- આજે (23 સપ્ટેમ્બર) આંતરરાષ્ટ્રીય સાંકેતિક દિવસ (International Day of Sign Languages)
- આ દિવસનો ઉદ્દેશ તમામ બહેરા અને સાંકેતિક ભાષાના સહારે આગળ વધતા લોકોની ભાષાકીય ઓળખ અને સાંસ્કૃતિક વિવિધતાનું સમર્થન કરવું અને તેમની રક્ષા કરવાનું છે
- આ દિવસને ઉજવવાની જોગવાઈ વર્લ્ડ ફેડરેશન ઓફ ડેફે (WRD) રાખી હતી. તેનો ઉદ્દેશ સાંકેતિક ભાષાના મહત્ત્વ અંગે જાગૃતિ વધારવાનો છે
હૈદરાબાદઃ ભાષા અભિવ્યક્તિનું માધ્યમ છે, જે લોકો સાંભળી અને બોલી નથી શકતા તેમના માટે ઈશારાની પોતાની ભાષા છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ 23 સપ્ટેમ્બર 2018ના દિવસે આંતરરાષ્ટ્રીય સાંકેતિક દિવસની જાહેરાત કરી હતી. આ દિવસને ઉજવવાની જોગવાઈ વર્લ્ડ ફેડરેશન ઓફ ડેફે (WRD) રાખી હતી. તેનો ઉદ્દેશ સાંકેતિક ભાષાના મહત્ત્વ અંગે જાગૃતિ વધારવાનો છે.
વર્લ્ડ ફેડરેશન ઓફ ધ ડેફે (World Federation of the Deaf) 2021ની થીમ 'વી સાઈન ફોર હ્યુમન રાઈટ્સ' જાહેર કરી છે, જે આ વાત પર પ્રકાશ નાખે છે કે, કઈ રીતે વિશ્વભરમાં પ્રત્યેક વ્યક્તિ કે જે સાંભળી કે બોલી નથી શકતો હોય કે નહીં, અધિકારની માન્યતાને વધારવા માટે એક સાથે કામ કરી શકે છે. જીવનના તમામ ક્ષેત્રોમાં સાંકેતિક ભાષાઓનો પ્રયોગ કરો.
સાંકેતિક ભાષા અંગે
સાંકેતિક ભાષાઓ સંપૂર્ણ રીતે પ્રાકૃતિક ભાષા છે, જે બોલતી ભાષાઓતી સંરચનાત્મક રીતે અલગ છે. એક આંતરરાષ્ટ્રીય સાંકેતિક ભાષા પણ છે, જેનો ઉપયોગ બહેરા (deaf) લોકો દ્વારા આંતરરાષ્ટ્રીય બેઠકોમાં અને અનૌપચારિક રીતે યાત્રા અને સામાજિકીકરણ દરમિયાન કરવામાં આવે છે. સાંકેતિક ભાષા દ્રશ્ય ભાષાનું એક સ્વરૂપ છે, જે અર્થ વ્યક્ત કરવા માટે હાથના ઈશારા અને શરીરની ભાષાનો ઉપયોગ કરે છે. ઔપચારિક સાંકેતિક ભાષાની સ્થાપનાથી ઘણા પહેલા જ લોકો પોતાને અભિવ્યક્ત કરવા માટ ઈશારાનો ઉપયોગ કરતા રહે છે.
આને પણ જાણો
- 1620માં જુઆન પાબ્લો બોનેટે બહેરા લોકોના શિક્ષણ પર પહેલો અહેવાલ પ્રકાશિત કર્યો હતો
- 1755માં ફ્રાન્સિસી કેથોલિક પાદરી ચાર્લ્સ-મિશેલ ડી-એલપીએ બહેરાઓને શિક્ષિત કરવા માટે એક નવી રીત અપનાવી હતી. આ વર્ષે જ પેરિસમાં બહેરા બાળકો માટે પહેલા પબ્લિક સ્કૂલ નેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ડેફ-મ્યુટ્સની સ્થાપના થઈ હતી.
- વર્લ્ડ ફેડરેશન ઓફ ડેફના મતે, વિશ્વભરમાં લગભગ 72 મિલિયન લોકો બહેરા છે. તેમાંથી 80 ટકાથી વધુ વિકાસશીલ દેશોમાં રહે છે.
- સામૂહિક રીતે તેઓ 300થી વધુ વિવિધ સાંકેતિક ભાષાઓનો ઉપયોગ કરે છે.
- 2011ની વસતી ગણતરી અનુસાર, ભારતમાં બહેરા લોકોની સંખ્યા લગભગ 50 લાખ હતી.
- ભારતમાં લગભગ 700 સ્કૂલ છે, જ્યાં સાઈન લેન્ગ્વેજ શિખવવા અને ભણાવવામાં આવે છે.
વિશ્વભરમાં કેટલીક સાંકેતિક ભાષાઓ
જોકે, અનેક દેશે શરૂઆતમાં અમેરિકી સાંકેતિક ભાષાને અપનાવી હતી, પરંતુ વિવિધ દેશોએ પોતાની આવૃત્તિને વિકસિત કરવાની શરૂ કરી દીધું હતું. એથનોલોગ (Ethnologue)ના અનુસાર, વિશ્વભરમાં લોકો લગભગ 144 વિવિધ પ્રકારની સાંકેતિક ભાષાઓનો ઉપયોગ કરે છે. ઈટલી આંતરરાષ્ટ્રીય ચિન્હનો ઉપયોગ કરે છે, જેને પહેલા ગેસ્ટુનોના નામથી ઓળખવામાં આવતું હતું. વિશ્વભરમાં બહેરા સમુદાય પાસે 125 અદ્વિતીય સાંકેતિક ભાષાઓ છે. અઢાર દેશ વહેંચાયેલ સહી ભાષાનો ઉપયોગ કરે છે.
જોકે, કેટલાક દેશ એક જ બોલાતી ભાષા શેર કરે છે, પરંતુ તેમની સાંકેતિક ભાષાની એક અલગ આવૃત્તિ છે. સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકા, કેનેડા, ન્યૂ ઝિલેન્ડ, યુકે અને ઓસ્ટ્રેલિયા પોતાની પ્રાથમિક ભાષા તરીકે અંગ્રેજીનો ઉપયોગ કરે છે, પરંતુ હવે સાંકેતિક ભાષાની વાત આવે છે. તો ASL ફ્રેન્ચ સાંકેતિક ભાષા પછી નકલ થાય છે. યુકે, ઓસ્ટ્રેલિયા અને ન્યૂ ઝિલેન્ડ દ્વારા ઉપયોગ કરવામાં આવતી સાંકેતિક ભાષા આવૃત્તિ સંરચનાત્મક રીતે ASLથી અલગ છે.
ઘણા લોકો સાંકેતિક ભાષાને તેમની વર્ણમાલા, કે આંગળીઓના સ્પેલિંગના માધ્યમથી શિખવવાનું શરૂ કરે છે. શિક્ષાર્થી કોઈ વિશેષ શબ્દને બિંદુ કરવા માટે વિશિષ્ટ વર્ણમાલાનો ઉપયોગ કરે છે. ઉદાહરણ માટે o-a-k (ઓક), જ્યારે તેમની પાસે 'ઝાડ' માટે એક સામાન્ય ચિન્હ પણ છે.
ક્યાંક એક હાથ તો ક્યાંક બંને હાથનો ઉપયોગ
કેટલીક સાંકેતિક ભાષાઓ માત્ર એક હાથનો ઉપયોગ કરે છે, જેવા કે ફ્રાન્સ અને સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકાની સાંકેતિક ભાષા. બ્રિટિશ, ન્યૂ ઝિલેન્ડ અને ઓસ્ટ્રેલિયાની સાંકેતિક ભાષામાં બંને હાથોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. અન્ય સાંકેતિક ભાષાઓમાં પણ અનેક વિશેષતાઓ છે. ઉદાહરણ તરીકે જાપાની સાંકેતિક ભાષાની વાત કરીએ તો, આમાં સિલેબરીમાં ધ્વન્યાત્મક ઉચ્ચારણોનો ઉપયોગ જાપાની વર્ણમાલા પછી કરવામાં આવ્યો છે.
વિવિધ સાંકેતિક ભાષાઓની વિશેષતાઓ
સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકામાં સાંકેતિક ભાષાના ત્રણ સ્વરૂપનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. અમેરિકી સાંકેતિક ભાષા એક મેન્યુઅલ, પ્રાકૃતિક અને મુક્યપ્રવાહવાળી ભાષા છે. આનું પોતાનું વ્યાકરણ, વાક્યરચના અને કહેવતોની સાથે બોલાતી ભાષામાં અનુવાદ કરી શકાય છે. વિશ્વભરના અનેક દેશોમાં ASLનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
USમાં બહેરા વ્યક્તિઓમાં પિઝિન સાઈન્ડ ઈંગ્લિશ (PSE) સૌથી સામન્ય છે. આની શબ્દાવલી ASLમાંથી લેવામાં આવી છે. આ અંગ્રેજી શબ્દક્રમને અપનાવે છે, પરંતુ સામાન્ય રીતે શબ્દ અંત, કનેક્ટિંગ અને ફિલર શબ્દોને છોડી દે છે. PSE સામાન્ય રીતે શિક્ષકો દ્વારા ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
ત્રીજું સ્વરૂપ છે, સાઈનિંગ એક્ઝેક્ટ ઈંગ્લિશ (SEE), જે શબ્દ માટે શબ્દ છે. આ ASLથી સંકેતોનો ઉપયોગ કરે છે, પરંતુ તેને કાળ અને ઉપસર્ગો સાથે વિસ્તારીત કરે છે. SEEમાં વ્યાપક શબ્દાવલી છે. માતાપિતા સામાન્ય રીતે તેનો ઉપયોગ બહેરા બાળકો સાથે કરે છે.
ઓસ્ટ્રેલિયાઈ સાંકેતિક ભાષા (ઓસ્લાન) બે પ્રાથમિક બોલીઓ, દક્ષિણી અને ઉત્તરીનો ઉપયોગ કરે છે, જેમાં સપ્તાહના દિવસો, રંગો અને પશુઓ માટે અલગ અલગ સંકેત હોય છે, પરંતુ એક જ વ્યાકરણની રચના હોય છે.
બ્રિટિશ સાંકેતિક ભાષા (BSL) ક્ષેત્રના અનુસાર, વિવિધ બોલીઓનો ઉપયોગ કરે છે. આની વર્ણમાલા 2 હાથવાળી છે. આની વિપરીત ચીની સાંકેતિક ભાષા (CSL) એક હાથવાળી વર્ણમાલાનો ઉપયોગ કરે છે, જે શાંઘાઈ બોલીના આધારે લખાયેલી ચીની અક્ષરોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
બહેરા સમુદાયે ઉત્તરી આયર્લેન્ડમાં આયરિશ સાઈન લેન્ગ્વેજ (ISL)નો ઉપયોગ કર્યો, જે બ્રિટિશ સાઈન લેન્ગ્વેજની સરખામણીમાં ASL અને ફ્રેન્ચ સાઈન લેન્ગ્વેજ સાથે મળતી આવે છે. સાંકેતિક ભાષા અદ્વિતીય છે અને આયરિશ કે અંગ્રેજી ભાષાઓને સંબંધિત નથી.
જાપાની સાંકેતિક ભાષા (JSL) પણ અદ્વિતીય છે. પોતાની વર્ણમાલાના અક્ષરો અને સંકેતો વચ્ચે અંતર કરવા માટે, હસ્તાક્ષરકર્તા મોઢું અને આંગળીઓની જોડણીઓનો ઉપયોગ કરે છે.
સમગ્ર સ્પેનમાં હસ્તાક્ષરકર્તા સ્પેનિસ સાંકેતિક ભાષા (SSL)નો ઉપયોગ કરે છે, પરંતુ વાલેન્સિયા શહેરમાં હસ્તાક્ષરકર્તા વાલેંસિયન સાંકેતિક ભાષાનો ઉપયોગ કરે છે. કૈટેલોનિયામાં તેઓ કૈટલન સાંકેતિક ભાષાનો ઉપયોગ કરે છે.
આ પણ વાંચો- આજે World Car-Free day: કેમ ઉજવાય છે આ દિવસ? જાણો
આ પણ વાંચો- આજે વર્લ્ડ રોઝ ડે 2021: 12 વર્ષની છોકરી મેલિન્ડા રોઝની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે
