राष्ट्रीय डॉक्टर दिन हा दरवर्षी १ जुलैला साजरा करण्यात येतो. आपल्या अमूल्य सेवेसाठी डॉक्टरांचा गौरव करण्यासाठी हा दिवस साजरा करण्यात येतो. पश्चिम बंगालचे दुसरे मुख्यमंत्री आणि नावाजलेले डॉक्टर बिधान चंद्र रॉय यांच्या जयंती आणि पुण्यतिथीनिमित्त १ जुलैला राष्ट्रीय डॉक्टर दिनाचे आयोजन करण्यात येते.
डॉक्टरांचे महत्त्व हे वेगळे सांगण्याची गोष्ट नाही. विशेषतः कोरोना महामारीच्या पार्श्वभूमीवर आपण सर्व पाहतोच आहे, की हे कोविड योद्धे कसे दिवस-रात्र एक करत लोकांची सेवा करत आहेत. कार्ल जुंग या स्विस मनोवैज्ञानिकाने म्हटल्याप्रमाणे, "रोगांना ठीक करण्यासाठी औषधांची गरज भासते, मात्र रोग्यांना ठीक करण्यासाठी डॉक्टरच हवेत".
केंद्र सरकारने १९९१ ला डॉक्टर दिनाची घोषणा केली. भारतात १ जुलै हा राष्ट्रीय डॉक्टर दिन असतो. तर, अमेरिकेत ३० मार्च, क्युबामध्ये तीन डिसेंबर आणि इराणमध्ये २३ ऑगस्ट हा डॉक्टर दिन असतो.
डॉ. बिधान चंद्र रॉय...
डॉ. बिधान चंद्र रॉय यांचा जन्म १ जुलै १८८२ला बिहारमध्ये झाला. डॉक्टर होण्याचा त्यांचा ध्यास हा अचंबित करणारा होता. इंग्लंडच्या सेंट. बार्थोलोम्यूस रुग्णालयात दाखल होण्यासाठीचा त्यांचा अर्ज ३० वेळा फेटाळण्यात आला, तरीही त्यांनी हार मानली नव्हती. त्यांनी आपले वैद्यकीय पदवी कलकत्त्याहून घेतली, तर एमआरसीपी आणि एफआरसीएस पदव्या या इंग्लंडहून मिळवल्या होत्या. १९११मध्ये त्यांनी आपली प्रॅक्टिस सुरू केली. त्यानंतर त्यांनी कलकत्ता वैद्यकीय महाविद्यालयात काम करणे सुरू केले. त्यानंतर कॅम्पबेल वैद्यकीय महाविद्यालय आणि कार्मिशेल वैद्यकीय महाविद्यालयातही त्यांनी काम केले.
ते प्रसिद्ध डॉक्टर आणि स्वातंत्र्यसेनानीही होते. सविनय कायदेभंगाच्या चळवळीत त्यांनी महात्मा गांधींना पाठिंबा दिला होता. त्यानंतर ते काँग्रेस नेते, आणि कालांतराने पश्चिम बंगालचे मुख्यमंत्रीही झाले. एक जुलै १९६२ला त्यांचा मृत्यू झाला.
भारतीय वैद्यकीय परिषदेने त्यांच्या स्मरणार्थ डॉ. बी. सी. रॉय नॅशनल अवॉर्ड फंडची स्थापना केली. तर, वैद्यकीय क्षेत्रामध्ये उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्यांना देण्यात येणारा डॉ. बी. सी. रॉय नॅशनल अवॉर्ड १९७६पासून सुरू झाला. ४ फेब्रुवारी १९६१ला त्यांना देशाचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, म्हणजेच 'भारतरत्न' प्रदान करण्यात आला.
भारतातील वैद्यकीय क्षेत्र..
२०१७च्या आकडेवारीनुसार, देशात १.३३ लोकसंख्येसाठी १.८ दशलक्ष नोंदणीकृत डॉक्टर आहेत. म्हणजेच एक हजार लोकांसाठी १.३४ डॉक्टर. जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार साधारणपणे एक हजार लोकांसाठी एक डॉक्टर हवा. म्हणजेच, आपल्याकडे डब्ल्यूएचओच्या मानदंडानुसार डॉक्टरांची संख्या आहे.
२०१७च्या आकडेवारीनुसार, देशात ४७९ वैद्यकीय महाविद्यालये आहेत. यांमध्ये दरवर्षी ६७,२१८ एमबीबीएस विद्यार्थ्यांची भरती होऊ शकते.
२०१८ पर्यंत देशातील नोंदणीकृत अॅलोपॅथी डॉक्टरांची संख्या ११,५४,६८६ आहे. दंतवैद्यांची संख्या २,५४,२८३ आहे. तर देशातील एकूण आयुष डॉक्टरांची संख्या ७,९९,८७९ आहे.
