હૈદરાબાદ: માણસો કે પ્રાણીઓમાં કોઈને કોઈ પ્રકારની એલર્જી થવી એ બહુ સામાન્ય બાબત છે. એલર્જી વાસ્તવમાં ઘણા પ્રકારની હોઈ શકે છે જે હવામાન, પર્યાવરણ, ચોક્કસ પ્રકારનો આહાર અથવા દવા સહિતના ઘણા કારણોને કારણે થઈ શકે છે. અમુક પ્રકારની એલર્જીને દવાની મદદથી પણ ઠીક કરી શકાય છે, પરંતુ ઘણી વખત તે કાયમી સમસ્યા બની જાય છે જે જ્યારે પણ સંબંધિત એલર્જનના સંપર્કમાં આવે છે ત્યારે તરત જ શરૂ થઈ જાય છે.
એલર્જીના કારણો શું છે?: તે કેવા પ્રકારની વસ્તુઓ હોઈ શકે છે? શું તેને ટ્રિગર કરી શકે છે? આ વિશે વિગતવાર જાણવા માટે 'ETV India'એ ડૉ. કુમુદ સેનગુપ્તા, જનરલ ફિઝિશિયન, દ્વારકા, નવી દિલ્હી પાસેથી માહિતી લીધી.
એલર્જી કેમ થાય છે: ડો. કુમુદ સેનગુપ્તા જણાવે છે કે એલર્જી માટે ઘણા કારણો જવાબદાર હોઈ શકે છે. પરંતુ આપણા શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ અથવા રોગપ્રતિકારક શક્તિ એલર્જીના કુલ કેસોમાંથી મોટાભાગના કેસ માટે જવાબદાર છે.
- વાસ્તવમાં, આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વિવિધ કારણો અને વિવિધ પ્રકારના એલર્જનના કારણે ક્યારેક હિંસક પ્રતિક્રિયા આપે છે. એલર્જન એ એવા તત્વો છે જે એલર્જી માટે ટ્રિગર તરીકે કામ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, એલર્જન પ્રત્યે સંવેદનશીલતાને કારણે, જ્યારે એલર્જી શરૂ થાય છે, ત્યારે પીડિતમાં વિવિધ પ્રકારની એલર્જીક પ્રતિક્રિયાઓ જોવા મળે છે. વિવિધ પ્રકારની સામાન્ય અથવા દુર્લભ પ્રકારની એલર્જીને ઉત્તેજિત કરવા માટે સામાન્ય રીતે સૌથી વધુ જવાબદાર ગણાતા કેટલાક પરિબળો નીચે મુજબ છે.
હવામાન અને પર્યાવરણીય કારણો: તેણી સમજાવે છે કે દરેક સીઝનમાં લોકોમાં વિવિધ પ્રકારની એલર્જીક પ્રતિક્રિયાઓ જોવા મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે, વરસાદની મોસમ દરમિયાન, વાતાવરણમાં વધુ ભેજ અને ફૂગ વધવા લાગે છે, જે ખૂબ જ સામાન્ય પ્રકારના એલર્જન છે. વરસાદની ઋતુમાં, આ બંને એલર્જન વધુ સક્રિય બને છે અને પીડિતના મ્યુકોસ મેમ્બ્રેનમાં બળતરાની પ્રતિક્રિયા પેદા કરે છે, એટલે કે એલર્જી. આ પ્રકારની એલર્જીમાં મોટાભાગના લોકોને શ્વસન માર્ગમાં સોજો અને ફેફસામાં સમસ્યા થઈ શકે છે. તે જ સમયે, શિયાળાની ઋતુમાં શ્વસન એલર્જીના વધુ કિસ્સાઓ છે. જેના કારણે ઘણી વખત લોકો આ સિઝનમાં અસ્થમા અને અન્ય શ્વાસનળીની એલર્જીના વધુ કે ઓછા ગંભીર કેસ જોઈ શકે છે.
હવા જન્ય કારણો: વાતાવરણમાં અતિશય શુષ્કતા, ધૂળ અને માટીમાં વધારો, વધુ પડતા વાયુ પ્રદૂષણને કારણે અને તેના કારણે ધુમાડા અને ગંદકીને કારણે ઘણી વખત સંબંધિત એલર્જન વધુ સક્રિય બને છે. જે વધુ સંવેદનશીલ લોકોમાં એલર્જીનું કારણ બને છે. બીજી બાજુ, જ્યારે કેરી અથવા લીચીના ઝાડ ખીલે છે, અમુક પ્રકારના છોડ અથવા ફૂલોના છોડમાં જોવા મળતા પરાગ વાતાવરણમાં ઉડે છે અથવા તેમના પવનની નળીમાં પ્રવેશે છે ત્યારે એલર્જીક પ્રતિક્રિયાઓ થઈ શકે છે.
ખોરાકની એલર્જી: ઘણા લોકોમાં, તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ચોક્કસ પ્રકારના ખોરાક માટે એલર્જીક પ્રતિક્રિયા દર્શાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ડેરી ઉત્પાદનો ખાસ કરીને દૂધ અથવા તેના ઉત્પાદનો, ઇંડા, દરિયાઈ ખોરાક, કેટલાક સૂકા ફળો ખાસ કરીને મગફળી અને કેટલાક શાકભાજી, ફળો, અનાજ અથવા લોટ ઘણા લોકોમાં એલર્જીક પ્રતિક્રિયાઓનું કારણ બની શકે છે.
દવાની એલર્જી: એવી ઘણી દવાઓ છે જેના પર ઘણા લોકોમાં એલર્જીક પ્રતિક્રિયા જોવા મળે છે. તેથી જ સામાન્ય રીતે કોઈપણ દવા લખતા પહેલા ડૉક્ટરે તપાસ કરવી જોઈએ કે દર્દીને કોઈ દવાથી એલર્જી છે કે નહીં. કારણ કે દવાની એલર્જીક પ્રતિક્રિયા પીડિત માટે ગંભીર અથવા જીવલેણ સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. સામાન્ય રીતે, જે દવાઓ સાથે સૌથી વધુ એલર્જીક પ્રતિક્રિયાઓ જોવા મળે છે તેમાં કેટલીક એન્ટિબાયોટિક્સ, પીડા રાહત, કીમોથેરાપી અથવા કેન્સરની સારવારમાં આપવામાં આવે છે. લેવામાં આવેલી દવાઓ અથવા ક્યારેક હાઈ બ્લડ પ્રેશર માટે આપવામાં આવે છે.
એલર્જીનું કારણ પણ બની શકે છે: આ ઉપરાંત, કેટલાક લોકોમાં લેટેક્સ, ફુગ્ગા, રબર બેન્ડ, ઇરેઝર અને રમકડાં, પોલિએસ્ટર, ચામડા અને રેજીનથી બનેલા કપડાં, ચોક્કસ રસાયણોથી બનેલા પરફ્યુમ્સ અને સુગંધિત સ્પ્રે, અમુક પ્રકારના મેક-અપ અથવા ત્વચાને એલર્જી હોય છે. કેર પ્રોડક્ટ્સમાં અમુક ધાતુઓના લોકોમાં પ્રતિક્રિયાઓ જોઈ શકાય છે.
એલર્જીની અસરો: ડો. કુમુદ સેનગુપ્તા જણાવે છે કે વિવિધ પ્રકારની એલર્જીની અસર શરીર પર અલગ અલગ રીતે જોઈ શકાય છે. જ્યારે કોઈપણ પ્રકારની એલર્જી શરૂ થાય છે ત્યારે પીડિત દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી કેટલીક સામાન્ય અસરો અને સમસ્યાઓ નીચે મુજબ છે.
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ ખાંસી/છીંક આવવી અસ્થમા, ફેફસાંમાં સોજો અને બળતરા, લાલાશ અને સતત પાણીયુક્ત આંખો, પેટનો દુખાવો, ગળામાં દુખાવો, ઉલટી અને ઉબકા, અવાજની કર્કશતા ખાસ કરીને ચહેરા, હોઠ અને આંખો પર ત્વચાની સોજો/ખંજવાળ ત્વચા પર ફોલ્લીઓ/પિમ્પલ્સ/લાલાશ ફોલ્લીઓ, ખરજવું, ગંભીર બળતરા, અને ગળામાં દુખાવો, પેટમાં દુખાવો તાવ વગેરે ખાવામાં મુશ્કેલી.
કેવી રીતે અટકાવવું: કેટલીકવાર પીડિત વ્યક્તિને એક કરતાં વધુ પ્રકારની એલર્જી હોઈ શકે છે. જો પીડિતને ખબર હોય કે તેમને શું એલર્જી છે અથવા કયા પદાર્થોથી તેમને એલર્જી થઈ શકે છે, તો તેમણે તેમને ટાળવા માટે તમામ પ્રયાસો કરવા જોઈએ. ડૉ. કુમુદ સેનગુપ્તા સમજાવે છે કે એલર્જી કોઈપણ પ્રકારનું હોય, તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેમના નિવારણ, તેમના નિકાલ અને વ્યવસ્થાપનમાં કેટલીક સાવચેતીઓ અપનાવો. જેમાંથી કેટલાક નીચે મુજબ છે.
- જો તમને કોઈ ખાસ ખાદ્ય પદાર્થથી એલર્જી હોય તો તેનું સેવન ટાળવું જોઈએ.
- જો કોઈ વ્યક્તિને એક અથવા વધુ પ્રકારની દવાઓથી એલર્જી હોય તો તેની ખાસ કાળજી લેવી જોઈએ અને તેનો રેકોર્ડ પણ રાખવો જોઈએ.
- એલર્જી પીડિતો કોઈપણ સામાન્ય અથવા ગંભીર સ્થિતિની સારવાર કરતા પહેલા આ વિશે ડૉક્ટરને જાણ કરે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
- અસ્થમા અથવા શ્વસન માર્ગની એલર્જીનો ઇતિહાસ ધરાવતા લોકોમાં સામાન્ય રીતે ઋતુમાં ફેરફાર થાય છે, ફૂલો ખીલે છે, જ્યારે વૃક્ષો ખીલે છે ત્યારે એલર્જીક પ્રતિક્રિયાઓ જોવા મળે છે.અથવા વધુ પડતી ધૂળવાળી જમીનમાં.
- માસ્ક પહેરવું તેમના માટે ખૂબ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.
- આ ઉપરાંત આવા સંવેદનશીલ લોકો માટે તેમની આસપાસ સ્વચ્છતા અને સ્વચ્છતા જાળવવી પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
- જે લોકો ભેજ પ્રત્યે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે તેઓ તેમના ઘર અને ઓફિસમાં એર-કન્ડિશનર અથવા ડિહ્યુમિડીફાયરનો ઉપયોગ કરી શકે છે.
- જે લોકોને તેનાથી સંબંધિત કોઈપણ વસ્તુથી એલર્જી હોય છે. પાલતુ પ્રાણીઓને તેમના બેડરૂમમાં અથવા એવી કોઈ જગ્યાથી દૂર રાખવા જોઈએ જ્યાં તેઓ ઘણો સમય વિતાવે છે.
- જે લોકોને કોઈ પણ પ્રકારની વારંવાર એલર્જીનો ઈતિહાસ હોય તેઓએ ડૉક્ટરના નિયમિત સંપર્કમાં રહેવું જોઈએ અને તેમને પ્રાથમિક સારવાર અને ઉપયોગી જ્ઞાન હોવું જોઈએ. આ લોકોએ તેમના સ્વાસ્થ્ય, દિનચર્યા અને સ્વચ્છતાનું વિશેષ ધ્યાન રાખવું જોઈએ.
આ પણ વાંચો:
