ભારતમાં ક્રોનિક કિડની ડિસીઝનું સૌથી મોટું કારણ છે વજનવધારો

ફાસ્ટ લાઈફના આ યુગમાં આપણે જોઈએ છીએ કે ઘણાં બધા પ્રકારના રોગ જોવા મળે છે, જેમાં કેન્સર, હદયરોગ, પેટના રોગ અને અન્ય રોગો થાય તો ઘણી બધી તકલીફોનો સામનો કરવો પડે છે. આપણા શરીરના મુખ્ય અંગો જેવા કે હ્રદય, ફેફસાં, મગજ અને બીજા મહત્વપૂર્ણ ઘણાં અંગોની સાથે આપણા શરીરમાં ફિલ્ટરનું કામ કરતા અંગ કે જેને આપણે કિડની તરીકે ઓળખીએ છીએ. તેના રોગ પણ વધી રહ્યાં છે.

• શરીર માટે જરૂરી બધુ કામ એક કિડનીની મદદથી ચાલી શકે
• ડાયાલિસિસની સરખામણીમાં કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનના દર્દીઓ લાંબુ જીવે છે
• પુરુષ સ્ત્રીને કે સ્ત્રી પુરુષને કિડની આપી શકે છે
• વિકસિત દેશોમાં “બ્રેઈન ડેથ” થયેલી વ્યક્તિની કિડની (કેડેવર) ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન કરવામાં આવે છે

અમદાવાદઃ 11 માર્ચના દિવસને વર્લ્ડ કિડની દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. કિડનીની બિમારીથી દર વર્ષે લગભગ 8,50,000 લોકોના મોત થાય છે. આ વાતથી લગભગ બધા અજાણ હશે. આ બિમારીનું સૌથી મોટું કારણ ખરાબ લાઈફસ્ટાઈલ છે. આમાં ધીમે ધીમે કિડની કામ કરવાનું બંધ કરી દે છે. રિપોર્ટ્સમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, ભારતમાં ક્રોનિક કિડની ડિસીઝનું સૌથી મોટું કારણ વજનવધારો છે. પેટની ચરબી ભારતીય લોકોમાં બહુ સામાન્ય બાબત છે. એક અભ્યાસ અનુસાર, 48 ટકા પુરૂષો અને 63 ટકા મહિલાઓની કમર માનકથી વધુ છ જેનાથી કિડનીની બિમારીનો ખતરો વધે છે. ક્રોનિક કિડની ડિસીઝ સાથે મોટી સમસ્યા એ છે કે, શરૂઆતમાં તેના લક્ષણોનો ખ્યાલ આવતો નથી.

બિમારી એડવાન્સ સ્ટેજ પર પહોંચી જાય ત્યારે...

જ્યારે આ બિમારી એડવાન્સ સ્ટેજ પર પહોંચી જાય ત્યારે તેના લક્ષણો દેખાય છે. જેમાં થાક, નબળાઈ, પેશાબમાં બળતરા, સોજા, વારંવાર જાજરૂ જવુ પડે, પીઠમાં દુઃખાવો, ભૂખ ન લાગવી, ઉલ્ટી-ઉબકા આવવા, ખંજવાળ અને શરીરે રેશીસ થવા જેવા લક્ષણો વર્તાય છે. વધુ વજન સિવાય કિડની ફેલ થવાનું બીજું મુખ્ય કારણ ડાયાબીટીસ છે. એ સિવાય હાઈ બ્લડ પ્રેશર પણ કિડની ફેલ થવાનું કારણ છે. આ સિવાય આ પણ છે કે કિડની ફેલ થવાના કારણમાં ઓટોઈમ્યૂન ડિસીઝ, જિનેટીક ડિસીઝ જેવા કે પોલિસિસ્ટિક કિડની ડિસીઝ, નેફ્રોટિક સિન્ડ્રોમ, યૂરિનરી ટ્રેક્ટ પ્રોબ્લેમ વગેરે છે. ક્યારેક કિડની અચાનક કામ કરવાનું બંધ કરી દે છે. આ રીતે કિડની ફેલ થવાને એક્યુટ કિડની ઈન્જરી કે એક્યૂટ રિનલ ફેલ્યોર કહેવામાં આવે છે. તેના માટે હાર્ટ એટેક, ડ્રગ્સના ઉપયોગ, કિડની સુધી લોહી ના પહોંચવું અને યુરીનરી ટ્રેક્ટ પ્રોબ્લેમ જવાબદાર છે. મહિલાઓને કિડની રોગનો વધુ ખતરો છે. કેમ કે, કિડનીના રોગનો સીધો સંબંધ વધુ વજન, ડાયાબિટીસ, કાર્ડોયોવસ્કુલર ડિસીઝ અને હાઈપર છે. આ બધા કારણોસર ક્રોનિક સ્ટેજની બિમારીને પ્રોત્સાહન મળે છે. જેથી મહિલાઓને આનો ખતરો વધુ છે.

આ પણ વાંચોઃ સુરતના 69 વર્ષીય બ્રેનડેડ બાએ મૃત્યુ બાદ અંગો દાન કરી પાંચ લોકોને જીવનદાન આપ્યું

કિડનીની જરૂરિયાત અને અગત્યતા શું છે ?

દરેક વ્યક્તિ દ્વારા લેવામાં આવતા ખોરાકના પ્રકાર અને તેની માત્રામાં હંમેશા ફેરફાર થતો રહે છે. ખોરાકની વિવિધતાને કારણે તે સાથે શરીરમાં ઉમેરાતા પ્રવાહી, ક્ષાર અને જુદા જુદા એસીડીક તત્વોની માત્રામાં પણ ફેરફાર થાય છે. ખોરાકના પોષક તત્વોના પાચન અને ઉપયોગ દરનિયાન કેટલાક બિનજરૂરી પદાર્થો શરીરમાં ઉત્પન્ન થાય છે. શરીરમાં પ્રવાહી, ક્ષારો, રસાયણો અને ઉત્સર્ગ પદાર્થોમાં થતો વધારો કે ફેરફાર વ્યક્તિ માટે જીવલેણ બની શકે છે. કિડની પેશાબ દ્વારા બિનજરૂરી પ્રવાહી, ક્ષાર અને એસીડ આલ્કલીનું નિયમન કરે છે. લોહીમાંના આ પદાર્થોની માત્રા યોગ્ય પ્રમાણમાં રાખી કિડની શરીર તંદુરસ્ત રાખે છે.

• કિડનીના મુખ્ય કાર્યો ક્યાં ક્યાં છે

લોહીનું શુધ્ધીકરણ

કિડની સતત કાર્યરત રહી શરીરમાં બનતા બિનજરૂરી અને ઝેરી પદાર્થોને પેશાબ દ્વારા દુર કરે છે.

પ્રવાહીનું સંતુલન કરે છે

કિડની શરીર માટે જરૂરી પ્રવાહી જાળવી વધારાનું પ્રવાહી પેશાબ વાટે દૂર કરે છે.

ક્ષારનું નિયમન કરે છે

કિડની શરીરમાં સોડીયમ, પોટેશિયમ, ક્લોરાઈડ, મેગ્નેશિયમ, ફોસ્ફરસ, બાયકાર્બોનેટ વગેરેની માત્રા જાળવવાનું કાર્ય કરે છે. સોડિયમની વધઘટ મગજ પર અને પોટેશિયમની વધઘટ હૃદય અને સ્નાયુની કામગીરી પર ગંભીર અસર કરી શકે છે.

લોહીના દબાણ પર કાબુ રાખે છે

કિડની કેટલાક હોર્મોન એન્જિયોટેન્સીન, આલ્ડોસ્ટીરોન, પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન વગેરે તથા પ્રવાહી અને ક્ષારના યોગ્ય નિયમનથી લોહીના દબાણને સામાન્ય રાખવામાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

રક્તકણના ઉત્પાદનમાં મદદ કરે છે

લોહીમાંના રકતકણોનું ઉત્પાદન હાડકાના પોલાણમાં થાય છે. આ ઉત્પાદનના નિયમન માટે આવશ્યક પદાર્થ એરીથ્રોપોએટીન કિડનીમાં બંને છે. કિડની ફેલ્યરમાં આ પદાર્થ ઓછા અથવા ન બનતા, રક્તકણનું ઉત્પાદન ઘટીજાય છે અને લોહીમાં ફિક્કાશ આવી જાય છે એટલે કે એનીમિયા થાય છે.

હાડકાંની તંદુરસ્તી માટે વિટામિન ડી મહત્વનો ભાગ ભજવે છે

કિડની સક્રિય વિટામિન ડી બનાવવામાં મદદ કરે છે. આ વિટામિન ડી શરીરમાંના કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસનું નિયત પ્રમાણ જાળવી હાડકા તથા દાતના વિકાસ અને તંદુરસ્તીમાં મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.

કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન એટલે શું?

ક્રોનિક કિડની ફેલ્યર હોય તેવી વ્યક્તિમાં,અન્ય વ્યક્તિ જીવિત અથવા મૃતમાંથી મેળવેલી એક તંદુરસ્ત કિડની મૂકવાના ઓપરેશનને કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન કહે છે.

કિડની બેસાડવાની જરૂર ક્યારે ના પડે?

કોઈ વ્યક્તીની બેમાંથી એક કિડની બગડી ગઈ હોય તો શરીર માટે જરૂરી બધુ કામ એક કિડનીની મદદથી ચાલી શકે છે. એક્યુટ કિડની ફેલ્યરમાં દવા અને કેટલીક વખત ડાયાલિસિસની સારવાર થી કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનની શોધ કિડની ફેલ્યરના દર્દીઓ માટે આશીર્વાદ રૂપ છે કિડની ફરી સંપુર્ણપણે હમેશા માટે કાર્ય કરતી થઇ જાય છે. આવા દર્દીઓમાં કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનની જરૂર પડતી નથી.

કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનની જરૂર ક્યારે પડે ?

ક્રોનિક કિડની ફેલ્યરના દર્દી જયારે વધુ કિડની બગડવાથી એન્ડ સ્ટેજ કિડની ફેલ્યરના તબક્કે પહોંચે (કિડની ૮૫% કરતાં વધુ બગડી જાય) ત્યારે નવી કિડની બેસાડવાની અથવા નિયમિત ડાયાલિસિસ કરાવવાની જરૂર પડે છે

કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન શા માટે જરૂરી છે ?

જયારે કિડની સંપૂર્ણરીતે કે મહદઅંશે કામ કરતી બંધ થઇ જાય ત્યારે ડાયાલિસિસ અને દવાથી દર્દીને રાહત મળે છે પણ કાયમી સુધારો થઇ શકતો નથી. સફળતાપૂર્વક કરવામાં આવેલું કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન તે ઉત્તમ કક્ષાના જીવન માટેનો એકમાત્ર સંપૂર્ણ અને અસરકારક ઉપાય છે.

કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનના ક્યાં ક્યાં ફાયદા છે ?

જીવનની ઉચ્ચ ગુણવતા, દર્દી અન્ય સામાન્ય વ્યક્તિની જેમ જીવન જીવી શકે છે, રોજિંદુ કામ કરી શકે છે. ડાયાલિસિસના બંધનથી મુક્તિ મળે છે. ખોરાકમાં ઓછી પરેજી રાખવી પડે છે. ડાયાલિસિસની સરખામણીમાં કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનના દર્દીઓ લાંબુ જીવે છે. દર્દી શારીરિક રીતે સક્ષમ અને માનસિક રીતે સ્વસ્થ રહે છે. પુરુષોમાં જાતીય સમાગમને લગતા પ્રશ્નો રહેતા નથી, સ્ત્રીદર્દી બાળકને જન્મ પણ આપી શકે છે. પહેલા વર્ષ બાદ સારવારના ખર્ચમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થઇ જાય છે. સફળ કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન તે ક્રોનિક કિડની ફેલ્યરની અંતિમ તબક્કાની સારવારનો શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ છે.

કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનના રીજેક્શનનું જોખમ

ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરેલી કિડની મોટા ભાગના દર્દીઓમાં યોગ્ય રીતે કામ કરે છે પરંતુ બધા જ દર્દીઓમાં કિડની સફળતાપૂર્વક કામ કરશે તેની સંપૂર્ણ ખાત્રી આપી શકાય નહી. તબીબી વિજ્ઞાનના વિકાસ સાથે રીજેક્શન અને ચેપની સારવાર માટે વધુ સારી દવાઓની ઉપલબ્ધી સાથે કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટના પરિણામમાં પહેલા કરતા સુધારો થયો છે. મોટા ભાગે સફળતા મળવા છતાં થોડા દર્દીઓમાં કિડની ફરીથી બગડવાની શક્યતા રહે છે. કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન બાદ ચોકસાઈપૂર્વક રોજ દવા લેવાની જરૂર પડે છે. આ દવા ખૂબ જ મોંઘી હોય છે અને તે ટૂંકા ગાળા માટે બંધ થાય તો પણ નવી મૂકેલી કિડની ફેઈલ થઇ શકે છે. કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન બાદ ચેપ, દવાની આડ અસર વગેરે તકલીફોનું જોખમ નોંધપાત્ર રહે છે.