મધ્યપ્રદેશ સિંધિયા રાજવી પરિવારની દેશની આઝાદી પૂર્વેની રાણી અને બાદમાં રાજમાતા રહેલ વિજયારાજે સિંધિયાની પુત્રી અને મધ્યપ્રદેશના રમતગમત પ્રધાન યશોધરા રાજે સિંધિયાએ અચાનક જ આગામી વિધાનસભાની ચૂંટણી નહીં લડવાની જાહેરાત કરી છે. જેને રાજકારણમાં ખળભળાટ મચાવી દીધો અને ભાજપને આશ્ચર્યચકિત કરી દીધું હતું. જોકે અત્યાર સુધી ભાજપ હાઈકમાન્ડે આ મામલે મૌન જાળવ્યું હતું. પરંતુ યશોધરાએ શિવપુરીમાં જઈને પોતાનો વાતનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. યશોધરાના આ નિર્ણયથી માત્ર ગ્વાલિયર ચંબલની ભાજપની રાજનીતિમાં જ નહીં પરંતુ જયવિલાસ પેલેસની રાજનીતિમાં પણ મોટો બદલાવ આવશે. એક તરફ જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયાનું હવે રાજકારણમાં એકમાત્ર શાસન હશે, જ્યારે બીજી તરફ રાજમાતાની પરંપરામાં યશોધરા રાજેના નેતૃત્વના ભાજપમાં સક્રિય લોકોનું ભવિષ્ય અંધકારમય બની જશે.
જય વિલાસ દ્વારા સંચાલિત રાજકારણ : 1947 માં દેશ સ્વતંત્ર થયા પછી ગ્વાલિયર રાજ્યની મહારાણી રાજમાતા વિજયરાજે સિંધિયા કોંગ્રેસમાં જોડાયા અને પછી ધારાસભ્ય બન્યા હત. આ પછી ગ્વાલિયર ચંબલ વિભાગની રાજનીતિમાં કોંગ્રેસમાં તેમની સંડોવણી વધી હતી. પરંતુ 1967 માં તેમના તત્કાલીન મુખ્યપ્રધાન દ્વારકાપ્રસાદ મિશ્રા સાથે વિવાદ થયો હતો. રાજમાતાએ તેમના સમર્થક ધારાસભ્યો સાથે કોંગ્રેસ છોડી દીધું હતું. જેના કારણે દ્વારકાપ્રસાદ મિશ્રાની સરકાર લઘુમતીમાં આવી અને કોંગ્રેસની સરકાર પડી ભાંગી હતી. રાજમાતા વિજયરાજે સિંધિયાએ જનસંઘ સાથે મળીને નવી સરકાર બનાવી હતી. આ કદાચ દેશની પહેલી બિન-કોંગ્રેસી સરકાર હતી. આ સરકારમાં ગોવિંદ નારાયણ સિંહને મુખ્યપ્રધાન બનાવવામાં આવ્યા હતા. જોકે આ સરકાર લાંબો સમય ટકી નહી અને આગામી મુખ્ય ચૂંટણીમાં કારમી હારનો સામનો કરવો પડ્યો અને પછી કોંગ્રેસ પાછી ફરી હતી. પરંતુ રાજમાતા વિજયરાજે સિંધિયા કોંગ્રેસમાં પાછા ફર્યા નહોતા.
મહેલમાં ફરી કોંગ્રેસનો ઉદય : 1970માં રાજમાતાના પુત્ર માધવરાવ સિંધિયા લંડનમાં અભ્યાસ કરીને ગ્વાલિયર પરત ફર્યા તે સમયે ચૂંટણીનો માહોલ હતો. લોકસભા ચૂંટણીની પ્રક્રિયા ચાલી રહી હતી. રાજમાતા વિજયરાજે સિંધિયાએ તેમને ગુના સંસદીય મતવિસ્તારમાંથી મેદાનમાં ઉતાર્યા હતા. તેઓ પણ વસ્તીની ટિકિટ પર ચૂંટણી લડ્યા હતા. ત્યારે માધવરાવ સિંધિયા માંડ 25 કે 26 વર્ષના હતા. રાજમાતા અને સિંધિયા પરિવારના પ્રભાવને કારણે માધવરાવ સિંધિયાએ જબરદસ્ત જીત મેળવી અને પહેલીવાર લોકસભામાં પહોંચ્યા હતા. પરંતુ જનસંઘ સાથે માધવરાવ સિંધિયાની મિત્રતા લાંબો સમય ટકી શકી નહીં. જનસંઘ અને રાજમાતા એટલે કે તેમની માતા બંને સાથે તેમના મતભેદો વધતા ગયા. ત્યારે ઈન્દિરા ગાંધીએ દેશમાં ઈમરજન્સી લાગુ કરી દીધી હતી. રાજમાતા લંડન ગયા અને માધવરાવ સિંધિયા નેપાળમાં તેમના સાસરિયાના ઘરે ગયા હતા. આ દરમિયાન તેઓ તત્કાલીન વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધીના સંપર્કમાં આવ્યા અને પછી તેમનો ઝુકાવ કોંગ્રેસ તરફ આવ્યો હતો.
મધ્યપ્રદેશના અપક્ષ સાંસદ : વર્ષ 1977 માં જ્યારે કટોકટી હટ્યા પછી પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજાઈ હતી. ત્યારે કોંગ્રેસની મંજૂરીથી માધવરાવ સિંધિયાએ ગુના સંસદીય મતવિસ્તારમાંથી કોંગ્રેસને અપક્ષ ઉમેદવાર તરીકે મેદાનમાં ઉતાર્યું હતું. કોંગ્રેસે તેમની સામે કોઈ ઉમેદવાર ઊભો રાખ્યો ન હતો અને માધવરાવ સિંધિયા મધ્યપ્રદેશમાં અપક્ષ સાંસદ તરીકે ચૂંટાયા હતા. 1977 માં જ્યારે કોંગ્રેસ વિરોધી લહેર ચાલી રહી હતી, ત્યારે માધવરાવ સિંધિયા રાજ્યના એ સાંસદોમાં હતા જેઓ બિન-જનતા પક્ષના ઉમેદવાર તરીકે જીત્યા હતા. ગુનાથી સ્વતંત્ર જીતના થોડા સમય પછી માધવરાવ સિંધિયા કોંગ્રેસમાં જોડાયા અને જય વિલાસ પેલેસનું રાજકારણ બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગયું. એક ભાગમાં રાજમાતા વિજયરાજે સિંધિયા વસ્તીનું રાજકારણ કરી રહ્યા હતા. જ્યારે જય વિલાસના બીજા ભાગમાં માધવરાવ સિંધિયા કોંગ્રેસનું રાજકારણ કરી રહ્યા હતા. આ વલણ રાજમાતા વિજયરાજે સિંધિયાના મૃત્યુ સુધી ચાલુ રહ્યું અને હકીકતમાં તે રાજમાતાના મૃત્યુ પછી પણ ચાલુ રહ્યું હતું.
યશોધરાએ રાજમાતાનો વારસો સંભાળ્યો : રાજમાતા વિજયારાજે સિંધિયાનું 25 જાન્યુઆરી, 2000ના રોજ અવસાન થયું. પરંતુ તેમની પુત્રી યશોધરા રાજે સિંધિયાએ જનસંઘમાં તેમનો રાજકીય વારસો સંભાળ્યો. જેઓ તેમની સાથે પહેલેથી જ સક્રિય હતા. ત્યારથી તેઓએ ગ્વાલિયર ગુના, શિવપુરી, અશોકનગરમાં રાજમાતાના સમર્થકો, શુભચિંતકો અને ચાહકો વચ્ચે સક્રિય રહેવાનું ચાલુ રાખ્યું અને તેમને એક કર્યા અને પછી તેઓએ શિવપુરીમાંથી વિધાનસભાની ચૂંટણી લડી અને જીતી. સતત ચાર વખત શિવપુરી વિધાનસભા મતવિસ્તારમાંથી ધારાસભ્ય તરીકે ચૂંટાઈ આવી હતી. ઉપરાંત ભાજપ સરકારમાં વિવિધ વિભાગોના પ્રધાન તરીકે પણ સેવા આપી હતી. ભારતીય જનતા પાર્ટીએ તેમને એક વખત પેટાચૂંટણીમાં ગ્વાલિયર સંસદીય ક્ષેત્રમાંથી મેદાનમાં ઉતાર્યા હતા અને જીત્યા બાદ તેઓ સંસદમાં પણ ગયા હતા.
વિલાસ પેલેસના બે ભાગ : આ રીતે જય વિલાસ પેલેસમાં બંને પક્ષોની હિસ્સેદારી રહી હતી. પરંતુ જ્યારે જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા કોંગ્રેસ છોડીને ભાજપમાં જોડાયા ત્યારે સ્થિતિ વણસવા લાગી. બીજેપીમાં યશોધરાની જગ્યાએ સિંધિયાને ઘણું ધ્યાન મળવાનું શરૂ થયું. ત્યારથી યશોધરા એકલતા અનુભવવા લાગી અને છેલ્લા બે વર્ષથી તે પોતાની નારાજગી અને પોતાનું વલણ કોઈને કોઈ બહાને બતાવી રહી છે. હવે અચાનક વિધાનસભાની ચૂંટણી નહીં લડવાની જાહેરાત કરીને તેમણે સનસનાટી મચાવી દીધી છે. એટલું જ નહીં ભાજપના નેતાઓને પણ ચોંકાવી દીધા છે. ભાજપ માટે એ ચિંતાનો વિષય છે કે, રાજમાતાનો રાજકીય વારસો ભાજપ સાથે કેવી રીતે સાચવીને રાખવો. કારણ કે તેઓ માધવરાવ સિંધિયાના નેતૃત્વમાં પણ કામ કરી શક્યા નથી. જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા સાથે પણ નથી રહ્યા. તેઓ મૂળભૂત રીતે ભાજપના વ્યક્તિ છે પરંતુ તેમને રાજમાતા સિંધિયામાં વિશ્વાસ છે. જે તેઓ યશોધરા રાજે સિંધિયા સાથે જઈને પૂરો કરી રહ્યા હતા. હવે તેમનું શું થશે અને તેઓ શું કરશે તેની ચિંતા ભારતીય જનતા પાર્ટીએ ચોક્કસપણે કરવી પડશે.
સમગ્ર ઘટનાક્રમ : ચાર દિવસ પહેલા યશોધરા રાજે સિંધિયા શિવપુરી જિલ્લામાં તેમના સમર્થકો સાથે વાત કરી રહ્યા હતા. તે દરમિયાન તેમણે કહ્યું હતું કે, હું આ વખતે ચૂંટણી લડી રહી નથી અને તેનું કારણ નાદુરસ્ત સ્વાસ્થ્યને ટાંક્યું હતું. જ્યારે યશોધરા રાજે સિંધિયાએ ચૂંટણી ન લડવાની વાત કરી તો તે વાત રાજ્યભરમાં ફેલાઈ ગઈ. ત્યારથી યશોધરા રાજે સિંધિયા સતત કહી રહ્યા છે કે, તેઓ આ વખતે વિધાનસભા ચૂંટણી લડવાના નથી. હવે આ નિવેદન અંગે અલગ અલગ રીતે અનુમાન પણ લગાવવામાં આવી રહ્યું છે. રાજકીય નિષ્ણાતો કહે છે કે, યશોધરાએ પોતાની રાજકીય કારકિર્દીમાંથી નિવૃત્તિ લઈ લીધી છે. જ્યારે કેટલાક લોકો કહી રહ્યા છે કે, સિંધિયાના આવવાને કારણે તેઓ પાર્ટીમાં અસહજ અનુભવી રહ્યા છે.
ભાજપની રાજનીતિ બદલાશે ? વરિષ્ઠ પત્રકાર દેવ શ્રીમાળી કહે છે કે, આ મહેલની રાજનીતિ હંમેશા બે ભાગમાં વહેંચાયેલી રહી છે. એક ભાગમાં શરૂઆતથી જ વસ્તી કાર્યાલય ચાલતું હતું. રાજમાતાના ગયા પછી તે પ્રથાને યશોધરા રાજે સિંધિયા નિભાવી રહ્યા છે. બીજા ભાગમાં કોંગ્રેસ કાર્યાલય ચાલતું હતું અને 2020 સુધી આમ જ રહ્યું હતું. જ્યારે સિંધિયા કોંગ્રેસ છોડીને ભાજપમાં જોડાયા ત્યારે તેમના સમર્થકો તેમને મળવા એક ભાગમાં આવતા અને બીજા ભાગમાં યશોધરા રાજે સિંધિયાના સમર્થકો તેમને મળવા આવે છે. યશોધરા રાજે સિંધિયા તેમની માતાના વારસાને આગળ ધપાવે છે. આ વારસામાં રાજમાતા વિજય રાજેશ સિંધિયા સાથે જોડાયેલા તમામ લોકોનો સમાવેશ થાય છે. જેમાં વિવિધ સમાજના લોકો સામેલ છે, જેઓ યશોધરા રાજે સિંધિયાને પોતાના નેતા માને છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સિંધિયા બીજેપીમાં જોડાયા બાદ યશોધરાના સિંધિયા પાર્ટીમાં અસહજ અનુભવી રહ્યા હતા. અથવા તો પાર્ટી તરફથી તેમના તરફ કોઈ ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું ન હતું. તેથી જ તેમણે ચૂંટણી ન લડવાનો મોટો નિર્ણય લીધો છે. રાજકીય વર્તુળોમાં એવી પણ ચર્ચા છે કે યશોધરા રાજે સિંધિયા પણ રાજકીય જીવનમાંથી સંન્યાસ લઈ રહ્યા છે. હવે જો આવું થશે તો જય વિલાસ પેલેસમાં એક જ નેતા હશે જેઓનું નામ છે જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા.
યશોધરા રાજેની નિવૃત્તિ પર કોંગ્રેસનું નિવેદન : કોંગ્રેસના પ્રદેશ ઉપાધ્યક્ષ આરપી સિંહે કહ્યું કે, જેને ભાજપનુું નિર્માણ કર્યું તે રાજમાતાની દીકરી જો ચૂંટણી ન લડવાની વાત કરે તો તેની પાછળ ઊંડો અર્થ છે. જેમ સિંધિયાના ભાજપમાં પ્રવેશ પછી તેમની કાકી અને ભાજપના વરિષ્ઠ નેતાનું કદ નાનું બની ગયું હતું. આ જ કારણ છે કે હવે સ્થિતિ એવી બની રહી છે કે યશોધરા રાજે સિંધિયાનું સતત અપમાન થઈ રહ્યું છે. તેથી તેણે પોતાનું સન્માન બચાવવા માટે આ મોટો નિર્ણય લીધો છે. તેમને લાગે છે કે જો પાર્ટી ટિકિટ કેન્સલ કરે તો તેમનું વધુ અપમાન થઈ શકે છે.
