ન્યુઝ ડેસ્ક: તાજેતરમાં, એક અભ્યાસમાં બહાર આવ્યું છે કે, તણાવ રોગપ્રતિકારક વૃદ્ધત્વને (immune aging) પ્રોત્સાહન આપે છે, જે ભવિષ્યમાં કેન્સર (Cancer) જેવી ગંભીર સમસ્યાઓનું જોખમ વધારી શકે છે. પરંતુ આ એકમાત્ર સમસ્યા નથી જે તણાવને કારણે વધે છે. ઘણા સંશોધનોમાં એ વાત સામે આવી છે કે, તણાવ ઘણી શારીરિક અને માનસિક સમસ્યાઓનું (Stress can affect physical and mental health) કારણ બની શકે છે.
આ પણ વાંચો: જાણો શું છે, પાંડુરોગના લક્ષણો અને ઈલાજ...
ઇમ્યુન એજિંગ વધારે છે.
- કેલિફોર્નિયા યુનિવર્સિટી (University of California) દ્વારા કરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે, ઇજા અથવા કોઈપણ પ્રકારના તણાવને કારણે વ્યક્તિની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડવા લાગે છે. જેના કારણે ઈન્ફેક્શનનું જોખમ તો વધે જ છે, પરંતુ સમય પહેલા ઇમ્યુન એજિંગ અને કેન્સર જેવી બીમારીઓનું જોખમ પણ વધી શકે છે. સંશોધનના પરિણામોમાં, અભ્યાસના મુખ્ય લેખક ડૉ. એરિક ક્લોપેકે કહ્યું છે કે, જે લોકો તણાવ અનુભવે છે, તેમની આહારની આદતો બગડવા લાગે છે અને તેઓ કસરત પણ કરતા નથી, જેના કારણે તણાવની અસર વધવા લાગે છે. આ અભ્યાસમાં સંશોધકોએ એ પણ જોયું કે, આઘાત અને સમાજમાં થઈ રહેલા ભેદભાવના કારણે મોટી સંખ્યામાં લોકો સતત તણાવ લેવાનું શરૂ કરે છે. જેના કારણે તેમના શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઓછી થવા લાગે છે અને CMV વાયરસથી (common virus) પ્રભાવિત થવાની સંભાવના વધી જાય છે.
- CMV એ (common virus) એક વાયરસ છે,જે રોગપ્રતિકારક વૃદ્ધત્વ માટે જાણીતું છે. એકવાર આ વાયરસથી સંક્રમિત થયા પછી, તે જીવનભર વ્યક્તિના શરીરમાં રહે છે. આને કારણે, પીડિતને ઘણીવાર હર્પીસ અથવા ઠંડા ચાંદા જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. આ સંશોધનમાં, સહભાગીઓના લોહીના નમૂના લેવામાં આવ્યા હતા અને તેમના ટી કોષોની ગણતરી કરવામાં આવી હતી. આ ઉપરાંત તેમાંની વધઘટ પણ તપાસવામાં આવી હતી. જેમાં જાણવા મળ્યું હતું કે, બે પ્રકારના ટી સેલ ટ્રોમા અને ભેદભાવથી પ્રભાવિત થાય છે. આમાંથી એક રોગપ્રતિકારક શક્તિ પર હુમલો કરે છે અને બીજો રોગપ્રતિકારક હુમલાને નિયંત્રિત કરે છે.
- ટી કોશિકાઓ માત્ર રોગપ્રતિકારક વૃદ્ધત્વ (immune aging) દ્વારા અસરગ્રસ્ત કોષો નથી, પરંતુ તે રોગપ્રતિકારક તંત્રનો એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે અને કેન્સર અને પેથોજેન્સ સામે લડવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે ટી કોશિકાઓને નુકસાન થાય છે ત્યારે કેન્સર, ચેપી રોગો અને અન્ય રોગોનું જોખમ વધી જાય છે. આ સંશોધન પહેલા પણ શારીરિક સ્વાસ્થ્ય પર તણાવની અસર, ખાસ કરીને શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ પર સંશોધન કરવામાં આવ્યું છે. ‘નેચર’ જર્નલમાં (‘Nature’ Journal) પ્રકાશિત થયેલા એક સંશોધનમાં ઉંદરો પર કરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં પણ એ વાતની પુષ્ટિ થઈ છે, કે તણાવને કારણે અનેક શારીરિક રોગો થઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો: રસીકરણ કરાવો, બેજુબાન જીવને બચાવો..
આંખો અને મગજને નુકસાન
- માત્ર રોગપ્રતિકારક શક્તિને જ અસર કરતું નથી, પરંતુ તાણ આંખો અને મગજને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે. જર્મનીની મેગ્ડેબર્ગની ઓટ્ટો વોન ગર્કે યુનિવર્સિટી (Otto von Gurke University) દ્વારા કરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે, કે લાંબા ગાળાના સતત તણાવ અને કોર્ટિસોલના વધતા સ્તર ઓટોનોમિક નર્વસ સિસ્ટમમાં અસંતુલન તરફ દોરી જાય છે. જે વેસ્ક્યુલર ડિરેગ્યુલેશનને કારણે થાય છે. આનાથી આંખો અને મગજ પર નકારાત્મક અસર પડે છે. આ સંશોધનમાં એ પણ જાણવા મળ્યું છે કે, ઇન્ટ્રાઓક્યુલર દબાણમાં વધારો, એન્ડોથેલિયલ ડિસફંક્શન (Flammer's syndrome) અને બળતરા એ તણાવના કેટલાક પરિણામો છે. જે અન્ય ઘણી રીતે નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
- કેનેડાની યુનિવર્સિટી ઓફ કેલગરીના(University of Calgary) સંશોધકો દ્વારા ઉંદરો પર કરવામાં આવેલા સંશોધનમાં એ પણ બહાર આવ્યું છે કે, મગજમાં થતા ફેરફારો સાથે સંકળાયેલા તણાવને કારણે PTSD, ચિંતા વિકૃતિઓ અને ડિપ્રેશન સહિત ઘણા માનસિક રોગો થઈ શકે છે. નેચર ન્યુરોસાયન્સ જર્નલમાં પ્રકાશિત આ સંશોધનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, તણાવ અને લાગણી ચેપી હોઈ શકે છે. આ ઉપરાંત 2013માં સ્વીડનમાં 800 મહિલાઓ પર થયેલા સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું હતું કે, મહિલાઓમાં મધ્યમ જીવનનો તણાવ સ્મૃતિ ભ્રંશનું જોખમ વધારે છે. BMJ ઓપનમાં પ્રકાશિત થયેલા આ સંશોધનમાં આ મહિલાઓને એક દાયકા પછી અલ્ઝાઈમરનો ભોગ બનવાની આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી હતી. રિસર્ચમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે, સ્ટ્રેસ સાથે સંકળાયેલા હોર્મોન્સના કારણે મગજ પર વિપરીત અસર થાય છે.
આ પણ વાંચો: ગંભીર ન્યુરોડીજનરેટિવ ડિસઓર્ડરનું જોખમ ધરાવતા કોવિડ દર્દીઓ..
વાળ પર અસર
- તણાવના કારણે શરીર પર ઉંમરની શરૂઆતની અસર પણ જોવા મળે છે. ન્યુયોર્કમાં કોલંબિયા યુનિવર્સિટી (Columbia University)દ્વારા કરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં માનસિક તાણથી વાળ સફેદ થવાના માત્રાત્મક પુરાવા એકત્ર કરવામાં આવ્યા હતા. આ રિસર્ચમાં એવું પણ જાણવા મળ્યું હતું કે, સ્ટ્રેસ ખતમ થયા બાદ પાર્ટિસિપન્ટના વાળ ફરી કાળા થવા લાગ્યા હતા. સંશોધનમાં, વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે, જ્યારે તણાવ હોય ત્યારે માનવ કોષોના માઇટોકોન્ડ્રિયા બદલાવા લાગે છે. જેના કારણે વાળમાં જોવા મળતા સેંકડો પ્રોટીન બદલાઈ જાય છે અને કાળા વાળનો રંગ સફેદ થઈ જાય છે.
શું કહે છે નિષ્ણાતો
- દિલ્હીના મનોવૈજ્ઞાનિક અને કાઉન્સેલર રિતેશ સોની (Psychologist and counselor Riteish Soni) કહે છે કે, ઘણા સંશોધનોમાં આ વાતની પુષ્ટિ જ નથી થઈ, પરંતુ મેડિકલ સાયન્સ પણ માને છે કે, તણાવ આપણા શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્યને ઘણી હદ સુધી અસર કરી શકે છે. કોર્ટિસોલમાં માત્ર વધઘટ જ નહીં, પણ ઘણા માધ્યમોમાં તણાવ પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ રીતે શારીરિક અને માનસિક સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. તે સમજાવે છે કે, લાંબા સમયથી તણાવ અથવા ડિપ્રેશનથી પીડાતા ઘણા લોકો કોમોર્બિડિટીઝથી લઈને અન્ય ઘણા રોગો જોઈ શકે છે. જેના માટે તણાવને કારણે ખાવા-પીવામાં અનુશાસનહીનતા સહિત અન્ય ઘણા કારણો જવાબદાર ગણી શકાય. તે સમજાવે છે કે, જો તણાવ વધવા લાગે છે, તો તેની સારવાર અન્ય ગંભીર રોગોની જેમ જ મહત્વપૂર્ણ છે, નહીં તો તે સ્વાસ્થ્ય પર ગંભીર અસરો દર્શાવે છે.
