ETV Bharat / bharat

बिहारमधील लोकांना बदलायचेय 'पाकिस्तान'चे नाव, कारण.. - Backward village

भारताचा सख्खा शेजारी आणि पक्का वैरी असलेल्या 'पाकिस्तान'चे नाव असलेले एक गाव बिहारमध्ये आहे. येथील रहिवाशांची ते बदलून 'बिरसा नगर' असे असे केले जावे, अशी इच्छा आहे. कारण 'पाकिस्तान' या नावामुळे त्यांची चेष्टा होत असल्याचे आणि शरमिंदा व्हावे लागत असल्याचे त्यांचे म्हणणे आहे.

बिहारमधील पाकिस्तान
author img

By

Published : Nov 12, 2019, 2:56 PM IST

Updated : Nov 12, 2019, 5:53 PM IST

पूर्णिया - भारताचा सख्खा शेजारी आणि पक्का वैरी असलेल्या 'पाकिस्तान'चे नाव असलेले एक गाव बिहारमध्ये आहे. म्हणजे पूर्णिया जिल्ह्यातील या गावाचे नाव चक्क 'पाकिस्तान' आहे. येथील रहिवाशांची ते बदलून 'बिरसा नगर' असे असे केले जावे, अशी इच्छा आहे. कारण 'पाकिस्तान' या नावामुळे त्यांची चेष्टा होत असल्याचे आणि शरमिंदा व्हावे लागत असल्याचे त्यांचे म्हणणे आहे.

बिहारमधील लोकांना बदलायचेय 'पाकिस्तान'चे नाव, व्हावे लागते शरमिंदा

बिहारच्या पूर्णिया जिल्ह्यातील हे गाव श्रीनगर ब्लॉक में सिंधिया ग्राम पंचायतीत येते. येथील लोकांनी जिल्हाधिकाऱ्यांच्या नावे आपल्या मागणीचे पत्र लिहून ते बीडीओकडे सुपूर्द केले आहे.

'बिरसा नगर' ठेवावे नाव

हे गाव जिल्हा मुख्यालयापासून साधारण 35 किलोमीटरवर आहे. या गावात केवळ आदिवासी समुदायाचे लोक राहतात. येथील एकूण लोकसंख्या जवळजवळ 1200 आहे. येथील लोकांचे म्हणणे आहे. गावाचे 'पाकिस्तान' हे नाव बदलून भगवान बिरसा मुंडा यांच्या नावावरून ते 'बिरसा नगर' असे केले जावे, अशी येथील लोकांची इच्छा आहे.

पाकिस्तानविरोधात राग

येथील लोकांचा पाकिस्तानवर प्रचंड राग आहे. भारतात दहशतवाद पसरवणे आणि भारताविरोधात विषारी प्रचार करणे हे पाकिस्तानचे राजचे काम झाले आहे. हे सर्व सहनशक्तीच्या पलीकडे गेले आहे. त्यामुळे येथील लोकांच्या मनात 'पाकिस्तान' या नावाविषयीच तिरस्कार निर्माण झाला आहे. त्यामुळे सर्वानुमते, गावाचे नावच बदलण्याचा निश्चय करण्यात आला असल्याचे येथील रहिवाशी सांगतात.

मुला-मुलींच्या लग्नातही येतात अडथळे

गावाचे नाव पाकिस्तान असल्यामुळे ग्रामस्थांना अनेक समस्यांचा सामना करावा लागत आहे. येथील मुला-मुलींची लग्ने ठरवतानाही गावाच्या नावामुळे अडचणी येत आहेत.

विकासापासूनही गाव आहे दूर

या गावात शाळा किंवा रुग्णालयाची सुविधा नाही. या पाकिस्तान टोलापासून (टोला - आदिवासी वस्ती किंवा पाल) शाळा 2 किलोमीटरवर आहे. तर रुग्णालय तब्बल १२ किलोमीटरवर आहे. गावातील रस्तेही कच्चे आहेत. त्यामुळे येथील मुलांचे भविष्य धोक्यात आहे, असे ग्रामस्थांनी म्हटले आहे.

असे पडले गावाचे नाव

या टोल्याचे नाव पाकिस्तान कसे पडले याविषयी कोणाकडे ठोस उत्तर नाही. मात्र, काही लोक १९४७ नंतर फाळणीवेळी येथील कुटुंबे पाकिस्तानात गेल्याचे सांगतात. येथे राही अल्पसंख्याक परिवार पाकिस्तानात गेल्यामुळे लोकांनी या गावाचे नाव 'पाकिस्तान टोला' असे ठेवले.

तर दुसरी गोष्ट 1971 च्या भारत-पाक युद्धाशी जोडलेली आहे. असे सांगितले जाते की, युद्ध सुरू होण्यापूर्वी पाकिस्तानातील काही शरणार्थी येथे आले आणि त्यांनी येथे एक टोला वसवला. या शरणार्थींनी या टोल्याचे नाव 'पाकिस्तान' ठेवले. बांग्लादेशची निर्मिती झाल्यानंतर चे परत गेले. मात्र, ते गेल्यानंतरही या टोल्याचे नाव 'पाकिस्तान टोला' असेच राहिले.

पूर्णिया - भारताचा सख्खा शेजारी आणि पक्का वैरी असलेल्या 'पाकिस्तान'चे नाव असलेले एक गाव बिहारमध्ये आहे. म्हणजे पूर्णिया जिल्ह्यातील या गावाचे नाव चक्क 'पाकिस्तान' आहे. येथील रहिवाशांची ते बदलून 'बिरसा नगर' असे असे केले जावे, अशी इच्छा आहे. कारण 'पाकिस्तान' या नावामुळे त्यांची चेष्टा होत असल्याचे आणि शरमिंदा व्हावे लागत असल्याचे त्यांचे म्हणणे आहे.

बिहारमधील लोकांना बदलायचेय 'पाकिस्तान'चे नाव, व्हावे लागते शरमिंदा

बिहारच्या पूर्णिया जिल्ह्यातील हे गाव श्रीनगर ब्लॉक में सिंधिया ग्राम पंचायतीत येते. येथील लोकांनी जिल्हाधिकाऱ्यांच्या नावे आपल्या मागणीचे पत्र लिहून ते बीडीओकडे सुपूर्द केले आहे.

'बिरसा नगर' ठेवावे नाव

हे गाव जिल्हा मुख्यालयापासून साधारण 35 किलोमीटरवर आहे. या गावात केवळ आदिवासी समुदायाचे लोक राहतात. येथील एकूण लोकसंख्या जवळजवळ 1200 आहे. येथील लोकांचे म्हणणे आहे. गावाचे 'पाकिस्तान' हे नाव बदलून भगवान बिरसा मुंडा यांच्या नावावरून ते 'बिरसा नगर' असे केले जावे, अशी येथील लोकांची इच्छा आहे.

पाकिस्तानविरोधात राग

येथील लोकांचा पाकिस्तानवर प्रचंड राग आहे. भारतात दहशतवाद पसरवणे आणि भारताविरोधात विषारी प्रचार करणे हे पाकिस्तानचे राजचे काम झाले आहे. हे सर्व सहनशक्तीच्या पलीकडे गेले आहे. त्यामुळे येथील लोकांच्या मनात 'पाकिस्तान' या नावाविषयीच तिरस्कार निर्माण झाला आहे. त्यामुळे सर्वानुमते, गावाचे नावच बदलण्याचा निश्चय करण्यात आला असल्याचे येथील रहिवाशी सांगतात.

मुला-मुलींच्या लग्नातही येतात अडथळे

गावाचे नाव पाकिस्तान असल्यामुळे ग्रामस्थांना अनेक समस्यांचा सामना करावा लागत आहे. येथील मुला-मुलींची लग्ने ठरवतानाही गावाच्या नावामुळे अडचणी येत आहेत.

विकासापासूनही गाव आहे दूर

या गावात शाळा किंवा रुग्णालयाची सुविधा नाही. या पाकिस्तान टोलापासून (टोला - आदिवासी वस्ती किंवा पाल) शाळा 2 किलोमीटरवर आहे. तर रुग्णालय तब्बल १२ किलोमीटरवर आहे. गावातील रस्तेही कच्चे आहेत. त्यामुळे येथील मुलांचे भविष्य धोक्यात आहे, असे ग्रामस्थांनी म्हटले आहे.

असे पडले गावाचे नाव

या टोल्याचे नाव पाकिस्तान कसे पडले याविषयी कोणाकडे ठोस उत्तर नाही. मात्र, काही लोक १९४७ नंतर फाळणीवेळी येथील कुटुंबे पाकिस्तानात गेल्याचे सांगतात. येथे राही अल्पसंख्याक परिवार पाकिस्तानात गेल्यामुळे लोकांनी या गावाचे नाव 'पाकिस्तान टोला' असे ठेवले.

तर दुसरी गोष्ट 1971 च्या भारत-पाक युद्धाशी जोडलेली आहे. असे सांगितले जाते की, युद्ध सुरू होण्यापूर्वी पाकिस्तानातील काही शरणार्थी येथे आले आणि त्यांनी येथे एक टोला वसवला. या शरणार्थींनी या टोल्याचे नाव 'पाकिस्तान' ठेवले. बांग्लादेशची निर्मिती झाल्यानंतर चे परत गेले. मात्र, ते गेल्यानंतरही या टोल्याचे नाव 'पाकिस्तान टोला' असेच राहिले.

Intro:आकाश कुमार (पूर्णिया)
special story ।

दशकों से 'पाकिस्तान' नाम का दंश झेलने वाले बिहार के पूर्णिया में बसे पाकिस्तान टोला का नाम बेहद जल्द बिहार के नक्शे में बदल जाएगा। बकायदा 1 हजार की आबादी वाले संथाली आदिवासियों ने खुद इसके लिए पहल की है और जिले के डीएम राहुल कुमार के नाम एक आवेदन दिया है। जिसमें गांव का नाम पाकिस्तान टोला से बदलकर बिरसा नगर रखने की मांग की है।



Body:जानें कहां है यह पाकिस्तान टोला..

दरअसल काला पानी की सजा के लिए मशहूर पूर्णिया के नक्शे में दिखाई देने वाला 'मिनी पाकिस्तान' नाम से मशहूर पाकिस्तान टोला नाम की यह जगह कहीं और नहीं बल्कि जिला मुख्यालय से तकरीबन 35 किलोमीटर के फासले पर अररिया-पूर्णिया सीमा से लगे श्री नगर प्रखंड के सिंधिया पंचायत में मौजूद है।


जानें इस टोले को क्यों कहते हैं 'मिनी पाकिस्तान'....

दरअसल पाकिस्तान टोले में रहने वाले 58 वर्षीय युद्दू टुड्डू व शुभम लकड़ा की बातों पर गौर करें तो पाकिस्तान से बांग्लादेश के बंटवारे के बाद बड़ी संख्या में बांग्लादेशी शरणार्थी आए। यहां आकर उन्होंने इस टोले का नाम पाकिस्तान टोला रखा। मगर 1972 के बांग्लादेश- पाकिस्तान बंटवारे के साथ पाकिस्तानी रिफ्यूजियों ने बड़ी ही तेजी से पलायन किया। जिसके बाद वीरान पड़े इस टोले में झारखंड के संथालियों का आना शुरू हुआ। और तब से यहां संस्थाली परिवार रहने लगे।

नाम बनता रहा था विकास का बाधक .....

पाकिस्तान नाम से मेल खाते इस पाकिस्तान टोले को अपने नाम के कारण किस कदर सियासतदान ,सिस्टम और संवेदनशून्य समाजसेवियों की कैसी बेरुखी झेलनी पड़ी होगी। इसका अंदाजा आप आदिवासी संथाली युद्दू टुड्डू औऱ शुभम लकड़ा की बेबसी से भरी बातों से लगा सकते हैं। यहां आकर आपको या तो दशकों पुराने भारत में आने का एहसास होगा या फिर पाकिस्तान में। ताज्जुब है कि आजादी के 7 दशक गुजर जाने के बाद भी यहां न तो सड़कें बनी न स्वास्थ्य केंद्र न आंगनबाड़ी या प्राथमिक विद्यालय। लिहाजा ऐसे में इंदिरा आवास और उज्ज्वला जैसी योजनाओं की बात करना बेईमानी ही होगी।


पाकिस्तान नाम सुन लौट जाते थे लगन लिए लड़के वाले...

मीरा टुड्डू जैसी ही संथाली ग्रामीणों की मानें तो पाकिस्तान नाम सुन संथाली लड़कियों की तय लग्न टूट जाती थी। यही वजह है कि कुछ दिनों पहले रेशमा हांसदा की मुहं दुखाई और शादी की सारी रश्म पाकिस्तान टोला के बजाए श्री नगर स्थित मंदिर में रखनी पड़ी। वहीं पाकिस्तान नाम सुनते ही लड़की देखने आने वाले ज्यादातर लोग सिंधिया से ही लौट जाते। कई वाकये तो ऐसे भी हुए जब एन वक़्त पर लड़के वालों ने न कर दिया। लड़की के हाथों में लगी मेहंदी बाबुल के रंग में रंगने से पहले ही बेरंग पड़ गई।

दूसरे प्रदेशों में शक भरे निगाहों से देखते थे लोग..

हरियाणा से लौटकर इन दिनों खेती-बाड़ी में हाथ बंटाने वाले शुभम लकड़ा और इनके ही जैसे दूसरे प्रदेशों में जाकर रोजगार ढूंढने वाले संथाली दर्द भरी आप बीती बताते हुए कहते हैं कि यात्रा के दौरान ट्रेन में अकसर ही टीईटी और पुलिस कस्टडी में इन्हें रोककर घण्टों पूछताछ किया जाता। वहीं दूसरे प्रदेशों में जब वे नौकरी ढूंढने पहुंचते तो लोग पहचान पत्र पर अंकित पाकिस्तान टोला शब्द देख इन्हें शक भरी नजरों से देखते। और 100 तरह के प्रश्नों का सामना करना पड़ता।


हीन भावना से देखते थे स्कूली बच्चे और शिक्षक....

संथाली समाज से आने वाले टुड्डू कक्षा 8वी की छात्र हैं। दुर्भाग्यवश जैसे ही इस गांव के दजनों ही ऐसे बच्चे हैं जो अब स्कूल नहीं जाते। छठी कक्षा में पढ़ने वाले संजय इसके पीछे के कारण पर कहते हैं कि खुद के साथ पाकिस्तान नाम जुड़े होने के कारण उन्हें कक्षा में पढ़ने वाले बच्चों के साथ ही कई शिक्षकों ने भी हीन भावना से देखा। लंच के वक़्त बच्चे खेल की गतिविधियों से इन्हें दूर रखते। वहीं मध्यान भोजन में इन्हें शामिल नहीं किया जाता था। और अक्सर स्कूल छोड़ यहां से चले जाने को कहा जाता था। कई दफे इनसे टोला खाली कर इन्हें भगाए जाने तक को कह दिया गया है।

पाकिस्तान टोला में दिख रहा दीपावली सी रंगत...

कुछ यही वजह है कि पाकिस्तान टोला में मौजूद सौ घरों वाले संथालियों के बीच पाकिस्तान नाम बदले जाने को ले इन दिनों जश्न का माहौल है। किसी के लिए यह नए जन्म जैसा है तो किसी के लिए दीपों के पर्व दीपावली जैसा। किसी के लिए यह उम्मीद की किरण है तो किसी के लिए खुशियां लिए आ रही बिटिया की लगन। इस टोले का हर एक सदस्य इसे अपने तरीके से सेलिब्रेट कर रहा है। हालांकि टोले के नाम परिवर्तन को ले संथाल ग्रामीणों द्वारा सामूहिक पहल के जरिये डीएम राहुल के नाम दिए गए आवेदन पत्र पर डीएम राहुल कुमार की प्रशासनिक हरी झंडी मिलनी बाकी है। मगर उत्साह ऐसा कि अभी से ही संथालियों ने इस टोले को पाकिस्तान टोला बोलना बंद कर बिरसा नगर पुकारना शुरू कर दिया है।



Conclusion:
Last Updated : Nov 12, 2019, 5:53 PM IST
ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.