હૈદરાબાદ: મોટાભાગના ગાયનેકોલોજિસ્ટ્સ સહમત છે કે, સ્ત્રીઓમાં વંધ્યત્વ અને નબળા પ્રજનન સ્વાસ્થ્યના સતત વધતા કેસોમાં નબળી જીવનશૈલી અને આહારની ખરાબ ટેવો અને પ્રથાઓ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. ભારત અને વિદેશમાં થયેલા ઘણા સંશોધનો અને અહેવાલોમાં એ પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે જીવનશૈલી અને આહાર સંબંધિત અસ્વસ્થ આદતો સ્ત્રીઓમાં વંધ્યત્વ અને અન્ય પ્રજનન સમસ્યાઓનું જોખમ વધારી શકે છે.
ગર્ભધારણ ન કરી શકતી સ્ત્રીઓની સંખ્યામાં વધારોઃ પ્રજનન સંબંધી સમસ્યાઓ વધી રહી છે, ઉત્તરાખંડના ગાયનેકોલોજિસ્ટ ડૉ. વિજયલક્ષ્મી કહે છે કે, આજકાલ સામાન્ય સેક્સ કરવા છતાં ગર્ભધારણ ન કરી શકતી સ્ત્રીઓની સંખ્યા દિવસેને દિવસે વધી રહી છે. તે જ સમયે, પુરુષોમાં શુક્રાણુ સંબંધિત સમસ્યાઓ પણ સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે. તેણી કહે છે કે આ માટે જવાબદાર અને જોખમી પરિબળોમાં ખરાબ જીવનશૈલી અને ખાવાની ખરાબ આદતોને ઘણી હદ સુધી જવાબદાર ગણી શકાય.
જવાબદાર અને જોખમી પરિબળો: ડૉ. વિજયલક્ષ્મી સમજાવે છે કે, આહાર અને જીવનશૈલી સ્ત્રી અને પુરુષ બંનેના પ્રજનન સ્વાસ્થ્ય પર મોટી અસર કરે છે. આજની ભાગદોડ ભરેલી જીવનશૈલીમાં શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ, ઊંઘ-જાગવાના સમયની અનિયમિતતા, પાર્ટી કલ્ચરનું વધતું ચલણ, અકુદરતી ખોરાકનો વધતો ઉપયોગ જેવા વર્તન જોવા મળે છે. જે શરીરના કામ અને આરામનું સંતુલન ઘટાડે છે, શરીરમાં પોષણના પુરવઠાને અસર કરે છે, શરીરની જૈવિક ઘડિયાળ અને તેના કાર્યને અસર કરે છે, તણાવ અને ડિપ્રેશન જેવી સમસ્યાઓનું કારણ બને છે અને વિવિધ પ્રકારની સમસ્યાઓનું કારણ બને છે.તેના કારણે શારીરિક નબળાઈ અને ઘણી બીમારીઓ પણ થાય છે. અને સમસ્યાઓ.
શું કહે છે રિસર્ચ અને રિપોર્ટ્સઃ વર્ષ 2022માં ઈન્ટરનેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ પોપ્યુલેશન સાયન્સના રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારતમાં છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં 15-20 મિલિયનથી વધુ ભારતીયોમાં વંધ્યત્વની સમસ્યા જોવા મળી હતી. ફેમિલી હેલ્થ એન્ડ સર્વે રિપોર્ટ અનુસાર, રાષ્ટ્રીય સ્તરે મહિલાઓમાં પ્રજનન દરમાં 2.2 થી 2.0 સુધીનો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. અને ઈન્ડિયન સોસાયટી ઓફ આસિસ્ટેડ રિપ્રોડક્શન દ્વારા કરવામાં આવેલ અભ્યાસ દર્શાવે છે કે વંધ્યત્વ લગભગ 10% થી 14% ભારતીય યુગલોને અસર કરે છે. આ સમસ્યા શહેરી વિસ્તારોમાં વધુ જોવા મળે છે જ્યાં દર છમાંથી એક યુગલ તબીબી મદદ લે છે.
સમસ્યાઓમાં વધારો થવાનું કારણ: સંશોધન જાણવા મળ્યું છે કે, બેઠાડુ અને વ્યસ્ત જીવનશૈલી સ્ત્રીઓમાં તેમના કાર્ય-જીવન સંતુલનને ખલેલ પહોંચાડે છે. જે તેમનામાં સ્ત્રીરોગ સંબંધી રોગોમાં વધારો જ નહીં પરંતુ તેમના પ્રજનન સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરે છે. સંશોધન જણાવે છે કે બેઠાડુ જીવનશૈલી અથવા શારીરિક નિષ્ક્રિયતાને લીધે સ્ત્રીઓમાં પુરૂષો કરતાં વંધ્યત્વ થવાની શક્યતા વધુ હોય છે, કારણ કે તે ઘણીવાર હોર્મોનલ અસંતુલન, પોલિસિસ્ટિક અંડાશયના રોગ અને વજન સંબંધિત સમસ્યાઓનું કારણ બને છે જે ગર્ભને અસર કરે છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાંઃ સિવાય દેશ અને દુનિયાના ઘણા સંશોધનો અને અહેવાલોમાં એ પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં જીવનશૈલી, તણાવપૂર્ણ વ્યવસાયિક જીવન, બિનઆરોગ્યપ્રદ આહાર, ધૂમ્રપાન અને આદતોને કારણે મહિલાઓમાં વંધ્યત્વ સંબંધિત સમસ્યાઓ વધી છે.
નિષ્ણાતો શું કહે છેઃ ડૉ. વિજયલક્ષ્મી સમજાવે છે કે, મોટાભાગની સ્ત્રીઓને ખબર નથી હોતી કે ખોરાક કે જીવનશૈલી તેમના પ્રજનન સ્વાસ્થ્યને કેટલી હદે અને કેવી રીતે અસર કરી શકે છે. તેણી કહે છે કે આજના સમયમાં, દિનચર્યામાં ભાગદોડમાં વધારો થયો છે, પરંતુ શરીર માટે જરૂરી પ્રવૃત્તિ જેવી કે કસરત અથવા શારીરિક સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક એવા કાર્યોમાં ઘણો ઘટાડો થયો છે.
- ગમે ત્યારે જાગવું, જરૂરી માત્રામાં ઊંઘ ન આવવી, લાંબા સમય સુધી એક જગ્યાએ બેસી રહેવું, વધુ પડતો સ્ટ્રેસ, કોઈપણ સમયે કંઈપણ ખાવું કે લાંબા સમય સુધી પૌષ્ટિક ખોરાક ન લેવો અને ઓછું પાણી પીવું જેવી આદતો શરીરને અસર કરી શકે છે. તેઓ માત્ર જૈવિક ઘડિયાળને અસર કરે છે એટલું જ નહીં, પરંતુ તેઓ અન્ય ઘણી સમસ્યાઓનું કારણ પણ બને છે. જે તેમના સામાન્ય સ્વાસ્થ્યની સાથે તેમના હોર્મોનલ સ્વાસ્થ્યને ઘણી હદ સુધી અસર કરે છે. તેની પ્રત્યક્ષ કે આડકતરી અસરને કારણે મહિલાઓનું પ્રજનન સ્વાસ્થ્ય નબળું પડી જાય છે, સાથે જ આ સ્થિતિ અન્ય ઘણી સ્ત્રીરોગ સંબંધી બીમારીઓ અને ક્યારેક વંધ્યત્વનું કારણ બને છે.
- તે કહે છે કે વર્તમાન જીવનશૈલીમાં મહિલાઓ માટે પણ ધૂમ્રપાન કે દારૂનું સેવન એકદમ સામાન્ય બની ગયું છે. જે મહિલાઓ ધૂમ્રપાન, તમાકુ અને આલ્કોહોલનું સેવન કરે છે, તેમની પ્રજનન ક્ષમતા અન્ય મહિલાઓ કરતાં ઘણી નબળી હોય છે કારણ કે આ આદતો હોર્મોન્સમાં અસંતુલન તેમજ અંડાશય, સર્વિક્સ અને ફેલોપિયન ટ્યુબને નુકસાન પહોંચાડે છે. જેના કારણે મહિલાઓમાં ગર્ભપાતનું જોખમ વધી જાય છે. તેથી જ મહિલાઓને ખાસ કરીને બાળકો માટે પ્લાનિંગ શરૂ કરતા પહેલા ધૂમ્રપાન અને આલ્કોહોલથી દૂર રહેવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
- તે જ સમયે, ખરાબ આહાર અથવા અકાળે ખાવાની આદતો પણ સ્ત્રીઓમાં વંધ્યત્વનું કારણ બને છે. વાસ્તવમાં, આપણા આહારમાં પોષક તત્વોની ઉણપને કારણે ઘણી બીમારીઓ થાય છે અને શરીરમાં જરૂરી તત્વોની માત્રામાં અસંતુલન થાય છે. જેની સીધી અને આડકતરી રીતે મહિલાઓના પ્રજનન સ્વાસ્થ્ય પર પણ અસર થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, એનર્જી ડ્રિંક્સ, કેક, તળેલા ખોરાક અને અન્ય પ્રકારના જંક ફૂડ, કેફીનયુક્ત ખોરાક અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડ જેવા અમુક પ્રકારના ખોરાકનો વપરાશ પ્રજનન માટે જરૂરી હોર્મોન્સની માત્રાને અસર કરી શકે છે અથવા તે અસંતુલનનું કારણ બની શકે છે.
- તે જ સમયે, સ્થૂળતા, ડાયાબિટીસ, હૃદય રોગ અને અન્ય સમસ્યાઓના કારણે નબળા આહારના કારણે મહિલાઓના પ્રજનન સ્વાસ્થ્યને પણ અસર થાય છે. ખાસ કરીને સ્થૂળતાને સ્ત્રીઓમાં વંધ્યત્વનું સૌથી મોટું કારણ માનવામાં આવે છે.
સાવચેતીઓ: ડૉ. વિજલક્ષ્મી કહે છે કે તેઓ માત્ર તે મહિલાઓને જ નહીં જેઓ બાળકનું આયોજન કરી રહી છે, પરંતુ બાળપણથી જ તમામ છોકરીઓ અને મહિલાઓને પણ તેમના આહારને સ્વસ્થ રાખવા અને તેમની જીવનશૈલીને સંતુલિત રાખવાની સલાહ આપે છે. આનાથી શરીર શરૂઆતથી જ મજબૂત બની શકે છે જેથી જ્યારે સમય આવે ત્યારે મહિલાઓને સ્ત્રીરોગ સંબંધી રોગો અને પ્રજનન સંબંધી સમસ્યાઓનો સામનો ન કરવો પડે.
- આ ઉપરાંત, શક્ય હોય ત્યાં સુધી, સ્વસ્થ, પૌષ્ટિક અને નિયમિત આહારની સાથે, સક્રિય જીવનશૈલી અપનાવવી પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે જેમાં કસરતનો સમાવેશ થાય છે અને માનસિક સ્વાસ્થ્યને સ્વસ્થ રાખવા માટે દરેક શક્ય પ્રયત્નો કરવા. કારણ કે સ્ટ્રેસ અને ડિપ્રેશનના કારણે પણ પ્રજનનમાં સમસ્યા થઈ શકે છે. આ સિવાય મહિલાઓએ માસિક ધર્મ સંબંધિત સમસ્યાઓ અથવા કોઈપણ પ્રકારની સ્ત્રી રોગની અવગણના ન કરવી જોઈએ અને તેનો તાત્કાલિક ઈલાજ કરાવવો જોઈએ.
આ પણ વાંચોઃ
