નવી દિલ્હી: 15 ઓગસ્ટ હવે નજીક છે અને લાલ કિલ્લા પર સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણીની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. દર વર્ષની જેમ આ વર્ષે પણ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અહી કિલ્લા પરથી તિરંગો લહેરાવશે અને દેશને સંબોધિત કરશે. બીજી તરફ, દેશભરમાંથી લોકો હાથમાં ધ્વજ લઈને સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી કરતા જોવા મળશે. 15 ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ દેશ આઝાદ થયો ત્યારે પૂર્વ વડાપ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુએ આ લાલ કિલ્લા પરથી તિરંગો લહેરાવ્યો હતો. આ પછી અન્ય વડાપ્રધાનોએ 15 ઓગસ્ટે લાલ કિલ્લા પરથી જ ધ્વજ ફરકાવવાનું શરૂ કર્યું હતુ. આખરે, ધ્વજ ફરકાવવા માટે લાલ કિલ્લાને કેમ પસંદ કરવામાં આવ્યો તે જાણો.
શું કહે છે DUના પ્રોફેસરોઃ DUના ઈતિહાસ વિભાગના પ્રોફેસર ડૉ.સુરેન્દ્ર સિંહ કહે છે ,કે 1857 આપણે અંગ્રેજો વિરુદ્ધ એક થયા અને એક આંદોલન શરૂ થયું હતુ. આપણે આને એક ક્રાંતિ તરીકે જોઈએ છીએ. તે જ વર્ષે સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ સ્વતંત્રતા સંગ્રામ માટે એક થયા અને એક ચળવળ શરૂ થઈ. અમે લાલ કિલ્લા પરથી આ આખી લડાઈ જોઈ રહ્યા છીએ. તેમણે કહ્યું કે દેશની આઝાદીના સમયે આ એક એવું સ્મારક હતું, જ્યાં તેણે અમને અંગ્રેજો સામે એક થવામાં મદદ કરી હતી. તે દરમિયાન માત્ર લાલ કિલ્લો જ દેખાતો હતો, જેનો ઉપયોગ થતો હતો. તેનો વર્ષોથી પ્રતીક તરીકે ઉપયોગ થતો હતો. તેમણે કહ્યું કે પંડિત નેહરુએ 1947 થી 1963 સુધી 17 વખત લાલ કિલ્લા પરથી ભાષણ આપ્યું છે.
- તેમણે કહ્યું કે, લાલ કિલ્લો દિલ્હીની સત્તાનું કેન્દ્ર રહ્યો છે. આગ્રા, ફતેહપુર સિકરી અને અન્ય સ્થળોએ પાવર સેન્ટર બનાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ તે બની શક્યું ન હતું. ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ પણ દિલ્હીને સત્તાના કેન્દ્ર તરીકે સ્થાપિત કર્યું. લાલ કિલ્લો અંગ્રેજો સામેના આંદોલનની ઓળખ બની ગયો હતો. જો તે ઓળખ ન બની હોત તો લોકોએ તેને સ્વીકાર્યો ન હોત. તેથી જ એવું કહેવાય છે કે સ્મારકો એક અર્થ વ્યક્ત કરતા નથી, બલ્કે તેઓ અનેક અર્થો વ્યક્ત કરે છે. જેમ સર્જકનો અર્થ જુદો હોય છે, તે પછી તેનો ઉપયોગ કરનારનો અર્થ જુદો હોય છે.
શું કહે છે JNUના પ્રોફેસરોઃ જેએનયુના પ્રોફેસર નજફ હૈદરે ખુલાસો કર્યો કે લાલ કિલ્લાને ધ્વજ ફરકાવવા માટે શા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યો તેના બે કારણો છે. લાલ કિલ્લો 1857 પહેલા મુઘલોની સર્વોપરિતાની નિશાની છે, જેઓ ભારતના શાસકો હતા. વિદ્રોહ પછી અંગ્રેજોએ પોતાની સત્તા સંભાળી લીધી અને પોતાનો ધ્વજ ફરકાવ્યો. જ્યારે દેશ આઝાદ થયો ત્યારે તેને સત્તાનું કેન્દ્ર માનીને અહીંથી અંગ્રેજોનો ધ્વજ હટાવીને આપણો ધ્વજ ફરકાવવામાં આવ્યો હતો. ત્યારથી આજ સુધી આ પ્રથા યથાવત છે.
- મુઘલોના છેલ્લા શાસક બહાદુર શાહ ઝફરને અંગ્રેજોએ જેલમાં ધકેલી દીધો હતો. તેમણે સ્વતંત્રતા સંગ્રામનું બ્યુગલ પણ ફૂંક્યું હતું. જો તમે કોઈ દેશ જીતો છો, તો તમે ત્યાંના રાજાના મહેલમાંથી તમારી જીતની જાહેરાત કરો છો. ભારતમાં લાલ કિલ્લો પણ એવો જ હતો. અહીં આઝાદ હિંદ ફોજના અધિકારીઓ સામે ટ્રાયલ ચલાવવામાં આવી હતી. પછી એક વાક્ય ખૂબ પ્રખ્યાત થયું. કોઈ વકીલ નહીં, અપીલ નહીં, દલીલ નહીં. એકંદરે આ સમયગાળા દરમિયાન લાલ કિલ્લો એક એવું કેન્દ્ર બની ગયું જ્યાંથી સત્તા મેળવવી, સત્તામાં જવું, આ બધું જોવા મળ્યું. જ્યારે ભારત આઝાદ થયું ત્યારે લાલ કિલ્લો ત્રિરંગો ફરકાવવા માટે યોગ્ય સ્થળ સાબિત થયો હતો.
લાલ કિલ્લાનો ઈતિહાસઃ લાલ કિલ્લાનું નિર્માણ મુઘલ બાદશાહ શાહજહાં દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. 1639માં શરૂ થયેલું બાંધકામ લગભગ 10 વર્ષ સુધી ચાલ્યું હતું. 1857 સુધી અહીં મુઘલોનું શાસન હતું. હાલમાં અહીં અનેક સંગ્રહાલયો બનાવવામાં આવ્યા છે. 1857ના વિદ્રોહને લઈને અહીં ખાસ મ્યુઝિયમ બનાવવામાં આવ્યું છે. લાલ કિલ્લાના પ્રવેશદ્વાર પર 2 તોપો પણ છે. તેની દેખરેખ અને સંરક્ષણ કાર્ય ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) દ્વારા કરવામાં આવી રહી છે.
આ પણ વાંચોઃ
