નવી દિલ્હી : જ્યારે બાંગ્લાદેશના શાસક પક્ષ અવામી લીગનું એક પ્રતિનિધિમંડળ આ મહિનાની શરૂઆતમાં ભારતની મુલાકાતે આવ્યું ત્યારે તેણે નવી દિલ્હીને પૂર્વી પાડોશીમાં ઘઉંની નિકાસ પરનો પ્રતિબંધ ઉઠાવી લેવા વિનંતી કરી હતી. અહેવાલો મુજબ, બાંગ્લાદેશમાં સામાન્ય ચૂંટણીઓ નજીક આવી રહી છે, ત્યારે 'ભાજપને જાણો' પહેલના ભાગરૂપે પ્રતિનિધિમંડળે ભારતીય નેતાઓને કહ્યું કે ઘઉંની નિકાસ બંધ કરવાથી બાંગ્લાદેશી લોકોમાં ભારત વિરોધી ભાવનાઓ વધશે.
ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં પ્રતિબંધ લાદવામાં આવ્યો હતો : ઝડપી શહેરીકરણ, વધતી આવક અને વધુ લોકો તેમના ઘરની બહારના કર્મચારીઓ સાથે જોડાવાને કારણે, બાંગ્લાદેશમાં ઘઉંમાંથી બનેલા ખોરાક અને ખાદ્ય ઉત્પાદનોની માંગ વધી રહી છે. ચોખા પછી, ઘઉં એ બાંગ્લાદેશનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ શિયાળુ પાક અને તાપમાન-સંવેદનશીલ અનાજ પાક છે. ગયા વર્ષે જૂનમાં, નવી દિલ્હીમાં તેના હાઈ કમિશનરને એક સંદેશમાં, ઢાકાએ કહ્યું હતું કે, તેણે છેલ્લા નાણાકીય વર્ષમાં ભારતમાંથી ઓછામાં ઓછા 6.2 મિલિયન ટન (MT) ઘઉંની આયાત કરવાની જરૂર પડશે. વર્ષ સ્થાનિક ભાવમાં વધારો અને રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધના કારણે ભારતે ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં ઘઉંની નિકાસ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ લગાવી દીધો હતો.
બાંગ્લાદેશ અને ભૂટાનમાં 391 ટન ઘઉંની નિકાસ કરી હતી : જો કે, નવી દિલ્હીએ સરકાર દ્વારા સરકારના ધોરણે ઘઉંની નિકાસને માત્ર સ્થાનિક વપરાશની જરૂરિયાતને આધારે મંજૂરી આપી હતી અને અનાજની આગળની નિકાસ માટે નહીં. નવેમ્બર 2022માં ભારતે ભૂટાનમાં 375 ટન ઘઉંની નિકાસ કરી હતી. આવતા મહિને ભારતે બાંગ્લાદેશ અને ભૂટાનમાં 391 ટન ઘઉંની નિકાસ કરી હતી. ભારત વિશ્વના ઘઉંના 12.5 ટકા અથવા 1.8 બિલિયન ટનનું ઉત્પાદન કરે છે, પરંતુ તે મોટા ભાગના ઘઉંનો ઉપયોગ પણ કરે છે.
ઘઉંના ઉત્પાદનમાં ભારત બીજા ક્રમે : ઘઉંના ઉત્પાદનમાં ચીન પછી ભારત બીજા ક્રમે છે. છેલ્લા 20 વર્ષોમાં, ભારત વિશ્વના કુલ ઘઉંના ઉત્પાદનના 12.5 ટકા એટલે કે 1.8 બિલિયન ટનનું ઉત્પાદન કરે છે, તેમજ તે જે ઘઉં ઉગાડે છે તેનો મોટાભાગનો ઉપયોગ કરે છે. એક કૃષિ વૈજ્ઞાનિકે ETV ભારતને જણાવ્યું કે, ભારતમાં મુખ્યત્વે ત્રણ પ્રકારના ઘઉંનું ઉત્પાદન થાય છે - ચપાટી ઘઉં, ડ્યુરમ અથવા કાઠિયા ઘઉં અને ખપલી ઘઉં.
કયા ઘઉં માંથી શું બને છે જાણો : ચપાટી ઘઉં મુખ્યત્વે પંજાબ, હરિયાણા, પશ્ચિમ ઉત્તર પ્રદેશ અને રાજસ્થાનમાં ઉગાડવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ રોટલી, બ્રેડ અને બિસ્કિટ બનાવવા માટે થાય છે. કાઠિયા ઘઉં મધ્યપ્રદેશ, ગુજરાત, રાજસ્થાન અને મહારાષ્ટ્રમાં ઉગાડવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ પાસ્તા, સોજી અને પોરીજ બનાવવા માટે થાય છે. ખપલી ઘઉં મુખ્યત્વે દ્વીપકલ્પીય ભારતમાં કર્ણાટક અને મહારાષ્ટ્ર જેવા રાજ્યોમાં ઉગાડવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ રવા અને દાળ બનાવવા માટે થાય છે.
ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે ઘઉં સારા : બાંગ્લાદેશ, નેપાળ અને ભૂતાન જેવા દક્ષિણ એશિયાના દેશોમાં ચપાટી અને બ્રેડ સૌથી વધુ માંગ છે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે, તે ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે સારું છે. ભારતીય વૈજ્ઞાનિકો હવે ઘઉંની એવી જાતો બનાવી રહ્યા છે જે આબોહવાને અનુકૂળ અને જૈવ-ફોર્ટિફાઇડ છે. ભારત ટેકનોલોજી પ્રદાતા બની ગયું છે અને ખાદ્ય સુરક્ષા માટે અન્ય દેશોને મદદ કરી રહ્યું છે. ભારત ઉપરાંત બાંગ્લાદેશ પણ ઘઉંની આયાત માટે રશિયા અને યુક્રેન પર નિર્ભર છે. જ્યારે રશિયા અનાજનો ત્રીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક છે, જ્યારે યુક્રેન 10મા ક્રમે છે. જો કે, ગયા મહિને બ્લેક સી ગ્રેન ઇનિશિયેટિવમાંથી રશિયા બહાર નીકળી જતાં વિશ્વ ઘઉંના બજારમાં માંગમાં વધારો થયો છે.
ખાદ્યપદાર્થોની કિંમતોમાં ઘટાડો કરાયો હતો : ગયા વર્ષે જુલાઈમાં, યુનાઈટેડ નેશન્સે યુક્રેન, તુર્કી અને રશિયા વચ્ચે જીવનરક્ષક સોદામાં દલાલી કરવામાં મદદ કરી હતી, જેનાથી યુક્રેનને કાળા સમુદ્રના આંતરરાષ્ટ્રીય પાણીમાંથી લાખો ટન ખૂબ જ જરૂરી અનાજની નિકાસ ફરી શરૂ કરવાની મંજૂરી મળી હતી. આ સોદાએ લાખો ટન ખૂબ જ જરૂરી અનાજ અને અન્ય ખાદ્યપદાર્થો માટે માર્ગ ખોલ્યો જે યુક્રેનમાં અટવાઈ ગયો હોત. બ્લેક સી ગ્રેઇન ઇનિશિયેટિવનો ઉદ્દેશ્ય ઓછી આવક ધરાવતા દેશોમાં અત્યંત જરૂરી અનાજ સીધું પહોંચાડીને અને ખાદ્યપદાર્થોની કિંમતોમાં ઘટાડો કરીને વિશ્વભરમાં જરૂરિયાતમંદ લોકોને મદદ કરવાનો છે.
બાંગ્લાદેશમાં ભારત વિરુદ્ધ લોકોમાં નારાજગી : આ વર્ષે 14 જુલાઈના રોજ, રશિયાએ જાહેરાત કરી હતી કે તે હવે કાળો સમુદ્ર દ્વારા શિપિંગની સલામતીની બાંયધરી આપશે નહીં. રશિયાને ક્રિમીયન દ્વીપકલ્પ સાથે જોડતા કેર્શ પુલ પર થયેલા વિસ્ફોટો બાદ આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. નારાજ રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિને કહ્યું કે વર્ષો જૂની બ્લેક સી અનાજની પહેલ તેમના દેશના હિત માટે હાનિકારક છે. અહેવાલો અનુસાર, તેમની મુલાકાત દરમિયાન, અવામી લીગના પ્રતિનિધિમંડળે બીજેપી નેતૃત્વને કહ્યું કે ઘઉં અને રોજિંદા ઉપયોગની અન્ય આવશ્યક ચીજોની નિકાસ અટકાવવાને કારણે બાંગ્લાદેશમાં ભારત વિરુદ્ધ લોકોમાં નારાજગી છે. ભાજપના અધ્યક્ષ જેપી નડ્ડાએ પ્રતિનિધિમંડળને ખાતરી આપી છે કે તેઓ આ મુદ્દો ભારત સરકાર સાથે ઉઠાવશે.
બાંગ્લાદેશના વડા પ્રધાનનું નિવેદન : બાંગ્લાદેશના વડા પ્રધાન શેખ હસીનાને ભારત તરફી તરીકે જોવામાં આવે છે, તેથી જ્યારે પણ ભારતમાંથી ઘઉં જેવી આવશ્યક ચીજવસ્તુઓના પુરવઠામાં ઘટાડો થાય છે, ત્યારે વિપક્ષ તેનો ફાયદો ઉઠાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. બાંગ્લાદેશમાં 2024માં સામાન્ય ચૂંટણી છે. આવી સ્થિતિમાં હસીના આવતા મહિને નવી દિલ્હીની મુલાકાતે જઈ રહી છે, તે ઈચ્છે છે કે ભારત બાંગ્લાદેશમાં ઘઉંની નિકાસ ફરી શરૂ કરે.
