હૈદરાબાદઃ સ્ટોક માર્કેટ નવી ઊંચાઈએ પહોંચતા ઘણા લોકો રોકાણ માટે આગળ આવી રહ્યા છે, પરંતુ નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જ (NSE)માં વેપાર કરવા ડિમેટ એકાઉન્ટ હોવું જરૂરી છે. આ અગાઉ ડિમેટ અને ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ ખોલવા (Demat account for transactions in the stock market) એ એક કપરું કામ હતું. પરંતુ હવે ટેક્નોલોજીના કારણે આ એકાઉન્ટ ક્ષણભરમાં ખોલી શકાય છે. આમાં નોમિનીનો સમાવેશ કરવો પણ પહેલા કરતા વધુ સરળ બની ગયો છે. ચાલો જાણીએ કે, ડિમેટ ખાતામાં નોમિનીનો (Nominee for Demat Account) સમાવેશ શા માટે ફરજિયાત છે? ડિમેટ એકાઉન્ટ એ તમારા શેર સર્ટિફિકેટ અને ઈલેક્ટ્રોનિક ફોર્મેટમાં રાખવામાં આવેલી અન્ય સિક્યોરિટીઝ માટેના બેન્ક ખાતા જેવું છે. પેપરવર્ક નાબૂદ કરવા વર્ષ 1996માં NSE પર ટ્રેડિંગ માટે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આજે, ડિમેટ એકાઉન્ટ માટે કોઈ પેપરવર્ક કરવામાં આવતું નથી અને તેના માટે હવે પેપર સર્ટિફિકેટ જાહેર કરવામાં આવતા નથી.
ડિમેટ નોમિની:
જ્યારે તમે બેન્ક ખાતું ખોલાવો છો અથવા ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ કરો છો. ત્યારે તેમાં આપેલી કોલમમાં નોમિનીનું નામ લખવું આવશ્યક છે. એ જ રીતે, મ્યૂચ્યૂઅલ ફંડમાં રોકાણ કરતી વખતે અને વીમા પોલિસી ખરીદતી વખતે નોમિની વિશેની વિગતો પણ ભરવી જોઈએ. નોમિનીનું નામ સામેલ કરવું અગત્યનું છે. કારણ કે, આગામી ક્ષણે શું થવાનું છે. તેની કોઈ આગાહી કરી શકતું નથી. સાવચેતીના ભાગરૂપે બેન્કો, રોકાણ એજન્સીઓ અને નાણાકીય સંસ્થાઓએ નોમિનીનું (Nominee for Demat Account) નામ સામેલ કરવાનું ફરજિયાત બનાવ્યું છે.
ડિમેટ એકાઉન્ટમાં નોમિનીનું નામ નહીં હોત તો પરિવાર થશે હેરાન
જો તમે ડિમેટ ખાતું ખોલાવતી વખતે નોમિની (Nominee for Demat Account) તરીકે તમારા માતાપિતા, બાળકો અથવા ભાઈબહેનનું નામ ન આપો તો તેમને જરૂરિયાતના સમયે મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે. તેઓ તમારા પછી પૈસા માટે દાવો (Claim) કરવા માટે હકદાર છે, પરંતુ નોમિની (Nominee for Demat Account) તરીકે નામ ન હોવાને કારણે તેમને આ રકમ સરળતાથી મળશે નહીં. આથી સૌ પહેલા તો નોમિની તરીકે નામ જરૂર ભરો. જો તમે રકમના દાવેદાર તરીકે બહુવિધ નોમિની બનાવો છો તો સ્પષ્ટ કરો કે, રકમનો કેટલો ભાગ કયા નોમિનીને આપવામાં આવશે.
આ પણ વાંચો- Air India Handed Over To TATA: ટાટા ગ્રુપને સોંપવામાં આવી એર ઈન્ડિયા, 69 વર્ષ બાદ થઈ ઘર વાપસી
ડિમેટ એકાઉન્ટ નોમિનીના અધિકારો: જો તમારા એકાઉન્ટ્સ અને રોકાણો માટે કોઈ નોમિની (Nominee for Demat Account) ન હોય તો તમારા વારસદારોને બળજબરીપૂર્વકના કિસ્સામાં રકમનો દાવો કરતી વખતે મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી શકે છે. તે નોમિની (Nominee for Demat Account) છે. તે સાબિત કરવા તેને 'વિલ' અને વારસાના પ્રમાણપત્ર જેવા ઘણા દસ્તાવેજોની જરૂર છે. આથી ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલાવતી વખતે નોમિનીનું (Nominee for Demat Account) નામ સામેલ કરીને તેમને તમામ મુશ્કેલીઓમાંથી બચાવી શકાય છે. નિયમ મુજબ, તમે એક કરતા વધુ નોમિનીને નોમિનેટ પણ કરી શકો છો.
સેન્ટ્રલ ડિપોઝિટરી સર્વિસીસ લિમિટેડ (CDLS) નોમિનેશન ઓનલાઈન: ડિમેટ એકાઉન્ટ ડિજિટલ રીતે ખોલવું શક્ય (Central Depository Services Limited Nomination Online) છે. તેના નોમિની માટે (Nominee for Demat Account) અલગ અરજી સબમિટ કરવાની રહેશે. તાજેતરમાં SEBIએ આ નિયમોમાં સુધારો કર્યો છે. નોમિની ઈ-સાઈન દ્વારા તેની સાથે લિન્ક કરી શકાય છે. 1 ઓક્ટોબર 2021થી ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલનારાઓ માટે નોમિનીના નામનો ઉલ્લેખ કરવો (Nominee for Demat Account) ફરજિયાત બનાવવામાં આવ્યો છે.
ડિમેટ એકાઉન્ટધારકો નોમિનીનું નામ બદલી શકે છે
જે લોકોએ ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલાવ્યું છે. તેઓ તેમના નોમિનીનું નામ (Nominee for Demat Account) બદલી શકે છે અથવા તેની સંખ્યા વધારી શકે છે, પરંતુ જેમણે જોઈન્ટ એકાઉન્ટ ખોલાવ્યું છે. તેમને નોમિની બદલવા માટે બંને ભાગીદારોની સહીની જરૂર પડશે. નોમિનીનું નામ ડિપી (ડિપોઝિટરી પાર્ટિસિપન્ટ) પાસે નિયત અરજી ફોર્મમાં ભરીને સબમિટ કરવાનું રહેશે. આ માટે સાક્ષીની સહી પણ જરૂરી રહેશે.
31 માર્ચ સુધી નોમિનેેશન કરવું પડશે સબમિટ
ડિમેટ એકાઉન્ટમાં નોમિનીના નામનો સમાવેશ કરવાની છેલ્લી તારીખ: CDSLના બિઝનેસ ચીફ રામકુમારના જણાવ્યા મુજબ, સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (SEBI)ના નિયમો અનુસાર, ડિમેટ ગ્રાહકોએ તેમના ખાતા માટે 31 માર્ચ 2022 સુધીમાં નોમિનેશન સબમિટ કરવું જરૂરી છે. નહીં તો તમારા એકાઉન્ટ બંધ કરવામાં આવશે. આથી જો તમારી પાસે તમારા ડિમેટ એકાઉન્ટમાં નોમિની નથી (Nominee for Demat Account) તો તરત જ તેનો ઉલ્લેખ કરો. ધ્યાનમાં રાખો કે નોમિનીનું (Nominee for Demat Account) નામ કોઈપણ સમયે બદલી શકાય છે.
