હૈદરાબાદ: સામાન્ય રીતે લોકોમાં વિકલાંગો પ્રત્યે દયા અથવા હીનતા સંકુલ હોય છે. લોકો માને છે કે, જો કોઈ વ્યક્તિ વિકલાંગ છે, તો તેનો અર્થ એ છે કે, તે ચોક્કસપણે અન્ય લોકો પર બોજ બની રહેશે, જે યોગ્ય નથી. થોડી મહેનતથી વિકલાંગ વ્યક્તિ પણ સામાન્ય જીવન જીવી શકે છે. દર વર્ષે તારીખ 3 ડિસેમ્બરે લોકોમાં જાગૃતિ ફેલાવવા, વિશ્વભરના વિકલાંગ અથવા વિકલાંગ લોકોની વિકલાંગતા સંબંધિત મુદ્દાઓ તરફ લોકોનું ધ્યાન આકર્ષિત કરવા અને તેમના યોગ્ય આર્થિક અને સામાજિક વિકાસ માટે પ્રયાસો કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે વિશ્વ વિકલાંગ દિવસ (World Disabled Day 2022 theme) અથવા વિશ્વ દિવ્યાંગ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે વિશ્વ વિકલાંગતા દિવસની થીમ (World Disabled Day 2022 theme) "અમે ઇચ્છતા ભવિષ્ય માટેના 17 લક્ષ્યો હાંસલ કરવા" છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય વિકલાંગ દિવસની ઉજવણી: સામાન્ય રીતે લોકોને એવું લાગે છે કે, વિકલાંગ એક યા બીજી રીતે શારીરિક અને માનસિક વિકલાંગતાનો ભોગ બને છે. તેથી તેઓ જીવનભર અન્ય લોકો પર બોજ બનીને રહે છે. જ્યારે સત્ય એ છે કે, અનેક પ્રકારની વિકલાંગતાઓમાં યોગ્ય તાલીમ, યોગ્ય તક અને યોગ્ય પ્રયાસની મદદથી તેમને ન માત્ર આત્મનિર્ભર બનાવી શકાય છે. પરંતુ તેઓ સમાજમાં સમાન જીવન જીવી શકે છે. શારીરિક રીતે વિકલાંગ લોકોને દેશના મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે દર વર્ષે વૈશ્વિક મંચ પર આંતરરાષ્ટ્રીય વિકલાંગ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
વિકલાંગ દિવસ ઉજવવાનો ઉદ્દેશ્ય: વિકલાંગ વિકલાંગતાનો હેતુ અને થીમ વિકલાંગોને લઈને સમાજમાં પ્રવર્તતા પૂર્વગ્રહ અને ભેદભાવને દૂર કરવા, લોકોને તેમના સંબંધિત મુદ્દાઓથી વાકેફ કરવા અને વિકલાંગોને સમાજમાં સમાનતાના સ્તરે લાવવા. દર વર્ષે તારીખ 3 ડિસેમ્બરના રોજ વિશ્વ વિકલાંગ દિવસની ઉજવણી સમગ્ર વિશ્વમાં કરવામાં આવે છે. જેથી તેઓને આર્થિક અને સામાજિક રીતે મજબૂત બનાવવાની તકો ઊભી કરવાના પ્રયાસો કરવામાં આવે.
વિકલાંગતા દિવસની થીમ: આ વર્ષે વિશ્વ વિકલાંગતા દિવસની થીમ "અમે ઇચ્છતા ભવિષ્ય માટેના 17 લક્ષ્યો હાંસલ કરવા" છે. નોંધનીય છે કે, વર્ષ 2016 માં પણ વિકલાંગ વ્યક્તિઓ માટે 17 ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો (SDGs) અપનાવવા અને આ લક્ષ્યોની ભૂમિકા દ્વારા વિશ્વને વધુ સમાવિષ્ટ અને સમાન બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે વિશ્વ વિકલાંગ દિવસની ઉજવણી સમાન થીમ સાથે કરવામાં આવી હતી.
વિકલાંગતાના આંકડા શું કહે છે: સંયુક્ત રાષ્ટ્રના એક રિપોર્ટમાં આપવામાં આવેલા અંદાજ મુજબ, વિશ્વની લગભગ 15 ટકા વસ્તી એટલે કે, એક અબજથી વધુ લોકો કોઈને કોઈ પ્રકારની વિકલાંગતાથી પીડાય છે. જેમાંથી 80 ટકા વિકાસશીલ દેશોમાં રહે છે. બીજી તરફ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર ચિલ્ડ્રન્સ ફંડ દ્વારા નવેમ્બર 2021માં બહાર પાડવામાં આવેલા અહેવાલ મુજબ વિશ્વભરમાં લગભગ 24 કરોડ વિકલાંગ બાળકો છે. એટલે કે, દર દસમાંથી એક બાળક વિકલાંગતાનો ભોગ બને છે. રિપોર્ટ અનુસાર 18 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરની મહિલાઓમાં વિકલાંગતાનો સરેરાશ દર 19 ટકા છે (દર પાંચમાંથી એક મહિલા) જ્યારે પુરુષો માટે આ આંકડો 12 ટકા છે. વિશ્વમાં લગભગ 800 મિલિયન અપંગ લોકો કામ કરવાની ઉંમરના છે.
દિવ્યાંગોના અધિકાર: અહેવાલ મુજબ પુરુષો, સ્ત્રીઓ અને વિકલાંગ બાળકો સામાન્ય રીતે પ્રણાલીગત અને સામાજિક અવરોધોનો સામનો કરે છે. જે તેમની સામાજિક અને આર્થિક સ્થિતિને અસર કરે છે. એ ચિંતાનો વિષય છે કે, મોટાભાગના વિકલાંગો વિવિધ કારણોસર જરૂરી આરોગ્ય સેવાઓનો લાભ લઈ શકતા નથી. તેઓ ઈચ્છિત શિક્ષણ મેળવી શકતા નથી અને સમાજમાં તેમને રોજગારીની ખૂબ ઓછી તકો પણ મળે છે. આવી સ્થિતિમાં, વિશ્વ વિકલાંગ દિવસ એ એક તક છે, જે વિવિધ સમુદાયોને વિકલાંગોને લઈને સમાજમાં પ્રવર્તતા પૂર્વગ્રહ અને ભેદભાવને દૂર કરવા રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પ્રયાસો કરવા માટે એક મંચ આપે છે. જેનાથી આસપાસના વિકલાંગ લોકોના અધિકારોને પ્રોત્સાહન મળે છે. તેમના માટે અવરોધ મુક્ત સમાજનું રક્ષણ અને સ્થાપના કરવામાં સફળતા પ્રાપ્ત થાય. જો કે, તેમાં ઘણી હદ સુધી સફળતા પણ મળી છે. પરંતુ હજુ પણ દિવ્યાંગોને રોજગાર, શિક્ષણ અને દવાના ક્ષેત્રમાં પૂરા અધિકારો મળતા નથી.
વિકલાંગતા શું છે: નોંધનીય છે કે, વિકલાંગતા શબ્દમાં શારીરિક અને માનસિક વિકલાંગતા બંનેનો સમાવેશ થાય છે. જો આપણે વિકલાંગતાની શ્રેણીઓ વિશે વાત કરીએ તો, સામાન્ય રીતે નીચેની સમસ્યાઓથી પીડાતા લોકોને અપંગતાની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવે છે. જે લોકો દ્રષ્ટિની ક્ષતિથી પીડિત છે. એટલે કે, અત્યંત ઓછી દ્રષ્ટિ અથવા આંશિક અંધત્વ અથવા સંપૂર્ણ અંધત્વ. જે લોકોને બોલવામાં કે સાંભળવામાં તકલીફ હોય અથવા જેઓ બિલકુલ બોલી કે સાંભળી શકતા નથી. જે લોકો કોઈપણ રોગ, આનુવંશિક કારણ કે અકસ્માતને કારણે શારીરિક અક્ષમતાથી પીડાતા હોય અને ચાલવામાં અથવા સામાન્ય જીવન જીવવામાં અસમર્થ હોય અથવા મુશ્કેલી અનુભવતા હોય.
માનસિક વિકલાંગતા: આવા લોકો કે, જેઓ માનસિક વિકલાંગતા એટલે કે, માનસિક વિકલાંગતા અને માનસિક બિમારીનો ભોગ બને છે અને જેના કારણે તેઓ શીખવા, લખવા, વાંચવા, વર્તન કરવા અથવા અન્ય લોકો સાથે સંપર્ક કે, સંવાદિતા સ્થાપિત કરવામાં અસમર્થ હોય છે. જે લોકો બહુવિધ વિકલાંગતા ધરાવતા હોય છે એટલે કે, એવી વિકલાંગતા જેમાં શરીરના ઘણા ભાગોને અસર થાય છે અથવા શરીરના એક અથવા વધુ ભાગો સંપૂર્ણપણે અથવા આંશિક રીતે કોઈપણ કાર્ય કરવા સક્ષમ નથી.
વિકલાંગ દિવસનો ઇતિહાસ: સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની પહેલ પર વર્ષ 1992 થી વિકલાંગ વ્યક્તિઓના આંતરરાષ્ટ્રીય દિવસની ઉજવણી શરૂ કરવામાં આવી હતી. નોંધપાત્ર રીતે, વર્ષ 1983 થી 1992 સુધીના દાયકાને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા વિકલાંગ વ્યક્તિઓ માટે સંયુક્ત રાષ્ટ્રના દાયકા તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. જે બાદ વિકલાંગોને સ્વસ્થ જીવન આપવા, તેમનું આત્મસન્માન જાળવી રાખવા, તેમને તેમના અધિકારોથી વાકેફ કરવા અને તે અધિકારો પ્રાપ્ત કરવાના માર્ગને સરળ બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે વર્ષ 1992માં 47મી સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભામાં દરવર્ષે તારીખ 3 ડિસેમ્બરના રોજ વિશ્વ વિકલાંગ દિવસ તરીકે નિયુક્ત કરવા માટે એક ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો.
