जून महिन्याच्या नऊ तारखेला स्वतःला कोविडमुक्त घोषित करत न्यूझीलंड जगातील नऊ कोरोनामुक्त झालेल्या देशांमध्ये सामील झाले आहे. देशात 29 मेपासून कोरोना विषाणूची कोणतीही नवी प्रकरणे आढळून आली नाहीत. हे यश आपण ‘नाचत’ साजरे केले, अशी प्रतिक्रिया न्यूझीलंडच्या तरुण पंतप्रधान जेसिंडा आर्डन यांनी दिली.
भारताचे न्यूझीलंड येथील उच्चायुक्त मुक्तेश परदेशी म्हणाले की, आरोग्य यंत्रणेकडून लवकर जारी करण्यात आलेला इशारा, स्पष्ट संदेश आणि लोकांनी पंतप्रधानांवर दाखवलेला विश्वास यातच कोविड-19 ला थोपवण्यात न्यूझीलंडला मिळालेल्या यशाचे गमक आहे. त्यांनी वरिष्ठ पत्रकार स्मिता शर्मा यांच्याशी ऑकलंड येथून संवाद साधला. यावेळी, न्यूझीलंडने आपल्या लोकांना कशाप्रकारे विषाणूची माहिती देत याविषयी शिक्षण दिले आणि परिस्थितीशी सामना करण्यासाठी कशाप्रकारे वेळेत पावले उचलली, याबाबत भारताचे राजनैतिक अधिकारी मुक्तेश परदेशी यांनी आपली निरीक्षणे नोंदवली.
आता देशांतर्गत प्रवास, सार्वजनिक कार्यक्रम आणि आर्थिक व्यवहारांवरील सर्व निर्बंध हटविण्यात आले आहेत. केवळ सीमेसंदर्भातील बंधने कायम असून, नजीकच्या काळात ऑस्ट्रेलिया किंवा लहान पॅसिफिक देशांमधील हवाई उड्डाणे पुन्हा सुरु होण्याची शक्यता आहे.
उच्चायुक्त परदेशी म्हणाले की, न्यूझीलंड हा कदाचित काही मोजक्या देशांपैकी एक किंवा एकमेव देश असेल, ज्याठिकाणी कोविडपूर्वीच्या परिस्थितीत ज्या पद्धतीने आंतरराष्ट्रीय योग दिवस साजरा झाला असता, त्याचप्रमाणे यावर्षी हा दिवस साजरा करण्यात येणार आहे.
कोविड-19 चा झालेला परिणाम आणि न्यूझीलंड आणि चीन यांच्यातील खोलवर रुजलेल्या व्यापारी संबंधांबाबत बीजिंगचा आक्रमक पवित्रा, याबाबत विचारले असता परदेशी म्हणाले की, एखाद्या देशावर अतिरिक्त प्रमाणात अवलंबून राहण्याचे तोटे न्यूझीलंडमध्ये लक्षात येत आहेत आणि कोविडनंतरच्या युगात या परिस्थितीत बदल होऊ शकेल.
संपूर्ण मुलाखत
प्रश्नः भारत आणि न्यूझीलंड यांचे आकारमान आणि लोकसंख्येत फार तफावत आहे. मात्र, न्यूझीलंडच्या कोविड-19 यशोगाथेतून शिकण्यासारखे बरेच आहे?
मी स्वतःला भाग्यवान मानतो की, मी याक्षणी न्यूझीलंडमध्ये वास्तव्यास आहे. स्वतःला कोरोना विषाणूपासून मुक्त घोषित करत देशाने आदर्श सादर केला आहे. जगातील कोविडमुक्त झालेल्या नऊ देशांमध्ये न्यूझीलंडचा 9 जून रोजी समावेश झाला. यादीत इतर देशांमध्ये युरोपातील माँटेनेग्रो आणि सामोआसारखे पॅसिफिक देश सामील आहेत. न्यूझीलंडला अशी कौतुकास्पद कामगिरी करणे शक्य झाले, कारण हा एक विकसित, उद्योगप्रधान देश असून पाश्चिमात्य चांगल्या रितीने जगाशी जोडलेला आहे. 29 मेपासून येथे कोणतीही नवी प्रकरणे आढळलेली नाहीत. यामुळे आतापर्यंत देशात 1 हजार 504 लोकांना कोरोनाची बाधा होऊन 22 जणांचे मृत्यू झाले. ही बाब मोठी दिलासादायक आहे. विषाणूला थोपवणे त्यांना शक्य झाले आहे आणि आता न्यूझीलंड आपल्या सीमेवरुन कोरोना विषाणूचे अस्तित्व पुसून टाकण्याचा प्रयत्न करीत आहे. आकारमान आणि लोकसंख्येची घनता या देशासाठी काही अनुकूल गोष्टी ठरल्या आहेत. देशाची लोकसंख्या 50 लाख आहे. मात्र, भौगोलिकदृष्ट्या हा देश बऱ्यापैकी विस्तारलेला आहे. देशभरात लोक विखुरलेले आहेत आणि येथे लोकांना एकमेकांपासून दूर किंवा विलग ठेवणे भारतासारख्या देशांच्या तुलनेने सोपे आहे.
प्रश्नः जगभरात सर्वात कडक लॉकडाऊन भारतात राबविण्यात आले होते. मात्र, तरीही प्रकरणांमध्ये एवढी तीव्र वाढ झाल्याचे दिसून आले आहे. न्यूझीलंडच्या यशोगाथेतील तुम्ही नोंदवलेले काही व्यावहारिक धडे सांगा.
त्यांच्याकडून उचलण्यात आलेले सर्वात व्यावहारिक पाऊल म्हणजे, पहिल्याच आठवड्यात विकसित करण्यात आलेली आरोग्य सूचना प्रणाली. चौथा टप्प्यात सर्वाधिक प्रमाण होते. यामुळे साधारणपणे 20 मार्च रोजी त्यांनी पहिला टप्पा घोषित केला आणि अवघ्या तीन-चार दिवसांमध्येच ते चौथ्या टप्प्यात पोहोचले. कारण, त्यांच्या असे लक्षात आले की, येथे प्रसार होऊ शकतो. सुरुवातीला बहुतांश संक्रमण हे परदेशातून विद्यार्थी, इराणमधील इतर प्रवासी आणि चीनमधून परत आलेल्या प्रवाशांमार्फत झाले. त्यांच्याकडून या देशांसाठी सीमा बंद करण्यात आली. त्याचप्रमाणे, ही चार टप्प्यांमधील आरोग्य सूचना प्रणाली राबविण्यात आली. याशिवाय, विविध टप्प्यांमध्ये काय काय घडू शकते याविषयी लोकांना सातत्याने माहिती आणि शिक्षण देण्यात आले. जेव्हा त्यांनी पहिल्या टप्प्याची घोषणा केली, तेव्हाच चौथ्या टप्प्यात काय होऊ शकते याची माहिती लोकांपर्यंत पोहोचलेली होती. परिणामी, जेव्हा पंतप्रधान आर्डन यांनी देशातील आरोग्य सूचना यंत्रणा पुढील टप्प्यात नेली. देशातील लोक आव्हान पेलण्यासाठी सज्ज झाले होते. मी असं म्हणेन की, येथील आरोग्य सूचना प्रणालीचा झालेला प्रसार म्हणजे सरकार लोकांना कशा पद्धतीने विश्वासात घेऊ शकते, याचे उत्तम उदाहरण आहे. पंतप्रधान जेसिंडा आर्डन यांना ‘हाय अप्रोव्हल रेटिंग’ आहे. लोकांनी सरकारच्या इशारा यंत्रणेस उत्तम सहकार्य केले, लोकांना प्रतिसाद दिला आणि सरकार जे करत आहे त्याविषयी त्यांनी प्रचंड विश्वास दाखवला. मी असे म्हणेन की, स्पष्ट संदेश, त्यांनी विकसित केलेली सातत्यपूर्ण आणि वेळेत राबवलेली सूचना प्रणाली न्यूझीलंडसाठी फायदेशीर ठरली.
प्रश्नः दक्षिण कोरियाने कोविडला हाताळण्याबाबत यशस्वी प्रारुप सादर केले आहे. परंतु इतर काही देशांसह हा देश दुसऱ्या संभाव्य लाटेची तयारी करत आहे. यापुढेही न्यूझीलंडकडून काय काळजी घेतली जाणार आहे?
सध्या 9 जूनपासून न्यूझीलंड आरोग्य सूचना प्रणालीच्या पहिल्या टप्प्यात आहे. परिस्थिती अद्याप पूर्णपणे सुधारलेली नाही. पण, सार्वजनिक कार्यक्रमांना परवानगी आहे. सध्या प्रवासावर कोणतीही बंधने नाहीत. अर्थव्यवस्था साधारणपणे 95 टक्क्यांपर्यंत पूर्वपदावर आली आहे. आंतरराष्ट्रीय सीमा बंद आहेत. परिणामी, पहिल्या टप्प्यामध्ये परदेशी नागरिकांना परवानगी नाही. देशात येणारे लोक हे केवळ स्वदेशी परत येण्यासाठी आयोजित विमानांमधून येत आहेत आणि ते 14 दिवसांसाठी सरकारी विलगीकरण यंत्रणेत जातात. गेल्या आठवड्यात एअर इंडियाने भारतातून प्रवासी आणले. या प्रवाशांना सरकारी विलगीकरण केंद्रांवर ठेवण्यात आले होते. त्यांनी सर्व सीमा बंद केल्या आहेत आणि त्यांचा तोच हेतू कायम राहणार आहे. पुढील पंधरा दिवस किंवा तीन आठवड्यांमध्ये नवी प्रकरणे आढळून आली नाहीत, तर असा अंदाज आहे की काही पॅसिफिक बेटे किंवा ऑस्ट्रेलियाबरोबर त्यांची सीमा खुली होऊ शकते. या देशांशी न्यूझीलंडचे घनिष्ठ संबंध आहेत. नाहीतर, एवढ्या लवकर आपल्या सीमा खुल्या करण्याचा त्यांचा विचार नाही.
प्रश्नः भारताबरोबर पुन्हा प्रवास सुरु होण्याची कितपत शक्यता आहे? कारण आपले उड्डाण मंत्री हरदीप पुरी यांनी ऑगस्टपर्यंत काही नियोजित परंतु मर्यादित स्वरुपाची आंतरराष्ट्रीय उड्डाणे सुरु करण्याचे संकेत दिले होते.
सध्या आम्ही लोकांना त्यांच्या मायदेशी नेऊन सोडण्याची तयारी करीत आहोत. येथे एकूण 3 हजार भारतीय नागरिक अडकलेले आहेत. वंदे भारत योजनेअंतर्गत आम्ही या महिनाभरात नऊ उड्डाणे आयोजित केली आहेत. यापैकी शेवटचे उड्डाण गेल्याच आठवड्यात झाले. 30 जूनपर्यंत ही प्रक्रिया सुरु राहणार आहे. येथे अडकलेले लोक भारतात जात आहेत आणि भारतातून होणारी उड्डाणे तेथे अडकलेल्या न्यूझीलंडच्या नागरिकांना आणून सोडत आहेत. ही प्रक्रिया दोन्ही बाजूने सुरु आहे. या महिनाअखेरपर्यंत अडकलेल्या बहुतांश लोकांना घरी सोडण्याचा आमचा मानस आहे.
प्रश्नः एचसीक्यूचा पुरवठा करण्यासह भारत आणि न्यूझीलंड यांच्यात कोविडसाठी कशाप्रकारचे सहकार्य केले जात आहे? न्यूझीलंडच्या यशोगाथेतून भारताला काय धडा घेता येईल याबाबत तुम्ही परराष्ट्र मंत्रालयाच्या मुख्यालयात काय अभिप्राय दिला आहे?
आम्ही एकमेकांना सहकार्य करत आहोत. काही आठवड्यांपूर्वी आमच्या परराष्ट्र मंत्र्यांनी न्यूझीलंडच्या उपपंतप्रधानांशी दूरध्वनीवरुन संवाद साधला. उपपंतप्रधानांनी फेब्रुवारी महिन्याच्या अखेरीस भारताला भेट दिली होती. त्या दोघांची भेट नुकतीच झाली होती आणि जेव्हा हे संकट उद्भवले दोन्ही मंत्री एकमेकांच्या संपर्कात होते. न्यूझीलंड काही औषधी उत्पादनांच्या पुरवठ्यावर अवलंबून होते. जेव्हा त्यांनी आमच्याकडे मागणी केली, आम्ही ती दिल्लीत कळविली आणि पुरवठा सुरुच राहीला. इंडो-पॅसिफिक प्रदेशातील काही देशदेखील परराष्ट्र सचिव स्तरावर महिनाभर संपर्कात होते. न्यूझीलंडदेखील या समुहाचा भाग होता ज्याअंतर्गत साखळी पुरवठ्यासंदर्भातील काही मुद्द्यांवर चर्चा करण्यात आली. त्याचप्रमाणे, देशांना कशाप्रकारे या संकटाचा सामना करता येईल, जागतिक आरोग्य संघटनेच्या चौकटीत राहून कशाप्रकारे सहकार्य करता येईल, याविषयीही चर्चा झाली. आम्ही एकमेकांच्या संपर्कात आहोत आणि अलीकडे वंदे भारत योजनेअंतर्गत एकमेकांच्या नागरिकांना स्वदेशी परत पाठवत आहोत. आम्ही मैत्रीपूर्ण आणि विश्वासार्ह भागीदार म्हणून एकमेकांना सहकार्य करीत आहोत.
प्रश्नः द्विपक्षीय संबंधांमधील महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे क्रिकेटचे वेड. न्यूझीलंडच्या नागरिकांना त्यांच्या सामन्यांची आठवण येत आहे का? कोविड आणखी काही काळ आपल्याभोवती राहणार आहे, ही बाब लक्षात घेता भविष्यात क्रीडा क्षेत्रातील संबंधांचे काय भवितव्य आहे?
जानेवारीत भारतीय क्रिकेट संघाने येथे भेट दिली होती. मार्चच्या पाच तारखेपर्यंत संघ येथे होता आणि देशाने आपल्या सीमा बंद करण्याच्या काही दिवसांपूर्वी ते परत गेले. येथील लोकांना रग्बी खेळाचीदेखील आवड आहे आणि आता देशांतर्गत स्पर्धा सुरु करण्यात येणार आहेत.
प्रश्नः ही घोषणा भारतातील घोषणेप्रमाणेच मैदानावर प्रेक्षकांशिवाय सामन्यांना परवानगी देण्याबाबत असणार आहे का?
सार्वजनिक कार्यक्रम, देशांतर्गत प्रवासावर कोणतीही बंधने नाहीत. खरंतर, 21 जून रोजी आम्ही आंतरराष्ट्रीय योग दिवसदेखील साजरा करणार आहोत. आतापर्यंत, जशा पद्धतीने हा दिवस साजरा होत होता, तसेच यावर्षीही केले जाणार आहे. खरे सांगायचे तर, नेहमीप्रमाणे आंतरराष्ट्रीय योग दिवस साजरा करणाऱ्या मोजक्या देशांमध्ये न्यूझीलंड सामील आहे. यामुळे हजारो लोकांचे संमेलन भरवता येऊ शकते, त्यावर कसलीही बंधने नाहीत. केवळ एकच बंधन आहे ते म्हणजे सीमा बंद ठेवण्याचे.
प्रश्नः कोविड 19 चे मूळ शोधून काढण्याचा प्रयत्न लावून धरल्यास होणाऱ्या व्यापारी परिणामांसंदर्भात चीनने ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंडला धमकावले आहे. परिणामी, न्यूझीलंड सरकार, तसेच आंतरराष्ट्रीय कंपन्या आणि कॉर्पोरट हाऊसेसमध्ये चीनसंदर्भात काय चर्चा आहेत?
न्यूझीलंड आणि चीन यांचे संबंध खोलवर रुजलेले आहेत जे गेल्या दहा वर्षांमध्ये तयार झाले आहेत. त्यांच्यामध्ये मुक्त व्यापाराचे धोरण (एफटीए) आहे. चीन हा त्यांचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार आहे. जागतिक महामारीच्या पार्श्वभूमीवर, त्यांच्यात ही जाणीव वाढत चालली आहे की, एकाच सहकारी देशावर अतिरिक्त प्रमाणात अवलंबून राहणे आणि बाजारपेठेत विविधता न आणणे भविष्याच्यादृष्टीने योग्य नाही. अनेक मुख्य कार्यकारी अधिकारी आणि व्यावसायिक समुहाने या दोन बाबींची नोंद घेतली आहे. मला वृत्तपत्रांमधून असे भाष्य दिसून येते की, कदाचित कोविड 19 नंतर न्यूझीलंडकडून आपल्या पुरवठा स्त्रोतांमध्ये विविधता आणत नव्या बाजारपेठांचा शोध घेतला जाणार आहे.
प्रश्नः भारताला चीनमधून आलेल्या बनावट किट्सशी निगडीत समस्यांचा सामना करावा लागला. न्यूझीलंडनेदेखील चीन किंवा इतर ठिकाणांहून चाचणी किट्स किंवा पीपीई किट्सची आयात केली होती का?
त्यांनी बाहेरूनदेखील किट्सची आयात केली आणि देशांतर्गत स्तरावरदेखील उत्पादन केले. परंतु मला नाही वाटत इथे कोणतीही समस्या निर्माण झाली होती.
