રાજકોટ: સામાન્ય રીતે લોકો જેના સંપર્કમાં વારંવાર આવે છે એવી વર્તણૂક અપનાવવાનું વલણ ધરાવે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ આક્રમક વાતાવરણના સંપર્કમાં આવે છે, તો તે રોજિંદા વર્તનમાં આક્રમકતાને વધારવા માટે જવાબદાર છે. આપણે જે જોઈએ છીએ તેની પણ ક્યાંક અસર થાય છે. જે ફિલ્મો અથવા વેબ સિરીઝ જોઈએ જે હિંસક પ્રકૃતિની હોય તો તે તમારા મન પર પણ અસર કરી શકે છે. હિંસક દ્રશ્યો વ્યક્તિના ભાવનાત્મક અને જ્ઞાનાત્મક વિકાસને સીધી અસર કરે છે. જો કે આ અસર દરેકને વત્તા ઓછા પ્રમાણમાં જોવા મળી શકે છે.
સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીના મનોવિજ્ઞાન ભવન દ્વારા હિંસક ફિલ્મો જોઈને અનુભવાતી માનસિકતા વિશે જાણવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. જેમાં 630 લોકોના અભિપ્રાય લેવામાં આવ્યા હતા. જેમાં ઘણા ચોંકાવનારા તારણો બહાર આવ્યા છે.
સંશોધન દર્શાવે છે કે હિંસક ફિલ્મો વ્યક્તિના મન પર તેમની ઉંમરને ધ્યાનમાં લીધા વિના અમુક પ્રકારની નકારાત્મક અસર કરે છે. વ્યક્તિ પુખ્ત હોય કે બાળકો હોય તો તે તેને અલગ અલગ રીતે માનસિક રીતે અસર કરે છે. આ અસર કિશોરો અને બાળકોમાં વધુ સ્પષ્ટ જોવા મળે છે. કારણ કે તેમની આ ઉંમરમાં તેઓ તેમની નૈતિકતા અને મૂલ્યો નિર્માણના તબક્કામાં હોય છે. તેથી હિંસક ફિલ્મો તેમના વર્તનમાં હિંસા જગાવી મગજ પર નકારાત્મક અસર કરે છે.
જાણો હિંસક ફિલ્મો જોવાથી કેવા પ્રકારની સ્થિતિ સર્જાય છે ?
- જો કોઈ વ્યક્તિ આક્રમક દ્રશ્યો અથવા ક્લિપ્સ જુએ છે, તો તે ચોક્કસ હોર્મોન્સ છોડવાનું વલણ ધરાવે છે જે વ્યક્તિના શરીરમાં ભય અને તણાવ સ્તરમાં વધારો કરે છે. આજુબાજુની દુનિયાથી વધુ બેચેન અને ડરનો અનુભવ પણ કરી શકે છે અને આખરે રોજિંદા જીવનની પ્રવૃત્તિઓથી પણ દૂર રહે છે.
- હિંસક ફિલ્મો જોવાની સૌથી વધુ ચર્ચા થતી મનોવૈજ્ઞાનિક અસરોમાંની એક ડિસેન્સિટાઇઝેશન છે. હિંસક ક્લિપ્સના વારંવાર સંપર્કમાં આવવાથી ભાવનાત્મક પ્રવૃત્તિ ઓછી થઈ શકે છે. રોજબરોજના હિંસક સમાચારો અને ઘટનાઓને પ્રતિભાવ આપવાનું શરૂ કરે છે. લોકો વધુ આક્રમક રીતે વિચારવાનું શરૂ કરે છે અને વિચારે છે કે આક્રમક વર્તન કરવું ખૂબ જ સામાન્ય છે.
- હિંસા વાસ્તવિક જીવનમાં હોય કે ફિલ્મોમાં હોય તે વ્યક્તિના જીવનમાં બેચેની પેદા કરે છે. આ બેચેની વ્યક્તિની એકાગ્રતામાં અવરોધ ઊભો કરે છે. હિંસક ફિલ્મ જોવા દરમિયાન બહાર આવતા હોર્મોન્સ મગજ પર અસર કરે છે અને વ્યક્તિને યોગ્ય રીતે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં રોકે છે. આ નકારાત્મક પરિણામો વ્યક્તિઓને યોગ્ય રીતે કાર્યો કરવાથી અટકાવે છે.
- જો કોઈ વ્યક્તિ કામ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં અસમર્થ હોય તો તેમની ચિંતાનું સ્તર વધી જાય છે. તેથી સંભવ છે કે તેઓ લાંબા ગાળે તેમના ક્ષેત્રમાં સારું પ્રદર્શન કરી શકતા નથી જે આખરે તેમના આત્મસન્માન અને આત્મવિશ્વાસમાં ઘટાડો કરે છે. આ વ્યક્તિના સામાન્ય વિકાસ પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે, જે લાંબા ગાળે ખરાબ છે.
- બાળકો માટે વધુ હાનિકારક છે કારણ કે તેઓ વાસ્તવિક દુનિયા અને કાલ્પનિક દુનિયા વચ્ચેનો ભેદ પારખવામાં અસમર્થ હોય છે.
- કૉપિકેટ ઇફેક્ટ એ લોકો માટે મૂવી દ્રશ્યોની વધુ વારંવાર નકલ કરવાનો પ્રયાસ કરવાની વૃત્તિનો સંદર્ભ આપે છે. આ કોપીકેટ અસરને લીધે, તેઓ પોતાને અને આસપાસના લોકોને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે. જ્યારે રોમાંચક અને હિંસક દ્રશ્ય જોઈએ ત્યારે ઘણી વખત દુઃસ્વપ્નો આવી શકે છે અને તે વ્યક્તિને ડીપ પોસ્ટ ટ્રોમેટિક સ્ટ્રેસ ડિસઓર્ડર (PTSD) પણ થઈ શકે છે. આ બાળકો માટે ખૂબ નકારાત્મક છે.
જાણો શું છે આનાથી બચવાનો ઉપાય:
- મનોવૈજ્ઞાનિક અસર વય, જાતિ, અનુભવ, વ્યક્તિત્વ વગેરે જેવા પરિબળોની સંખ્યા પર બદલાય છે. તેની અસરને પહોંચી વળવા માટે જાતને મર્યાદિત કરવી એ એકમાત્ર ઉપાય છે.
- માતા-પિતા અને પ્રાથમિક સંભાળ રાખનાર તેમનું બાળક જે કન્ટેન્ટ જુએ છે અને અમુક વસ્તુઓ જોયા પછી તેઓ કેવી પ્રતિક્રિયા આપે છે તેના પર નજર રાખવી જોઈએ. આને દૂર કરવા માટે બાળકો માટે માતાપિતાનું નિયંત્રણ અને પુખ્ત વયના લોકો માટે આત્મ-નિયંત્રણ મહત્વપૂર્ણ છે.
- વ્યક્તિએ હંમેશા એવી વસ્તુઓ જોવી જોઈએ જે તેમને પોતાને આરામ કરવામાં મદદ કરે. થ્રિલર અને હિંસક શૈલીની ફિલ્મો જોવી ઘણી વ્યક્તિને ખૂબ જ પરેશાન કરી શકે છે.
- જો કોઈ હિંસક ફિલ્મો અથવા ક્લિપ્સ જુએ છે, તો માતાપિતા, શિક્ષકો અને સંભાળ રાખનારાઓએ તેમને વાસ્તવિક દુનિયા અને કાલ્પનિક દુનિયા વચ્ચેનો તફાવત શીખવવો જોઈએ.
શું ફિલ્મો જોવાથી તણાવ ઓછો થાય છે ?
- એક અભ્યાસમાં દર્શાવવામાં આવ્યું હતું કે કોમેડીની મદદથી તણાવ કેવી રીતે ઘટાડી શકાય છે. ફેમિલી ફિલ્મ કે કોમેડી ફિલ્મ જોઈ રહ્યા હોવ તો તણાવમુક્ત રહી શકાય છે. જ્યારે આપણે ખુશ હોઈએ ત્યારે શરીરમાં એપિનેફ્રાઇન અને કોર્ટિસોલનું સ્તર ઘટે છે, જેનાથી તણાવ ઓછો થાય છે.
- કોમેડી ફિલ્મો લાફ્ટર થેરાપીથી ઓછી નથી. અમુક ફિલ્મો લાખો લોકો માટે પ્રેરણાદાયી સાબિત થાય છે. કેટલાક નવા ધ્યેય સિદ્ધ કરવા માટે માનસિક રીતે તૈયાર કરે છે. ફિલ્મો જોવાથી મન શાંત અને હળવા રહે છે. જ્યારે મન શાંત રહે છે, ત્યારે એકાગ્રતા વધે છે. એનિમેટેડ મૂવી જોવાથી મૂડ સારો રહે છે.
- હોરર અથવા ક્રાઈમ ફિલ્મ જોયા પછી તણાવ અનુભવી શકાય. તેથી જ કેટલીક ફિલ્મોમાં હાઈ બ્લડપ્રેશર કે હૃદયના દર્દીઓ માટે ચેતવણીઓ પણ લખવામાં આવે છે. આના આધારે એમ કહેવું ખોટું નહીં કહેવાય કે ફિલ્મો જોવાથી એક તરફ તણાવ ઓછો થાય છે, તો બીજી તરફ તે તણાવનું સ્તર પણ વધારી શકે છે.
એકંદરે કહી શકીએ કે ફિલ્મો કેવા પ્રકારની છે તેની અસર ઉંમર પ્રમાણે લોકો પર અલગ અલગ જોવા મળતી હોય છે.
