हैदराबाद : अध्यात्मिक जगतातील प्रसिद्ध व्यक्तिमत्त्व कमलेश डी. पटेल यांना प्रेमाने आणि आदराने 'दाजी' या नावाने हाक मारली जाते. त्यांच्या कामांची दखल घेत बुधवारी भारत सरकारने त्यांना पद्मभूषण पुरस्कार देण्याची घोषणा केली आहे. दाजी सध्या श्री राम चरण मिशनचे अध्यक्ष आहेत. सहज मार्ग अध्यात्म फाऊंडेशनचे व्यवस्थापकीय विश्वस्त असण्यासोबतच ते हार्टफुलनेस इन्स्टिट्यूट, हार्टफुलनेस एज्युकेशन ट्रस्ट आणि ब्राइटर माइंडचे संस्थापक देखील आहेत.
प्रश्न : तुम्ही नवीन पिढीला तुमच्या विचारधारेशी जोडत आहात. त्याची प्रासंगिकता काय आहे?
उत्तर : नव्या पिढीबद्दल अनेक गैरसमज आहेत. तुम्ही आणि मी ज्या मार्गावर चालत आहोत त्याच मार्गावर ही पिढी चालेल. तुम्हीच मोबाईल वापरून मुलांना सांगाल की बेटा, ही काही चांगली गोष्ट नाही, मग ते मान्य करणार नाहीत. हे शक्य नाही कारण तो तुमच्यापेक्षा हुशार आहे. आपल्याला मुलांची नैतिकता आणि स्नायू (शारीरिक क्षमता) बळकट करायची आहे, परंतु आपल्या कमतरतांमुळे आपण ते करू शकत नाही. पालकांना वाटते की अजून बराच वेळ आहे. निवृत्तीनंतर केले तर होणार नाही. गोष्टी पुढे ढकलणे चांगले नाही. वाढताना शारीरिक लवचिकता राहणार नाही. म्हणूनच मी म्हणतो की समस्या मोठ्यांची आहे, मुलांची नाही.
मंदिरात मन बदलायला हवे योगासने केल्यास शरीर किती लवचिक होते ते कळेल. आपण मोठमोठ्या गोष्टी बोलतो की इथे ते मंदिर, तिकडे ते मंदिर, मंदिरात आम्ही गेलो तर तुम्हीही या, मात्र आपण कोणतीही वैज्ञानिक संकल्पना स्पष्ट करत नाही. अनेक लोक मोठमोठी उदाहरणे देतात की देव सर्वव्यापी आहे, मग मुलाने विचारले की देव सर्वत्र असताना मंदिरात का जायचे? तर काही लोक उदाहरण देतात की हवा सगळीकडे असते, पण पंखा लावला तर जास्त येतो. तसेच मंदिरात अधिक कृपा प्राप्त होते. लोक असे निरर्थक युक्तिवाद करतात. तुम्ही तिथे जा आणि त्याच दगडासारखे परत या. काही फरक पडला नाही. मंदिरात मन बदलायला हवे, पण तसे होत नाही.
प्रश्न : हार्टफुलनेसबद्दल सांगा. भारतीय संस्कृती पुढे नेण्यात ते उपयुक्त आहे का?
उत्तर : मला लहानपणापासून योगाची आवड आहे. मी लहानपणी माझे आदरणीय शिक्षक स्व. रामकृष्ण परमहंस यांचे गॉस्पेल हे पुस्तक वाचले होते. वाचताना प्रत्येक पानावर रडू यायचे. अशी तळमळ असेल तर दुसरे काही करावे लागणार नाही. मी नेहमी मनापासून प्रार्थना करायचो की मला रामकृष्ण परमहंस सारखा सद्गुरू मिळवा. गुरु सापडले आणि कामही झाले.
ध्यान केल्याने ही भावना कोठून उद्भवली हे स्पष्ट होईल मी जगाला सांगू इच्छितो की ध्यान करा, तुमचे काम सोपे होईल. फार्मसीच्या तिसऱ्या वर्षात शिकत असताना मी ध्यानधारणा सुरू केली. फार्मसी क्लिअर केल्यानंतर अमेरिकेत जाऊन व्यवसाय सुरू केला. विद्यार्थी म्हणून काय आणि केव्हा अभ्यास करायचा, काय शिकू नये, कोणाशी मैत्री करावी, कोणाशी नाही, कोणाशी लग्न करावे हे सर्व मूलभूत प्रश्न होते. मनन करून त्यांची उत्तरे मिळवायची. जेव्हा आपण आपल्या हृदयाचे ऐकतो तेव्हा त्याचा परिणाम चांगला होतो. भावना मनाची आहे की हृदयाची आहे असा गोंधळ होऊ शकतो. त्यामुळे ध्यान केल्याने ही भावना कोठून उद्भवली हे स्पष्ट होईल. व्यवसायातही ध्यानाचा खूप उपयोग होतो. ध्यान हे स्वतःला जाणून घेण्यासाठी केले जाते, परंतु त्याचे इतर फायदे देखील आहेत.
प्रश्न : हार्टफुलनेसचे मुख्यालय हैदराबाद येथे आहे. आम्हाला या केंद्राबद्दल सांगा.
उत्तर : हार्टफुलनेस मध्ये आम्ही ध्यानाविषयी शिकवतो. आयुष्यात अनेक वेळा असे प्रसंग येतात की माणसांना तळमळ वाटते, मग ध्यान करून आराम कसा मिळेल यावर काम केले जाते. आमचे केंद्र मध्य प्रदेशातही आहे. व्यसनमुक्तीसाठीही आम्ही काम करतो. मध्य प्रदेश सरकारच्या मदतीने आम्ही एक पुस्तक लिहिले आहे. त्याचप्रमाणे हार्टफुलनेस त्याच्या सर्व उपक्रमांतून नवीन धार्मिकतेचे वातावरण निर्माण करतो आहे. तसेच आमची ते देशभर नेण्याची योजना आहे.
