સાગર: દેશ અને દુનિયામાં વાઘના ઘર તરીકે ઓળખાતા મધ્ય પ્રદેશમાં (Mp tiger population) એક એવો સમયગાળો હતો જ્યારે વાઘની સંખ્યામાં ઝડપથી ઘટાડો થયો હતો. 2009માં પન્ના ટાઇગર રિઝર્વ (sagar tiger reserve ) વાઘરહિત બની ગયું હતું. વાઘની ઝડપથી ઘટતી સંખ્યાને ધ્યાનમાં રાખીને, વાઘ પુનઃસ્થાપન યોજના શરૂ કરવામાં આવી હતી અને એક દાયકામાં વાઘની સંખ્યા બમણી કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. આ યોજના હેઠળ રાજ્યના તમામ વાઘ અનામત, રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનો અને અભયારણ્યોમાં વાઘને બચાવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા. ટાઈગર રિઝર્વમાં જ્યાં વાઘની વસ્તી (numbers of tiger in sagar) વધી છે ત્યાં નૌરાદેહી અભયારણ્ય જેવા વાઘના નવા રહેઠાણ તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. જો કે, 2022માં હાથ ધરવામાં આવેલી વાઘની વસ્તી ગણતરીના પરિણામો હજુ સુધી જાહેર કરવામાં આવ્યા નથી. એવી અપેક્ષા છે કે, મધ્ય પ્રદેશમાં વાઘની સંખ્યા 700 સુધી પહોંચી શકે છે.
વાઘરહિત બની ગયું હતું પન્ના ટાઇગર રિઝર્વઃ મધ્ય પ્રદેશ વાઘને લઈને દેશ અને દુનિયામાં એક અલગ ઓળખ ધરાવે છે. મધ્યપ્રદેશને પણ લાંબા સમયથી વાઘ રાજ્યનો દરજ્જો મળ્યો છે. મધ્યપ્રદેશના વાઘ રાજ્યના ઈતિહાસ પર નજર કરીએ તો 2006માં મધ્ય પ્રદેશમાં વાઘની સંખ્યા 300 હતી, પરંતુ પરસ્પર સંઘર્ષ અને રોગોના કારણે 2010માં આ સંખ્યા ઘટીને 257 થઈ ગઈ હતી. 2009માં પન્ના ટાઇગર રિઝર્વ (Panna Tiger Reserve ) વાઘરહિત બની ગયું હતું. 2010માં જ્યારે દેશભરમાં વાઘની ગણતરી કરવામાં આવી ત્યારે સમગ્ર દેશમાં માત્ર 1706 વાઘ જોવા મળ્યા હતા. મધ્યપ્રદેશમાં માત્ર 257 વાઘ બચ્યા હતા અને મધ્યપ્રદેશનો વાઘ રાજ્યનો દરજ્જો છીનવાઈ ગયો હતો.
બાળ પુનઃસ્થાપન યોજનાએ ચિત્ર બદલ્યું: 2010 માં, જ્યારે મધ્ય પ્રદેશમાં માત્ર 257 વાઘ બાકી હતા, ત્યારે વાઘ પુનઃસ્થાપન યોજના શરૂ કરવામાં આવી હતી. આગામી 10 વર્ષમાં વાઘની સંખ્યા બમણી કરવાનો લક્ષ્યાંક રાખવામાં આવ્યો છે. 2010ની વસ્તી ગણતરીમાં, દેશભરમાં વાઘની સંખ્યા 1706 હતી અને વાઘ પુનઃસ્થાપન યોજના હેઠળ 2020 સુધીમાં સંખ્યા બમણી કરવાનો લક્ષ્યાંક નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યો છે. 2018માં જ્યારે વાઘની ગણતરી કરવામાં આવી ત્યારે દેશભરમાં વાઘની સંખ્યા બમણી થઈ ન હતી. ખૂબ જ સકારાત્મક પરિણામો આવ્યા અને વાઘની સંખ્યા વધીને 2967 થઈ. મધ્યપ્રદેશમાં વાઘની સંખ્યા ચોક્કસપણે બમણી થઈ ગઈ છે. 2018ની વસ્તી ગણતરીમાં, મધ્ય પ્રદેશમાં વાઘની સંખ્યા પણ 257 (2010) થી બમણી થઈને 526 થઈ ગઈ.
ખતરો હજુ પણ યથાવત્ : વાઘ પુનઃસ્થાપન યોજનાના પરિણામો ખૂબ જ સકારાત્મક આવ્યા છે અને મધ્ય પ્રદેશમાં વાઘની સંખ્યા 2010માં 257થી બમણી થઈને 2018માં 526 થઈ ગઈ છે. બીજી તરફ 10 વર્ષમાં 254 વાઘના મોતના કિસ્સા પણ નોંધાયા છે. વાઘના મૃત્યુના મુખ્ય ત્રણ કારણો છે. તેમાંથી શિકાર, પરસ્પર સંઘર્ષ અને રોગ મુખ્ય છે. 2012 થી 2020 સુધીના 8 વર્ષમાં 202 વાઘના મોત થયા છે. 2021થી અત્યાર સુધીમાં 52થી વધુ વાઘ મૃત્યુ પામ્યા છે.
વાઘની સંખ્યા 700 સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા: 2018 પછી, 2020માં દર 2 વર્ષે વાઘની ગણતરી કરવામાં આવી ન હતી. 2018 બાદ 2022માં વાઘની વસ્તી ગણતરી કરવામાં આવી રહી છે. આ 4 વર્ષમાં વાઘની સંખ્યામાં વધારો થવાની ધારણા છે. એક અંદાજ મુજબ, 2018માં નોંધાયેલા 526 વાઘની સંખ્યા 2022માં 700 સુધી પહોંચી શકે છે. તાજેતરમાં 10 એપ્રિલે વાઘની ગણતરી માટે લગાવવામાં આવેલા કેમેરા હટાવી દેવામાં આવ્યા છે. ટૂંક સમયમાં કેન્દ્ર સરકાર રાજ્યવાર વાઘની સંખ્યા જાહેર કરશે.
