हिसार (हरियाणा) - स्वातंत्र्याचे पहिले युद्ध किंवा 1857 मध्ये झालेले भारतीय विद्रोह, जेव्हा भारतीय सैनिकांनी ब्रिटीश ईस्ट इंडिया कंपनीविरुद्ध बंड केले. ही त्या ठिणगीची सुरुवात आहे. ज्यामुळे जवळपास एक शतकानंतर भारतीयांना स्वातंत्र्य मिळाले. भारताने कंपनीच्या दडपशाहीच्या क्रूरतेसाठी हजारो लोकांचे बलिदान दिले. ज्यामुळे अखेरीस भारतातील कंपनी राजवट संपुष्टात आणली आणि भारतीय उपखंड एका वर्षानंतर ब्रिटीश क्राऊनच्या सार्वभौमत्वाखाली आणला.
29 मे 1857 रोजी बंडखोर सैनिकांचा हिसारवर ताबा
जेव्हा भारतीय सैनिकांनी ब्रिटीश अधिकाऱ्यांविरुद्ध बंड केले. तेव्हा एकापाठोपाठ एक प्रांत पत्त्यांच्या गठ्ठ्याप्रमाणे पडले आणि बंडखोर सैन्याने ईस्ट इंडिया कंपनीच्या सैन्याने पुन्हा संघटित होऊन भारतीय विद्रोहाला हटवण्यापर्यंत कमी कालावधीसाठी मुक्त शासन स्थापन केले. हरियाणातील हिसार हा असाच एक प्रदेश आहे. ज्याने 1857 च्या काळात स्वातंत्र्याचा अल्प कालावधी अनुभवला. 29 मे 1857 रोजी बंडखोर सैन्याने हिसारवर ताबा मिळवला आणि त्याला स्वतंत्र घोषित केले. पण ही लढाई अजून संपलेली नव्हती. हिसारमध्ये असलेल्या सर्व ब्रिटीश सैनिकांना क्रांतिकारकांनी मारले, तुरुंगात टाकले. पण एक ब्रिटिश सैनिक पळून जाण्यात यशस्वी झाला आणि त्याने आपल्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना संपूर्ण घटनेची माहिती दिली.
हेही वाचा - स्वातंत्र्याची 75 वर्षे : बहादुरशाह जफर यांचा ब्रिटिशांविरोधातील लढा, वाचा सविस्तर...
पारंपारिक शस्त्रांनी दिला लढा
ब्रिटिश सैन्याने लवकरच पुन्हा एकत्रित गट तयार केले आणि बंडखोर सैन्यावर हल्ला करण्याची योजना आखली. बंडखोर सैन्याचे नेतृत्व आझम खान करत होते. जे शेवटचे मुघल बादशहा बहादूर शाह जफर यांच्या कुटुंबातील होते. क्रांतिकारकांकडे पारंपारिक शस्त्रे होती, तर ब्रिटिश सैन्य बंदुका आणि तोफांनी सुसज्ज होते. या व्यतिरिक्त, ब्रिटीश सैन्याने क्रांतिकारकांवर ताबा मिळवला होता. कारण त्यांचे सैन्य किल्ल्याच्या आत होते तर क्रांतिकारक बाहेर होते. क्रांतिकारकांचा प्रतिकार फार काळ टिकला नाही. त्या काळातील पारंपारिक शस्त्रे आधुनिक बंदुकांसमोर टिकू शकत नसल्याने अनेक क्रांतिकारकांचा बळी गेला. या लढाईत तब्बल 438 क्रांतिकारक शहीद झाले. त्यापैकी 235 हुतात्म्यांचे मृतदेह हिसारच्या आसपास विखुरलेले होते आणि बाकीचे मृतदेह सापडले नव्हते.
स्वातंत्र्याच्या इतिहातील उल्लेखनीय बाब
ब्रिटिश सैन्याने त्यांच्याकडे असलेल्या भारतीय कैद्यांना ठार मारण्याचे आदेश दिले. हिसारमध्ये लाल सडक नावाचा रस्ता आहे आणि इथेच 123 क्रांतिकारकांना रोड रोलर्सखाली चिरडले गेले. कमी काळ असले तरी 30 मे 1857 ते 19 ऑगस्ट 1857 पर्यंत हिसार स्वतंत्र राहिले. 1857 चे बंड हे भारतातील ब्रिटिश राजवटीच्या इतिहासातील एक विलक्षण घटना होती. त्याने भारतीय समाजातील अनेक घटकांना एका सामान्य कारणासाठी एकत्र केले. क्रांतिकारक अपेक्षित ध्येय साध्य करण्यात अयशस्वी झाले असले तरी, 15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारतीय स्वातंत्र्याची खऱ्या अर्थाने बीजे पेरली गेली.
हेही वाचा - स्वातंत्र्याची 75 वर्षे : आसाममधील गांधींचे सच्चे अनुयायी कृष्णनाथ सरमा
