धर्मग्रंथानुसार, कार्तिक शुक्ल पक्षाच्या दुसर्‍या दिवशी जेव्हा अपराह (दिवसाचा चतुर्थ भाग) येतो तेव्हा भाऊबीज हा सण भाऊ-बहिणीच्या पवित्र नात्याचे आणि स्नेहाचे प्रतीक आहे. भाऊबीज हा सण भाई टिका, भाई दूज, यम द्वितीया, भाऊ द्वितीया इत्यादी नावांनी साजरा केला जातो. भाऊबीज हा कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी साजरा केला जाणारा सण आहे. द्वितीया तिथी दोन्ही दिवशी दुपारी आली तर दुसऱ्या दिवशी भाऊबीज साजरी करण्याचा नियम आहे. याशिवाय दोन्ही दिवशी दुपारच्या वेळी द्वितीया तिथी आली नाही तरी दुसऱ्या दिवशी भाऊबीज साजरी करावी. ही तीन मते अधिक लोकप्रिय आणि वैध आहेत.
2. दुसर्‍या मान्यतेनुसार, कार्तिक शुक्ल पक्षातील मध्यान्ह (दिवसाचा तिसरा भाग) प्रतिपदा तिथी सुरू झाल्यास भाऊदूज साजरी करावी. तथापि, हे मत तर्कसंगत आहे असे म्हटले जात नाही. 3. भाऊबीजच्या दिवशी दुपारनंतरच भावाला तिलक आणि भोजन द्यावे. याशिवाय यमपूजाही दुपारनंतर करावी.
भाऊबीज आणि विधी: हिंदू धर्मातील सण विधीशिवाय अपूर्ण आहे. प्रत्येक सण विशिष्ट पद्धतीने आणि रीतीने साजरा केला जातो. भाऊबीजच्या निमित्ताने बहिणी भावाच्या तिलक आणि आरतीसाठी थाळ सजवतात. त्यात कुमकुम, सिंदूर, चंदन, फळे, फुले, मिठाई, सुपारी असे पदार्थ असावेत. तिलक करण्यापूर्वी तांदळाच्या मिश्रणाने चौकोनी बनवा. या शुभ मुहूर्तावर भावाला या चौथऱ्यावर बसवावे आणि बहिणींनी तिलक लावावा. तिलक केल्यानंतर भावाला फुले, सुपारी, सुपारी, बताशे आणि काळे हरभरे अर्पण करून त्यांची आरती करावी. टिळक आणि आरतीनंतर, भावांनी त्यांच्या बहिणींना भेटवस्तू द्याव्यात आणि त्यांचे नेहमी रक्षण करण्याचे वचन द्यावे.
यमद्वितीया म्हणजे काय?: असे मानले जाते की या दिवशी यमदेव आपली बहीण यमुना हिच्या घरी जेवण करण्यासाठी आले होते. यानंतर वरदानात यमराजांनी यमुनेला यमद्वितीयाच्या दिवशी म्हणजेच भाऊबीजेच्या दिवशी जो भाऊ बहिणींच्या घरी येईल आणि बहिणींची पूजा स्वीकारेल तसेच तिच्या हाताने तयार केलेले अन्न खाईल, त्यांना अकाली मृत्यूची भीती राहणार नाही असा आशिर्वाद दिला.यामुळेच यमद्वितीया म्हणजेच भाऊबीज दुपारच्या वेळी साजरी करण्याला अधिक महत्त्व आहे.
भाऊबीज पूजा शुभ मुहूर्त: अनेक ठिकाणी लोक उदय तिथीनुसार सण साजरा करतात. अशा परिस्थितीत जिथे लोक उदय तिथी मानतात तिथे २७ ऑक्टोबरला भाऊबीज पूजा केली जाऊ शकते. जे २७ ऑक्टोबर रोजी भाऊबीज साजरी करतील त्यांच्यासाठी शुभ मुहूर्त ११:०७ ते १२:४६ मिनिटे राहील. या वर्षी रक्षाबंधनाप्रमाणेच भाऊबीजही दोन दिवस साजरी होणार आहे. २६ ते २७ ऑक्टोबर दरम्यान कोणत्याही दिवशी तुम्ही तुमच्या परंपरेनुसार आणि मान्यतांनुसार भाऊबीज साजरी करू शकता.
