નવી દિલ્હી: ભારતના દૂરસંચાર મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે સોમવારે દેશમાં ટેલિકોમ સેક્ટરને નિયંત્રિત કરવા માટે લોકસભામાં એક બિલ રજૂ કર્યું હતું. આ બિલ અત્યાર સુધી ત્રણ મુખ્ય કાયદાઓ દ્વારા સંચાલિત છે. બ્રિટિશ રાજ દરમિયાન બે કાયદા પસાર થયા છે. અશ્વિની વૈષ્ણવે કહ્યું કે સાત દાયકા પહેલા આપણે ટેલિકોમ્યુનિકેશન સેક્ટર અને ટેલિકોમ્યુનિકેશન અને ઈન્ટરનેટ સેવાઓ વિશે વિચારી પણ નહોતા શકતા જે આજે હાજર છે.
નવા કાયદાની શા માટે જરૂર: વૈષ્ણવે કહ્યું કે આ ક્ષેત્ર આર્થિક અને સામાજિક વિકાસનું મુખ્ય પ્રેરક અને ડિજિટલ સેવાઓનો પ્રવેશ દ્વાર છે. તદુપરાંત, દેશની સુરક્ષા પણ ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્કની સુરક્ષા પર ખૂબ નિર્ભર છે. તેથી, 1885, 1933 અને 1950 માં પસાર કરાયેલા ત્રણ કાયદાઓ - 1885નો ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટ, 1933નો ભારતીય વાયરલેસ ટેલિગ્રાફી એક્ટ અને 1950ના ટેલિગ્રાફ ટેલિગ્રાફ એક્ટને બદલવા માટે આજે નવા કાયદાની જરૂર છે.
ટેલિકોમ બિલ 2023માં ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્કના વિસ્તાર માટે અધિકાર આપીને દેશમાં ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્કના વિકાસ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. પ્રસ્તાવિત કાયદાએ ટેલિકોમ્યુનિકેશન સાધનોની વ્યાખ્યાને વિસ્તૃત કરી છે. કારણ કે તેમાં કોઈપણ સાધન, રેડિયો સ્ટેશન, રેડિયો સાધનો અથવા વપરાશકર્તા સાધનોનો સમાવેશ થાય છે, જે સોફ્ટવેર અને ઈન્ટેલિજન્સ સહિત ટેલિકોમ્યુનિકેશન માટે હોઈ શકે છે અથવા તેનો ઉપયોગ થઈ શકે છે.
AIનો પણ નવા કાયદામાં સમાવેશ:આનો અર્થ એ થયો કે જો આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI)નો ઉપયોગ કોઈપણ ટેલિકોમ સાધનો અથવા ટેલિકોમ નેટવર્કના સંચાલનમાં કરવામાં આવ્યો હોય તો તે પણ નવા કાયદાના દાયરામાં આવશે. વધુમાં, તેમાં ટેલિકોમ્યુનિકેશન આઇડેન્ટિફાયરનો પણ સમાવેશ થાય છે. જેમાં યુઝરને અનોખી રીતે ઓળખવા માટે વપરાતી સંખ્યાઓ, સીરીઝ અને પ્રતીકોની એક ચેઈનનો સમાવેશ થાય છે. આમ તેમાં મોબાઇલ સાધનો અને સીમ કાર્ડને સોંપેલ IMEI અને ISMI નંબરનો પણ સમાવેશ થાય છે.
ટેલિકોમ બિલ 2023માં જાહેર સુરક્ષા: ટેલિકોમ બિલ 2023 હેઠળ સરકારે જાહેર સુરક્ષા અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ સહિત જાહેર કટોકટી દરમિયાન ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્કની ભૂમિકાની વિગતવાર માહિતી આપી છે. આવી સ્થિતિમાં સરકાર કોઈપણ ટેલિકોમ્યુનિકેશન સેવા અથવા ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્કનો અસ્થાયી કબજો લેવાનો પ્રસ્તાવ મૂકે છે જેથી કરીને જાહેર કટોકટી દરમિયાન પ્રતિક્રિયા અને રિકવરી માટે અધિકૃત વપરાશકર્તાઓ અથવા વપરાશકર્તાના ગ્રુપના મેસેજ પ્રાથમિકતાના ધોરણે રોકી શકાય.
બિનજરૂરી કોલ્સ અને સંદેશા રોકી શકાશે: આ સિવાય જો સરકાર આ વાતથી સંતુષ્ટ હોય કે આ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને જાહેર સલામતી માટે જરૂરી છે, તો નિર્દેશ કરી શકે છે કે કોઈપણ સંદેશ અથવા સંદેશાઓનો વર્ગ અને કોઈપણ ટેલિકમ્યુનિકેશન સાધનો, કોઈપણ વ્યક્તિ અથવા વ્યક્તિઓના સમુહને ઇન્ટરનેટ પર મોકલવામાં આવશે નહીં, પ્રસારિત કરવામાં આવશે અથવા અટકાવવામાં આવશે અથવા અટકાયતમાં લેવામાં આવશે અને સરકારને સરળ ફોર્મેટમાં જાહેર કરવામાં આવશે. આ શક્તિ ચોક્કસ વિષય પરના સંદેશાઓને અટકાવવા માટે વિસ્તારિત થઈ શકે છે.
ભડકાઉ મેસેજને અટકાવી શકાશે: ઉદાહરણ તરીકે જો વોટ્સએપ અથવા ટેલિગ્રામ અથવા અન્ય કોઈ મેસેજિંગ એપ જેવી મેસેજિંગ એપ્લિકેશન દ્વારા પસાર થતાં સંદેશાઓ દ્વારા હિંસા ભડકાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે, તો સરકાર ફક્ત વિષયના આધારે સંદેશાઓના પ્રસારણને પ્રતિબંધિત કરી શકશે. આવા કિસ્સાઓમાં સરકાર સેવાઓને સ્થગિત કરવાની સૂચના આપી શકે છે.
ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્ક્સને નિયંત્રણ લેવાની શક્તિ: યુદ્ધ અથવા મોટા સાયબર હુમલાની સ્થિતિમાં દેશના ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્કની અખંડિતતા જાળવવાના મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને સરકારે ટેલિકોમ બિલ 2023 માં ટેલિકોમ્યુનિકેશન નેટવર્ક અથવા તેના એક ભાગ પર નિયંત્રણ મેળવવા માટે કેટલાક પગલાં સૂચિબદ્ધ કર્યા છે. બિલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કેન્દ્ર સરકાર રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાના હિતમાં અથવા યુદ્ધના કિસ્સામાં આવા પગલાં લઈ શકે છે અને સૂચના દ્વારા નિર્દેશ જારી કરી શકે છે. આ જોગવાઈઓ ટેલિકોમ સાધનોના ઉત્પાદન, આયાત અને વિતરણને લાગુ પડતા ધોરણોને પણ આવરી લે છે. ઉદાહરણ તરીકે કેન્દ્ર સરકારે 2020 માં લદ્દાખ ક્ષેત્રમાં ઘાતક સરહદ સંઘર્ષને પગલે ચીની ખેલાડીઓ દ્વારા મોબાઈલ ફોનની અપ્રતિબંધિત આયાતને નિયંત્રિત કરવા માટે પગલાં લીધાં છે.
ટેલિકોમ બિલ 2023 હેઠળ વપરાશકર્તાઓના અધિકારો: ટેલિકોમ બિલ 2023 વપરાશકર્તાઓની સુરક્ષા માટેના પગલાં પૂરા પાડે છે, જે ટેલિકોમ રેગ્યુલેટરી ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (TRAI) દ્વારા સમયાંતરે સૂચિત કરાયેલા કોઈપણ નિયમો સાથે સુસંગત છે. આ પગલાંઓમાં ટેલીમાર્કેટિંગ એકમો દ્વારા વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાતાં બિનજરૂરી કોલ્સ અને શોર્ટ મેસેજના દુરુપયોગને રોકવા માટે વિગતવાર જોગવાઈઓનો સમાવેશ થાય છે. લોકસભામાં રજૂ કરાયેલું બિલ બિનજરૂરી સંદેશાઓ, જાહેરાતો અને પ્રચાર સાથે સંબંધિત છે. અમુક ચોક્કસ સંદેશાઓ અથવા સ્પષ્ટ સંદેશાઓના સમુહો પ્રાપ્ત કરવા માટે વપરાશકર્તાઓની પૂર્વ સંમતિની જરૂર પડશે.
વપરાશકર્તાઓની ફરિયાદોનું નિવારણ: ટેલિકોમ બિલ 2023 ટેલિકોમ્યુનિકેશન વપરાશકર્તાઓને સૂચિત કાયદાના ઉલ્લંઘનમાં પ્રાપ્ત થયેલા કોઈપણ માલવેર અથવા વિશિષ્ટ સંદેશાઓની જાણ કરવા માટે એક પદ્ધતિ પ્રદાન કરવાના મુદ્દા સાથે પણ કામ કરે છે. તે જણાવે છે કે ટેલિકોમ્યુનિકેશન સેવાઓ પ્રદાન કરતી અધિકૃત એકમ (ટેલિકમ્યુનિકેશન સર્વિસ પ્રોવાઈડર) એ એક ઓનલાઈન મિકેનિઝમ સ્થાપિત કરવું જોઈએ જેથી વપરાશકર્તાઓ ટેલિકોમ સેવા સંબંધિત કોઈપણ ફરિયાદ નોંધાવી શકે અને આવી ફરિયાદોનું નિવારણ કરવા માટે સુચવી શકે.
