ಕಳೆದ 16 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾತುಕತೆಗಳು ಯಾವುದೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡಿಲ್ಲ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಎರಡೂ ಕಡೆಯವರು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ತಲುಪುವ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಈವರೆಗೂ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಗಡಿ ವಿವಾದದ ಮಾತುಕತೆಗೆ ನೇಮಕಗೊಂಡ ವಿಶೇಷ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ನಡುವಿನ 22ನೇ ಸಭೆ ತಾಜ್ಮಹಲ್ ನಗರಿ ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದೆ.
ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಶೇಷ ಭದ್ರತಾ ಸಲಹೆಗಾರ ಅಜಿತ್ ದೋವಲ್ ಮತ್ತು ಚೀನಾದ ವಿದೇಶಾಂಗ ಸಚಿವ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಕೌನ್ಸಿಲರ್ ವಾಂಗ್ ಯಿ ನಡುವೆ ಡಿಸೆಂಬರ್ 21 ರಂದು ನಡೆಯಲಿರುವ ಮಾತುಕತೆ ಮೂಲ ವಾಸ್ತವತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗಡಿ ವಿವಾದವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿದೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುವುದು ತಪ್ಪಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದು ಅನುಮಾನವಷ್ಟೆ!
ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ವಿಶೇಷ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ನಡುವಿನ ಕಳೆದ 21 ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚರ್ಚೆಗಳಿಂದ, ಗಡಿ ವಿವಾದವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವುದು ಬಹಳ ಕಷ್ಟದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. 2003ರಲ್ಲಿ ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ ಮತ್ತು ಹು ಜಿಂಟಾವೊ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಶೃಂಗಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಗಡಿ ವಿವಾದವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಲು ವಿಶೇಷ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಅದೇ ಸುತ್ತಿನ ಮಾತುಕತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ವಿವಾದವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಲು ಯಾವ ಚೌಕಟ್ಟಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂಬುದನ್ನೂ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು.
2005 ರಲ್ಲಿ, ಡಾ. ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ವೆನ್ ಜಿಯಾಬಾವೊ ನಡುವಿನ ಶೃಂಗಸಭೆ ರಾಜಕೀಯ ನಿಯತಾಂಕಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತ್ತು, ಅದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗಡಿ ವಿವಾದವನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಭೌಗೋಳಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯಾ ವಸಾಹತುಗಳನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪರಸ್ಪರ ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ ನಿಜವಾದ ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಒಪ್ಪಂದವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಚೀನಾ ಈ ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಿತು. ವಾಸ್ತವಿಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸದ ಕಾರಣ, ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ಸೈನ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಮುಖಾಮುಖಿಗೆ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ.
1962ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ಚೀನಾ 34 ಸಾವಿರ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಅಕ್ಸಾಯ್ ಚೀನಾವನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಭಾರತವು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಪೂರ್ವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಚೀನಾ ಇಡೀ ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೆಳಗಿನ ಟಿಬೆಟ್ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಚೀನಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಚೀನಾ 14 ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಗಡಿ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಚೀನಾ ಹಿಂದಿನ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮತ್ತು ವಿಯೆಟ್ನಾಂನೊಂದಿಗೆ ಈ ಹಿಂದೆ ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆ. ತನ್ನ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಬಲದಿಂದಾಗಿ, ಚೀನಾ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಭೂತಾನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಗಡಿ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿದೆ. ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ, ಈ ಎಲ್ಲಾ ಗಡಿ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಚೀನಾ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ನಿಯಮಗಳ ಮೇಲೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಆಕ್ರಮಿತ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದೆ. ಚೀನಾದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಭಾರತಕ್ಕಿಂತ ಐದು ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದರೂ, ಭಾರತ ತನ್ನ ಗಡಿ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಡೋಕ್ಲಾಮ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಭೂತಾನ್ ಪರವಾಗಿ ಭಾರತ ಮಿಲಿಟರಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡಿದಾಗ, ಚೀನಾ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಯುದ್ಧದ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿತು. ಕೇವಲ ಮಿಲಿಟರಿ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಬಲವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗಡಿಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಭಾರತವನ್ನು ಕೆಳಗಿಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಚೀನಾ ಈಗ ಅರಿತುಕೊಂಡಿದೆ.
ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವೆ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಡಿ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಂಡಿರುವುದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಗಡಿ ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆ ಬಳಿ ಗುಂಡಿನ ದಾಳಿಗಳು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಎಂಬಂತಾಗಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಚೀನಾದೊಂದಿಗೆ ವಾಸ್ತವಿಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸದಿದ್ದರೂ, ಕಳೆದ 57 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ನಿದರ್ಶನವಿಲ್ಲ. ಈ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಶಾಂತಿಯುತ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಮೂಲಕ ಬಗೆಹರಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲು ಈ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಕು. ಉಭಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಗಡಿ ವಿವಾದವು ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ಇತರ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿಲ್ಲ. ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪರಸ್ಪರ ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟು ಈಗ 80 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ಗಳನ್ನು ಮೀರಿದೆ. ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವ ಮಾತುಕತೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಬಹಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಅವು ಇನ್ನೂ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ. ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಚೀನಾ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದತ್ತ ಒಲವು ತೋರಿದ ರೀತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೇರಲು ಮುಂದುವರಿಯುವ ತಂತ್ರವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕ, ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಂತಹ ಇತರ ಪ್ರಬಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಂದಿಗಿನ ತನ್ನ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಚೀನಾ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿರೋಧ ನೀಡಲು ಭಾರತ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ನಡುವಿನ ಗಡಿ ವಿವಾದವು ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಗೆಹರಿಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುವುದು ಸಮಂಜಸವಲ್ಲ. ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಯಾವುದೇ ಒಪ್ಪಂದವು ವಹಿವಾಟಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಒಪ್ಪಂದವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಾಗುವಂತೆ, ಉಭಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ಒಮ್ಮತದ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ಸೈನ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ಚೀನಾ ತಕ್ಷಣದ ವಾಸ್ತವಿಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಭಾರತ ಬಯಸಿದೆ. ಡೋಕ್ಲಾಮ್ನಂತಹ ಘಟನೆಗಳು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಜನರ ನಡುವೆ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದು, ಇದು ಸಮಾಲೋಚನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೇಲೆ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಈ ವಾರ ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ ನಿಗದಿಯಾಗಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಲಹೆಗಾರ ಅಜಿತ್ ದೋವಲ್ ಮತ್ತು ಚೀನಾದ ವಿದೇಶಾಂಗ ಸಚಿವ ವಾಂಗ್ ಯಿ ನಡುವಿನ ಮಾತುಕತೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ದೃಢವಾದ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ. ಕಳೆದ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳಿಂದ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಮಸ್ಯೆ ಕುರಿತು ಉಂಟಾದ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಉಭಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿತು. ಗಡಿ ವಿವಾದವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ, ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವು ಹೊಸ ಎತ್ತರವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು ಎಂದು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳು ಅರಿತುಕೊಂಡಿವೆ.
ಕಳೆದ ಹಲವು ತಿಂಗಳುಗಳಿಂದ ಅಮೆರಿಕದೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರ ಯುದ್ಧದಿಂದಾಗಿ ಚೀನಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರ ಕುಸಿದಿದೆ. ಅನೇಕ ಅಮೇರಿಕನ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ ಅಥವಾ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿವೆ. ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತವನ್ನು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಅವಕಾಶವೆಂದು ನೋಡುತ್ತವೆ. ಭಾರತದ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ಚೀನಾ ದೃಢವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ನಡುವಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವುದು ಗಡಿ ವಿವಾದ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಚೀನಾದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸೂತ್ರವು ಬೆಲೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ವಿವಾದವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಅನುಮತಿಸಬಾರದು. ವಾಸ್ತವಿಕ ನಿಯಂತ್ರಣದ ರೇಖೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವವರೆಗೆ, ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಷಣೆಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಘರ್ಷಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು, ಎರಡೂ ದೇಶಗಳು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿವೆ. ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಸಾಧ್ಯ. ಗಡಿ ವಿವಾದವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಉಭಯ ದೇಶಗಳು ಅಪಾರ ತಾಳ್ಮೆ ತೋರಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.
-ಸುರೇಶ್ ಬಾಫ್ನಾ