ન્યુઝ ડેસ્ક- જગતગુરુ શંકરાચાર્ય સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતીનું શનિવારે મધ્ય પ્રદેશમાં નિધન થયું હતુ.(Know how Funeral of saints are done) તે MPના નરસિંહપુર સ્થિત જોતેશ્વર આશ્રમમાં રહેતા હતા.(saint jagadguru swami swarupanand) દ્વારકાના શંકરાચાર્ય અને જ્યોતિમઠના અંતિમ સંસ્કાર આજ આશ્રમમાં થશે. તેઓ ટોચના ઋષિ-સંત હોવાથી હિંદુ પરંપરા મુજબ તેમને ભૂ સમાધિ આપવામાં આવશે.
અંતિમ સંસ્કાર કેવી રીતે- હિન્દુ ધર્મના સાધુ-સંતોના અંતિમ સંસ્કાર કેવી રીતે થાય છે?, તેમને અંતિમ વિદાય કઈ રીતે આપવામાં આવશે? ચાલો જાણીએ કે આ કેવી રીતે થાય છે. સંત પરંપરામાં અંતિમ સંસ્કાર તેમના સંપ્રદાય અનુસાર નક્કી કરવામાં આવે છે. વૈષ્ણવ સંતોને મોટે ભાગે અગ્નિ સંસ્કાર આપવામાં આવે છે, પરંતુ સન્યાસી પરંપરાના સંતો માટે ત્રણ સંસ્કારો સૂચવવામાં આવ્યા છે.
ત્રણ સંસ્કારો- આ ત્રણેય અંતિમ સંસ્કારમાં વૈદિક રીતે અગ્નિસંસ્કાર થાય છે, આ સિવાય જળ સમાધિ અને ભૂમિ સમાધિ પણ છે. ઘણી વખત સન્યાસીની અંતિમ ઈચ્છા મુજબ તેના શરીરને જંગલોમાં છોડી દેવામાં આવે છે.
હવે જળ સમાધિ કેમ નથી અપાતી?- વૃંદાવનના મુખ્ય સંત દેવરહા બાબાને જળ સમાધિ આપવામાં આવી હતી, જ્યારે અન્ય ઘણા સંતોના અંતિમ સંસ્કાર પણ આ જ રીતે થયા હતા. અગ્નિસંસ્કાર દ્વારા બાબા જયગુરુદેવને અંતિમ વિદાય આપવામાં આવી હતી. જો કે આ બાબતે પણ વિવાદ થયો હતો. ત્યારે જયગુરુદેવ આશ્રમના અગ્રણી અનુયાયીઓએ કહ્યું હતું કે બાબાની ઈચ્છા અનુસાર તેમનો વૈદિક રીતે અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવી રહ્યો છે. રામાયણ, મહાભારત અને અન્ય હિંદુ પૌરાણિક ગ્રંથોમાં ભારતીય સંતોને જળ સમાધિ આપવાનો જ ઉલ્લેખ છે.
હવે ભૂ સમાધિ અપાય છે- સન્યાસી પરંપરામાં જળ કે ધરતી-સમાધિ આપવાનો રિવાજ રહ્યો છે, પરંતુ વૈષ્ણવ ધર્મમાં ભૂતકાળમાં અનેક મોટા સંતો માટે અગ્નિ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યા છે.જો કે સામાન્ય રીતે અગાઉ સાધુઓને જળ સમાધિ આપવામાં આવતી હતી, પરંતુ આ જળ સમાધિથી નદીઓ પ્રદૂષિત થતી હોવાથી હવે સામાન્ય રીતે ભૂ સમાધિ આપવામાં આવે છે.
ભુ સમાધિમાં કઈ મુદ્રામાં બેસાડવામાં આવે છે?- ભૂ સમાધિમાં, સાધુઓને સમાધિ સ્થિતિમાં બેસાડ્યા પછી જ વિદાય આપવામાં આવે છે. તેઓ જે મુદ્રામાં બેઠા છે તેને સિદ્ધયોગની મુદ્રા કહેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે સાધુઓને આ મુદ્રામાં સમાધિ આપવામાં આવે છે.સાધુ-મુનિઓને ધ્યાન અને સમાધિમાં બેસાડીને ભુ સમાધિ આપવાનું કારણ એ પણ છે કે ધ્યાન વગેરે દ્વારા સંતોનું શરીર વિશેષ ઊર્જાથી ભરેલું રહે છે. તેથી જ ભૂમિ સમાધિ આપવા પર, તેમના શરીરને પ્રકૃતિમાં કુદરતી રીતે ભળવા દેવામાં આવે છે.
અઘોરી સાધુઓના અંતિમ સંસ્કાર કેવી રીતે થાય છે?-અઘોરી સાધુઓ જીવતા હોય ત્યારે તેઓ અંતિમ સંસ્કાર કરે છે. સાધુ બનવાની પ્રક્રિયામાં, અઘોરીએ પહેલા તેના અંતિમ સંસ્કાર કરવા પડે છે. અઘોરીઓ પરિવારથી દૂર રહીને સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરે છે, અને આ સમયે તેઓ તેમના પરિવારનો ત્યાગ કરવાની પ્રતિજ્ઞા લે છે. અંતિમ સંસ્કાર પછી, તેઓ તેમના પરિવાર માટે અને બાકીના વિશ્વ માટે પણ મૃત્યુ પામે છે.
અન્ય ધર્મોમાં શું થાય છે?- મુસ્લિમ ધર્મમાં તેમના ધાર્મિક વ્યક્તિના મૃતદેહને સૂવડાવીને દફનાવવામાં આવે છે. ખ્રિસ્તી ધાર્મિક વિધિઓમાં પણ, પાદરીઓ, બિશપ અને અન્ય ધાર્મિક લોકોના મૃતદેહોને સરઘસ કાઢીને દફનાવવામાં આવે છે. પારસીઓમાં, ધાર્મિક ગુરુઓ, જેમ કે તેમના ધર્મના રિવાજ છે, તેમને એક ખાસ ટેરેસ પર ખુલ્લા મુકવામાં આવે છે, જ્યાં ગીધ અને ગરુડ તેમને ખાય છે.
શંકરાચાર્યનું પદ શા માટે મહત્વનું છે?- હિંદુ ધર્મમાં શંકરાચાર્યનું પદ ખૂબ મહત્વનું છે. શંકરાચાર્યોને હિંદુઓના માર્ગદર્શન અને ભગવાન પ્રાપ્તિના માધ્યમ જેવી બાબતોમાં હિંદુઓને આદેશ આપવાનો વિશેષ અધિકાર મળ્યો છે. હિંદુઓને એક કરવાની ભાવનામાં, આદિગુરુ ભગવાન શંકરાચાર્યએ 1300 વર્ષ પહેલાં ભારતની ચારેય દિશામાં ચાર ધાર્મિક રાજધાનીઓ (ગોવર્ધન મઠ, શૃંગેરી મઠ, દ્વારકા મઠ અને જ્યોતિર્મઠ) બનાવી હતી. સ્વામી સ્વરૂપાનંદ આમાંથી બે પીઠના વડા હતા. તેથી જ તેમનો દરજ્જો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ અને વિશેષ પણ હતો.
આઝાદીની લડાઈમાં ક્રાંતિકારી સાધુ પણ બન્યા- સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં સ્વામી સ્વરૂપાનંદનું પણ વિશેષ યોગદાન હતું. 1942માં જ્યારે 'બ્રિટિશ ભારત છોડો' ના નારા લાગ્યા ત્યારે તેઓ પણ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં કૂદી પડ્યા. 19 વર્ષની ઉંમરે તેઓ 'ક્રાંતિકારી સાધુ' તરીકે પ્રખ્યાત થયા. આ દરમિયાન તેને 09 મહિના બનારસ જેલમાં અને પછી 06 મહિના માટે મધ્યપ્રદેશની જેલમાં સજા કરવામાં આવી હતી. જ્યારે સ્વામી કરપતિ મહારાજે પોતાનો રાજકીય પક્ષ બનાવીને ચૂંટણી લડી ત્યારે તેઓ આ રાજકીય પક્ષ રામ રાજ્ય પરિષદના અધ્યક્ષ પણ હતા. 1950માં તેમને દંડી સન્યાસી બનાવવામાં આવ્યા હતા. તેમને 1981માં શંકરાચાર્યની પદવી મળી હતી.
