- ભારતીય રાજનીતિમાં મફત વીજળી અને મફત પાણીનું વચન એટલું કામ કરી રહ્યું છે
- આગામી વર્ષે 6 રાજ્યોમાં થનારી ચૂંટણી પહેલા દરેક પાર્ટી 'મફત'નો રાગ આલાપી રહી છે
- આવી મફતની સ્કીમ માટે પૈસા તો જનતાના ખિસ્સામાંથી જ જાય છે
હૈદરાબાદઃ ઉત્તરપ્રદેશના મુખ્યપ્રધાન યોગી આદિત્યનાથે (Uttar Pradesh Chief Minister Yogi Adityanath) 19 ઓગસ્ટ 2021ના દિવેસ ઉત્તરપ્રદેશની ફ્રી સ્માર્ટફોન યોજનાનો શુભારંભ કર્યો હતો, જે અંતર્ગત રાજ્યના એક કરોડ યુવાનોને ફ્રી એટલે કે મફતમાં સ્માર્ટફોન આપવામાં આવશે. મફત રાશન, મફત વેક્સિનની કડીમાં વધુ એક ફ્રીની સ્કિમ ચૂંટણી પહેલા લાવવામાં આવી છે.
આ પણ વાંચો- પંજાબ કોંગ્રેસ કેપ્ટન અમરિંદરસિંહના નેતૃત્વમાં જ ચૂંટણી લડશેઃ કોંગ્રેસ પ્રભારી હરીશ રાવત
આવી યોજના આ પહેલી વાર નથી લાવવામાં આવી
એવું નથી કે, ફક્ત ઉત્તરપ્રદેશમાં આવી યોજના આવી છે અથવા આ પહેલી વાર સરકાર લાવી છે. અખિલેશ યાદવ મફત સાઈકલ અને લેપટોપ વેંચીને 5 વર્ષ સુધી સત્તામાં રહી ચૂક્યા છે. ઉત્તરાખંડમાં રાષ્ટ્રીય પોષણ મિશન યોજના (National Nutrition Mission Plan) અંતર્ગત પ્રેશર કુકર વેંચવામાં આવી રહ્યા છે. ઝારખંડમાં મફત લુંગી-સાડી વિતરણ યોજના ચાલી રહી છે, જે અંતર્ગત 58 લાખ રાશનકાર્ડ ધારકોને 10 રૂપિયામાં લુંગી અને સાડી વેંચવામાં આવી રહી છે. તો છત્તીસગઢમાં 2005થી 2018 સુધી ચરણ પાદુકા સ્કીમ (Charan Paduka Scheme) ચાલી હતી. તેમાં દિપડાના પાંદડા એકઠા કરનારા આદિવાસી લોકોને રાજ્ય સરકાર તરફથી દર વર્ષે એક જોડી જૂતાની જોડી આપવામાં આવતી હતી. ભૂપેશ બઘેલની સરકારે 3 વર્ષ પહેલા જૂતા આપવાના બંધ કરી દીધા હતા, પરંતુ તેની જગ્યાએ રોકડ રૂપિયા આપવાનું શરૂ કર્યું હતું.
આ પણ વાંચો- આ દિગ્ગજ નેતાને સોંપવામાં આવી શકે છે ગુજરાત કોંગ્રેસની જવાબદારી
મફત ચોખા અને અમ્મા કેન્ટિને બતાવ્યો મત ભેગા કરવાનો રસ્તોઃ દક્ષિણ ભારતના રાજ્યોમાં મફથવાળી સ્કીમ ખૂબ જ પ્રખ્યાત રહી છે. તમિલનાડુમાં અન્નાદુરૈએ વર્ષ 1967માં મફત ચોખાની સ્કીમ શરૂ કરી હતી. આની જોરદાર સફળતા પછી દરેક પાર્ટીના મેનિફેસ્ટોમાં મફતવાળી સ્કીમ આવી ગઈ. વર્ષ 2006ની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ડીએમકે (DMK)ના નેતાઓએ કલર ટીવી અને મફત ચોખા આપવાનું વચન આપ્યું હતું. ગયા વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તો ત્યાં મિક્સી ગ્રાઈન્ડર, કુકર, સ્ટવની સાથે 1,000 રૂપિયા આપવાની જાહેરાત પણ કેટલાક દળોએ કરી હતી. મફત સ્કીમની અસર આ રહ્યો કે, 31 માર્ચ 2020 સુધી તમિલનાડુ પર 4.87 લાખ રૂપિયાનું દેવું હતું.
છત્તીસગઢની રમણ સિંહ સરકારે પણ 2005 પછી રાજ્યમાં દાળ ચોખાની સાથે મીઠું પણ વેંચવામાં આવ્યું હતું. અમ્મા કેન્ટિને તો યોજના બનાવનારા લોકોને એવો રસ્તો બતાવ્યો કે, જેની કોઈ ટીકા ન કરી શક્યું. આના તર્જ પર રાજસ્થાનમાં ઈન્દિરા થાળી, દિલ્હીમાં આમ આદમી થાલી અને અટલ જન આહાર યોજના પણ લોન્ચ થઈ હતી. બાકીની બચેલી કસર અરવિંદ કેજરીવાલે દિલ્હીમાં પૂરી કરી દીધી. સબસિડીને મફત કઈ રીતે બતાવવામાં આવે છે. આ રીત ભારતીય રાજનીતિને શીખવી.
મફતવાળી રાજનીતિમાં અરવિંદ કેજરીવાલ નંબર વન પરઃ મફત વીજળી, મફત પાણીના સૂત્રો દિલ્હીના લોકોને એટલો ગમ્યો કે ભારી બહુમતિથી અરવિંદ કેજરીવાલની સરકાર ફરી બીજી વખત બનાવી દીધી. દિલ્હી સરકારે વર્ષ 2019-20માં મફત પાણી સ્કીમ પર 468 કરોડ રૂપિયા ખર્ચ કર્યા હતા. દિલ્હીમાં 20 હજાર લિટર સુધીના પાણીના ઉપયોગ પર ઝીરો બિલ આવે છે. મહિલાઓને મફતમાં બસ યાત્રા કરવાની જાહેરાત દિલ્હી સરકારે ચૂંટણીના કેટલાક મહિના પહેલા જ કરી હતી. રાજ્ય સરકારનો દાવો છે કે, આની પર 108 કરોડ રૂપિયા ખર્ચ આવ્યો છે. દિલ્હી સરકારે જાહેર કરેલા રિપોર્ટ કાર્ડના મતે, વર્ષ 2018-19માં તેમણે સબસિડી પર 1,700 કરોડ રૂપિયા ખર્ચ્યા છે. ત્યારબાદ રાજ્ય સરકારોને પણ નવી ફોર્મ્યુલા મળી ગઈ છે. ઝારખંડની હેમંત સોરેન સરકાર 100 યુનિટ વીજળી મફત આપી રહી છે. પંજાબ, ગોવા અને ઉત્તરાખંડમાં પણ આ હોડ મચી છે કે, કઈ પાર્ટી સત્તામાં આવવા પર વધુ મફત સ્કીમ આપશે.
કોરોનાએ સ્પર્ધા વધારી દીધીઃ કોરોના કાળમાં લૉકડાઉન દરમિયાન કેન્દ્ર સરકારે ગરીબ લોકો માટે મફતવાળી અનેક યોજના શરૂ કરી હતી. બીજી લહેર પછી કેન્દ્ર સરકારે 80 કરોડ લોકોને દિવાળી સુધી મફત રાશન વિતરણ કરવાની જાહેરાત કરી છે. માનવામાં આવી રહ્યું છે કે, ભાજપ આ યોજનાના માધ્યમથી લોકોના રસોડા સુધી પહોંચવા માગે છે. આના જવાબમાં તમિલનાડુ સરકાર તરફથી એ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો કે, રાજ્યના તમામ રાશન કાર્ડધારકોને 15 કિલો ચોખાની સાથે 4,000 રૂપિયા રોકડ આપવામાં આવશે.
જાણો, સબસિડી અને મફતનો ફરકઃ સબસિડી શું છે? સબસિડી શાસન તરફથી આપવામાં આવતી સહાયતા છે. તેનો ઉદ્દેશ આર્થિક રીતે કમજોર વ્યક્તિ કે સંસ્થા સુધી જરૂરિયાતની ચીજવસ્તુ પહોંચાડવાની છે. કલ્યાણકારી રાજ્યમાં તેનો ઉપયોગ એટલે કરવામાં આવે છે. જેથી આર્થિક રીતે કમજોર વર્ગના લોકો પણ કોઈ પણ નાણાકીય બોજ વગર જરૂરિયાતની વસ્તુ ખરીદી શકે. મોટા ભાગની આ જનતાને અપ્રત્યક્ષ રીતે મળે છે. આ માટે તેમનો અનુભવ નથી થઈ શકતો. જ્યારે સબસિડી ખતમ થતા જ ગેસ સિલિન્ડરની કિંમત એક વર્ષમાં 400થી વધીને 900 થઈ ગઈ છે.
જો નાણાકીય મદદ સબસિડી છે તો ફ્રી શું છે? તમારાથી તમારા અથવા વગર પ્રયાસથી મળેલી વસ્તુ, જેના માટે કોઈ કિંમત ન ચૂકવવી પડે. તેને મફત કે ફ્રી કહેવામાં આવે છે. આને સરકાર પોતાના જનકલ્યાણ નીતિઓના કારણે યોજનાઓ અંતર્ગત આપે છે. ચૂંટણી વર્ષ કે તેની પહેલા આવી સરકારી સ્કીમ વધુ જોવા મળે છે.
સરકારની આવક ક્યાંથી થાય છે: કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકાર વિવિધ પ્રકારના ટેક્સથી પોતાનો ખજાનો ભરે છે. આવકવેરો સીધો ટેક્સ છે, જેનો અહેસાસ કરદાતાઓને થાય છે, પરંતુ અન્ય ટેક્સ પણ જનતાના ખિસ્સામાંથી જ વસૂલ કરવામાં આવે છે. કેન્દ્ર સરકારની કમાણી કોર્પોરેશન ટેક્સ, આવકવેરો, કસ્ટમ ડ્યૂટી, સેન્ટ્રલ એક્સાઈઝ ડ્યૂટી, કેન્દ્રિય GST, ઈન્ટિગ્રેટેડ GST, વ્યાજ પ્રાપ્ય, વિદેશી અનુદાન, વિનિવેશથી આવક થાય છે.
કેન્દ્ર સરકારની કુલ આવકમાં મોટા ભાગનો ભાગ વસ્તુ અને સેવા ટેક્સ (33 ટકા)નો છે. કોર્પોરેશન ટેક્સથી 27 ટકા અને આવકવેરાથી 23 ટકા કમાણી સરકારથી થઈ રહી છે. રાજ્ય સરકાર પણ GST, સાર્વજનિક ઉદ્યોગ, સિંચાઈ, વન, દારૂ, વીજળી અને રોડ ટેક્સથી કમાણી કરે છે. આ ઉપરાંત મનોરંજન ટેક્સ, રજિસ્ટ્રેશન ફી, સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી અને સેલ્સ ટેક્સથી પણ રાજ્ય સકારને આવક થાય છે.
એટલે કે જનતા તરફથી લેવામાં આવેલા પૈસાને મફતની સ્કીમમાં વેંચવું રાજ્ય માટે યોગ્ય છે. નિષ્ણાતોની માનીએ તો, જનતાથી વસૂલવામાં આવેલા ટેક્સને જનકલ્યાણ પર જ ખર્ચ કરવો જોઈએ. સરકારને સ્કીમ બનાવતા સમયે એ જોવું પડશે કે, તેનો લાભ વધુને વધુ નાગરિકને મળે. મફતની સ્કીમ ફક્ત એવા વિષયો માટે હોય, જેનાથા સામાન્ય નાગરિકની મૌલિક જરૂરિયાત પૂરી ન થતી હોય. જેમ કે, 2 સમયનું ભોજન, સુરક્ષા, શિક્ષા અને આરોગ્ય પર સરકાર મફત ખર્ચ કરી શકે છે, પરંતુ ટેક્સના પૈસાને ચૂંટણી લોકલોભામણી યોજના પૈસાનો વેળફાટ છે.
