- અફઘાનિસ્તાન અંગે ભારત સરકારની નીતિ પર ચાચા નેહરુ
- નહેરુએ 14 સપ્ટેમ્બર 1959 ના રોજ કાબુલમાં આપ્યું હતું ભાષણ
- ભારતે દેશો સાથે મિત્રતાના સ્તરે સહકારની અપેક્ષા રાખી : નેહરુ
હૈદરાબાદ : અફઘાનિસ્તાન અંગે ભારત સરકારની નીતિ શું છે, તે હજુ સ્પષ્ટ નથી. તાલિબાનને મંજૂરી મળશે કે નહીં, સરકારે 'વેઇટ એન્ડ વોચ' ની નીતિ અપનાવી છે. વિપક્ષી પાર્ટીઓ સતત આ મામલે સરકાર સામે પ્રશ્નો પૂછી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં સામાન્ય લોકોના મનમાં પ્રશ્ન ઉભો થાય છે કે, સરકારને અફઘાનિસ્તાન અંગે શંકા શા માટે છે ? શું આપણે એ જાણવા નથી માંગતા કે દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુએ અફઘાનિસ્તાન અંગે શું નીતિ અપનાવી હતી. હાલ કોંગ્રેસ પણ તે માટે જોરશોરથી પ્રચાર કરે છે.
નેહરુએ અફઘાનિસ્તાન વિશે શું વિચાર્યું, તે અહીં તેમનો અભિપ્રાય છે. નહેરુએ 14 સપ્ટેમ્બર 1959 ના રોજ કાબુલમાં ભાષણ આપ્યું હતું. તમે આ ભાષણના અંશો અહીં વાંચી અફઘાનિસ્તાન વિશે શું વિચાર્યું તે સમજી શકો છો.
ભારત અફઘાનિસ્તાન પર દબાણ કરી રહ્યું છે ?
આ પ્રવાસથી પરત ફર્યા બાદ નહેરુએ કહ્યું હતું કે, 'પાકિસ્તાનનો અમારા પર આરોપ છે કે, ભારત અફઘાનિસ્તાન પર દબાણ કરી રહ્યું છે. ભારતે અફઘાનિસ્તાન સાથે ગુપ્ત કરાર કર્યા છે. તેને પાકિસ્તાન પ્રત્યે નીતિ અપનાવવાની ફરજ પાડવામાં આવી રહ્યા છે. વાસ્તવિકતા એ છે કે આવી કોઈ વસ્તુ જ નથી. અફઘાનિસ્તાનની મુલાકાત દરમિયાન અમે અમારી જૂની મિત્રતાને મજબૂત બનાવી છે. અમારો અને તેમનો હજારો વર્ષો જૂનો સંબંધ છે.
નહેરુએ તેમની મુલાકાત દરમિયાન આપેલું ભાષણ....
'મને લાગે છે કે હું કોઈ અજાણ્યા દેશ કે અજાણ્યા લોકોની વચ્ચે આવ્યો નથી, પરંતુ મને લાગે છે કે હું પોતાના લોકોની વચ્ચે આવ્યો છું. હજારો વર્ષોથી ચાલી રહેલા પરસ્પર સંબંધો પર વિચારવું અને તેનો વિસ્તાર કરવો એ આપણા માટે યોગ્ય રહેશે. કેટલીકવાર આપણા સંબંધોમાં સંઘર્ષ પણ જોવા મળ્યું છે, પરંતુ ભૌતિક સંપર્ક કરતાં રાજકીય સંબંધોમાં વિચારો, હૃદય અને સંસ્કૃતિઓનું જોડાણ મહત્વનું છે. આપણો લાંબો વારસો આપણને બાંધી રીખે છે, પ્રેરણા આપે છે અને આશા છે કે ભવિષ્યને પણ આકાર આપવામાં મદદ કરશે. અત્યારે આપણા બન્નેને નજીક લાવવા માટે થોડી વધુ મહેનતની જરૂર છે. છેલ્લા 13 વર્ષોમાં જ્યારે આપણે સ્વતંત્ર થયા, અને અન્ય દેશો સાથે સંબંધો વિકસાવવાની, જૂના સંબંધોને પુનર્જીવિત કરવાની આઝાદી મળી, અમે ચોક્કસપણે અફઘાનિસ્તાન વિશે વિચાર્યું છે. અમે તમારા વિશે એક વિશેષ મિત્રતા અનુભવીએ છીએ. જેમ જેમ સમય પસાર થતો ગયો તેમ, અમે જાણીને ખૂબ જ ખુશ અને સંતોષ પામ્યા કે અમારી અને તમારી નીતિઓનો સમાન વ્યાપક દૃષ્ટિકોણ છે. આપણે અન્ય દેશોને પણ સમાન દ્રષ્ટિકોણથી જોઈએ છીએ. આ વલણ આપણને બન્નેને એક બીજા સાથે રાખે છે. દરેક દેશની પોતાની સમસ્યાઓ હોય છે, અને તેમને તેમના પોતાના પ્રયત્નો દ્વારા સમાધાન પણ કાઢવું પડતું હોય છે. હા, ક્યારેક આપણે અન્ય દેશો પાસેથી મદદ મેળવીએ છીએ. સહકારથી જ આ શક્ય છે. તેમ છતાં અમે અને તમે ઘણી સમાન સમસ્યાઓ શેર કરીએ છીએ, હું ચોક્કસપણે માનું છું કે તેના વિશેનો વ્યાપક દૃષ્ટિકોણ સમાન છે. '
40 કરોડ લોકોના જીવનધોરણમાં સુધારો
ભારતની આઝાદી બાદ તરત જ, આપણો સૌથી મોટો પડકાર આપણા 40 કરોડ લોકોના જીવનધોરણમાં સુધારો કરવાનો હતો અને તેઓ આ સ્વતંત્રતાને કેવી રીતે અનુભવી શકે, તેપૂર્ણ કરવાનું હતું. ઉલ્લેખનીય છે કે, આર્થિક સ્વતંત્રતા વિના આ શક્ય નથી. અમારા માટે આ એક મોટો પડકાર હતો. અફઘાનિસ્તાન માટે પણ આ પડકાર છે, પરંતુ આ એશિયા અને આફ્રિકાના વિવિધ દેશોની પ્રથમ પ્રાથમિકતા છે, જે રાજકીય રીતે સ્વતંત્ર છે પરંતુ અવિકસિત છે. અમે તેની સાથે અમારી રીતે વ્યવહાર કર્યો, અન્ય દેશોએ તેની સાથે પોતાની રીતે વ્યવહાર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, અપૂરતો વિકાસ, પછાતપણું કેવી રીતે દૂર કરવું અને લોકોનું જીવન સુધારવા માટે કામ કરવું તે દરેકનો એક જ ઉદ્દેશ હતો.
અફઘાનિસ્તાનની સમાન નીતિ હોવી જોઈએ
'અમે આંતરરાષ્ટ્રીય બાબતો માટે નિવેદન ન આપવાના સિદ્ધાંતની નીતિ અપનાવી. જોકે, અમારી પાસે કોઈ લશ્કરી ગઠબંધન નહોતું. તેના બદલે તે દેશો સાથે મિત્રતાના સ્તરે સહકારની અપેક્ષા રાખી છે. નીતિઓના સ્તરે, અમે તેમની સાથે સંમત ન હોઈ શકીએ. મને લાગે છે કે અફઘાનિસ્તાનની સમાન નીતિ હોવી જોઈએ. આ વધારાનું પરિબળ જ આપણને નજીક લાવે છે.
અફઘાનિસ્તાન પ્રત્યે મૈત્રીપૂર્ણ વલણ
“અમે ચોક્કસપણે અફઘાનિસ્તાન પ્રત્યે મૈત્રીપૂર્ણ વલણ ધરાવીએ છીએ. અમે સરહદી વિસ્તારોમાં તેમજ અન્ય વિસ્તારોમાં રહેતા લોકોના ભવિષ્યને સુધારવામાં પણ રસ ધરાવીએ છીએ. તેના રાજકીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય પાસાઓ ગમે તે હોય. આનું કારણ આપણો જૂનો સંબંધ છે. રાજકીય પરિવર્તન આવી શકે છે, પરંતુ તે ન તો આપણી વિચારોને અસ્પષ્ટ કરશે અને ન તો અમારા જૂના સંબંધોને નબળા કરશે.
સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં મોટી ભૂમિકા
પાકિસ્તાનના સરહદી પ્રાંતોમાં એવી ઘણી ઘટનાઓ બની છે કે, જેના વિશે અમે બોલવા માટે અચકાઈએ છીએ, કારણ કે અમારી નીતિ અન્યની આંતરિક બાબતોમાં દખલ ન કરવાની રહી છે, પરંતુ ઘણી વખત અમે સંજોગોની બહાર બોલ્યા, કારણ કે અમારા મિત્રો અને સાથીઓ, જેમણે સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં મોટી ભૂમિકા ભજવી હતી, તેમાં શામેલ હતા. જો આમે તેમના વિશે ન બોલ્યું હોત તો તે અમાનવીય હોત. તેથી અમને ઉંડો રસ છે, પણ અમારા માટે અફસોસની વાત છે કે આપણે દૂરથી જ રસ લઈ શકીએ છીએ. '
