Gaganyaan: શું છે ગગનયાન મિશન, શું ભારતનું પણ પોતાનું સ્પેસ સ્ટેશન હશે, જાણો

ભારતનું ગગનયાન મિશન સંપૂર્ણ રીતે તૈયાર છે. તેનું પ્રથમ પરીક્ષણ 21મી ઓક્ટોબરે થશે. કુલ ચાર પરીક્ષણો થવાના છે. જો આ મિશન સફળ થશે તો ભારત અવકાશયાત્રીઓને અવકાશમાં મોકલી શકશે. એટલું જ નહીં, ભારત અંતરિક્ષમાં પોતાનું સ્ટેશન પણ બનાવી શકે છે. આ મિશન શું છે, તેને વિગતવાર સમજો.

નવી દિલ્હીઃ ભારતનું મહત્વકાંક્ષી ગગનયાન મિશન 21 ઓક્ટોબરથી શરૂ થઈ રહ્યું છે. આ મિશનમાં અવકાશયાત્રીઓને સૌથી નીચલી પૃથ્વી ભ્રમણકક્ષા (LEO) સુધી સુરક્ષિત રીતે લઈ જવા અને પછી સફળતાપૂર્વક પાછા લાવવાનો સમાવેશ થાય છે. આ મિશન સ્વદેશી ટેક્નોલોજીથી બનેલા ભારતીય વાહનો દ્વારા પૂર્ણ કરવામાં આવશે. જોકે, માનવસહિત મિશન મોકલતા પહેલા તેનું ચાર તબક્કામાં પરીક્ષણ કરવામાં આવશે. પરીક્ષણનો પ્રથમ તબક્કો 21 ઓક્ટોબરથી શરૂ થઈ રહ્યો છે.

• Reviewed the readiness of the Gaganyaan Mission and also reviewed other aspects relating to India’s space exploration efforts.
  
  India’s strides in the space sector over the past few years have been commendable and we are building on them for more successes. This includes the… pic.twitter.com/8Fi6WAxpoc

  — Narendra Modi (@narendramodi) October 17, 2023 " class="align-text-top noRightClick twitterSection" data="

  Reviewed the readiness of the Gaganyaan Mission and also reviewed other aspects relating to India’s space exploration efforts.
  
  India’s strides in the space sector over the past few years have been commendable and we are building on them for more successes. This includes the… pic.twitter.com/8Fi6WAxpoc

  — Narendra Modi (@narendramodi) October 17, 2023

  ">

  Reviewed the readiness of the Gaganyaan Mission and also reviewed other aspects relating to India’s space exploration efforts.
  
  India’s strides in the space sector over the past few years have been commendable and we are building on them for more successes. This includes the… pic.twitter.com/8Fi6WAxpoc

  — Narendra Modi (@narendramodi) October 17, 2023

ચાર ટેસ્ટ ફ્લાઈટ્સ: ગગનયાન મિશનની પ્રથમ ટેસ્ટ ફ્લાઈટ 21 ઓક્ટોબરે થશે. તેને ટેસ્ટ વ્હીકલ એબોર્ટ મિશન-1 નામ આપવામાં આવ્યું છે. આ પછી બીજી ટેસ્ટ ફ્લાઈટ ડી-2, ત્રીજી ટેસ્ટ ફ્લાઈટ ડી-3 અને ચોથી ટેસ્ટ ફ્લાઈટ ડી-4 મોકલવામાં આવશે.

બંગાળની ખાડીમાં થશે લેન્ડિંગ: શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. આ મિશન હેઠળ, ક્રૂ મોડ્યુલને બાહ્ય અવકાશમાં મોકલવામાં આવશે, ત્યારબાદ તેને ફરીથી લાવવામાં આવશે. લેન્ડિંગ બંગાળની ખાડીમાં થશે. નેવીની મદદથી તેને રિકવર કરવામાં આવશે. જો આ મિશન સફળ રહેશે તો ભારત તેના અવકાશયાનમાં અવકાશયાત્રીઓને બાહ્ય અવકાશમાં મોકલી શકે છે.

પૃથ્વીથી 400 કિમી ઉપર જશે: જે કેબિન અંદર અવકાશયાત્રી બેઠા છે તેને ક્રૂ મોડલ કહેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, જ્યારે આપણે બાહ્ય અવકાશ વિશે વાત કરીએ છીએ, તો તેનો અર્થ પૃથ્વીથી 400 કિલોમીટર ઉપર જવું અને પછી તે ઊંચાઈથી પૃથ્વીની પરિક્રમા કરવી. કેબિનમાં તમામ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે. જેમ કે ટોયલેટ, ફૂડ સ્ટોરેજ, નેવિગેશન સિસ્ટમ વગેરે. કેબિનની અંદર સ્પેસ રેડિયેશનની કોઈ અસર નથી.

અવકાશયાત્રી કેવી રીતે ઉતરશે? આમાં મુખ્યત્વે બે સિસ્ટમ છે. ક્રૂ મોડ્યુલ અને ક્રૂ એસ્કેપ સિસ્ટમ. લેન્ડિંગ પહેલા એબોર્ટ સિક્વન્સની પ્રક્રિયા શરૂ થાય છે. આ ક્રમ પૃથ્વીથી 17 કિલોમીટરની ઉંચાઈથી શરૂ થાય છે, ત્યારબાદ ઉતરાણની પ્રક્રિયા શરૂ થાય છે. આ સમયે ક્રૂ એસ્કેપ સિસ્ટમ મદદ કરશે અને અવકાશયાત્રી પેરાશૂટની મદદથી નીચે ઉતરી શકશે.

રોબોટ મોકલ્યા બાદ માનવ મોકલાશે: આ મિશનની સફળતા બાદ માનવરહિત મિશન ટેસ્ટના બીજા તબક્કામાં શરૂ થશે. મિશનમાં માણસની જગ્યાએ રોબોટ અથવા માણસ જેવું જ મશીન મૂકવામાં આવશે. જો આ મિશન પણ સફળ થાય તો માનવીને અવકાશમાં મોકલી શકાય છે.

• Mission Gaganyaan:
  ISRO to commence unmanned flight tests for the Gaganyaan mission.
  
  Preparations for the Flight Test Vehicle Abort Mission-1 (TV-D1), which demonstrates the performance of the Crew Escape System, are underway.https://t.co/HSY0qfVDEH @indiannavy #Gaganyaan pic.twitter.com/XszSDEqs7w

  — ISRO (@isro) October 7, 2023 " class="align-text-top noRightClick twitterSection" data="

  Mission Gaganyaan:
  ISRO to commence unmanned flight tests for the Gaganyaan mission.
  
  Preparations for the Flight Test Vehicle Abort Mission-1 (TV-D1), which demonstrates the performance of the Crew Escape System, are underway.https://t.co/HSY0qfVDEH @indiannavy #Gaganyaan pic.twitter.com/XszSDEqs7w

  — ISRO (@isro) October 7, 2023

  ">

  Mission Gaganyaan:
  ISRO to commence unmanned flight tests for the Gaganyaan mission.
  
  Preparations for the Flight Test Vehicle Abort Mission-1 (TV-D1), which demonstrates the performance of the Crew Escape System, are underway.https://t.co/HSY0qfVDEH @indiannavy #Gaganyaan pic.twitter.com/XszSDEqs7w

  — ISRO (@isro) October 7, 2023

ઈસરોએ મિશન વિશે શું કહ્યું: ગગનયાન મિશન ભારતનું પ્રથમ માનવયુક્ત અવકાશ મિશન છે. આ અંતર્ગત ત્રણ સભ્યોને 400 કિલોમીટરની ઉંચાઈ પર અવકાશમાં મોકલવામાં આવશે. આ પછી તેઓ સુરક્ષિત રીતે પરત ફરશે. આ સિદ્ધિ મેળવનાર ભારત અમેરિકા, રશિયા અને ચીન પછી ચોથો દેશ હશે.

મિશનનો ફાયદો: ઈસરોના જણાવ્યા અનુસાર, તેનાથી સોલર સિસ્ટમને વધુ સારી રીતે સમજવામાં મદદ મળશે. રોબોટ પ્રોગ્રામને નવી તાકાત મળશે. નવીનતાના ક્ષેત્રમાં પ્રગતિ થશે. નવા વિદ્યાર્થીઓને પ્રેરણા મળશે. અમે વૈશ્વિક સ્પેસ સ્ટેશનના વિકાસમાં યોગદાન આપી શકીશું. વિકાસ અને ઉદ્યોગ વચ્ચે ભાગીદારી વધશે. શક્તિશાળી વિદેશ નીતિના સાધનોને મજબૂત બનાવવામાં આવશે.

ભારત પણ સ્પેસ સ્ટેશનની સ્થાપના કરી શકે છે: ભારત ભવિષ્યમાં સ્પેસ સ્ટેશનની સ્થાપના કરવાનું પણ વિચારી શકે છે. તેની અસરોનો વિગતવાર અભ્યાસ કરવામાં આવશે. ભારતનું સ્પેસ સ્ટેશન મૂળ હશે અને તેનો ઉપયોગ વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક સંશોધન માટે થઈ શકશે.

• #ISRO के साथ पीएम की रिव्यू मीटिंग:
  
  👉🏽 भारत 2040 तक चंद्रमा पर मानव भेजेगा।
  
  👉🏽 भारतीय अंतरिक्ष स्टेशन 2035 तक स्थापित किया जाएगा।
  
  👉🏽 मंगल ग्रह लैंडर और वीनस ऑर्बिटर मिशन।
  
  👉🏽 गगनयान मिशन के लिए ह्यूमन रेटेड लॉन्च व्हीकल (HLVM3) तैयार किए जा रहे हैं।
  
  👉🏽 इसी HLVM3 से 2025 में… pic.twitter.com/y7qQPeDbUh

  — Ankit Kumar Avasthi (@kaankit) October 17, 2023 " class="align-text-top noRightClick twitterSection" data="

  #ISRO के साथ पीएम की रिव्यू मीटिंग:
  
  👉🏽 भारत 2040 तक चंद्रमा पर मानव भेजेगा।
  
  👉🏽 भारतीय अंतरिक्ष स्टेशन 2035 तक स्थापित किया जाएगा।
  
  👉🏽 मंगल ग्रह लैंडर और वीनस ऑर्बिटर मिशन।
  
  👉🏽 गगनयान मिशन के लिए ह्यूमन रेटेड लॉन्च व्हीकल (HLVM3) तैयार किए जा रहे हैं।
  
  👉🏽 इसी HLVM3 से 2025 में… pic.twitter.com/y7qQPeDbUh

  — Ankit Kumar Avasthi (@kaankit) October 17, 2023

  ">

  #ISRO के साथ पीएम की रिव्यू मीटिंग:
  
  👉🏽 भारत 2040 तक चंद्रमा पर मानव भेजेगा।
  
  👉🏽 भारतीय अंतरिक्ष स्टेशन 2035 तक स्थापित किया जाएगा।
  
  👉🏽 मंगल ग्रह लैंडर और वीनस ऑर्बिटर मिशन।
  
  👉🏽 गगनयान मिशन के लिए ह्यूमन रेटेड लॉन्च व्हीकल (HLVM3) तैयार किए जा रहे हैं।
  
  👉🏽 इसी HLVM3 से 2025 में… pic.twitter.com/y7qQPeDbUh

  — Ankit Kumar Avasthi (@kaankit) October 17, 2023

મિશનમાં કોનો સહયોગ?

• ભારતીય સશસ્ત્ર દળો
• સંરક્ષણ સંશોધન વિકાસ સંસ્થા
• ભારતીય દરિયાઈ એજન્સીઓ - ભારતીય નૌકાદળ, ભારતીય કોસ્ટ ગાર્ડ, શિપિંગ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા, નેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓશનોગ્રાફી, નેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓશન ટેકનોલોજી
• ભારતીય હવામાન વિભાગ
• CSIR લેબ્સ
• શૈક્ષણિક સંસ્થા
• ઉદ્યોગ ભાગીદારો

ગગનયાન કાર્યક્રમ માટે જરૂરી મુખ્ય નવી ટેકનોલોજી:

• માનવ રેટેડ લોન્ચ વાહન
• ક્રૂ એસ્કેપ સિસ્ટમ
• રહેવા યોગ્ય ઓર્બિટલ મોડ્યુલ
• જીવન આધાર સિસ્ટમ
• ક્રૂ પસંદગી અને તાલીમ અને સંકળાયેલ ક્રૂ મેનેજમેન્ટ પ્રવૃત્તિઓ

અવકાશયાત્રીઓની પસંદગી: અવકાશયાત્રી ફિટનેસ, ફ્લાઈંગ અનુભવ, મનોવૈજ્ઞાનિક અને એરોમેડિકલી દ્રષ્ટિએ ફિટ હોવો જોઈએ. ઈસરો અને એરફોર્સનો અભિપ્રાય મહત્વપૂર્ણ છે.

મિશનનો કુલ ખર્ચ કેટલો છે: ગગનયાન કાર્યક્રમનો કુલ ખર્ચ 9023 કરોડ રૂપિયા છે. માનવ અવકાશ ફ્લાય મિશનને સફળ બનાવવા માટે, અગાઉના મિશનને સફળ બનાવવામાં આવશે. આમાં ઈન્ટિગ્રેટેડ એર ડ્રોપ ટેસ્ટ, પેડ એબોર્ટ ટેસ્ટ અને ટેસ્ટ વ્હીકલ ફ્લાઈટ્સનો સમાવેશ થાય છે.