નવી દિલ્હી : ભારત પાસે વિશ્વનો સૌથી મોટો થોરિયમનો ભંડાર છે. તમિલનાડુના કલપક્કમ ખાતે પ્રથમ થોરિયમ આધારિત પરમાણુ પ્લાન્ટ "ભવની" ની સ્થાપના સાથે આ સંસાધનનો વધુ ઉપયોગ થવાની આશા છે. અણુઊર્જા રાજ્યપ્રધાન જિતેન્દ્ર સિંહે આ વર્ષની શરૂઆતમાં સંસદમાં આ માહિતી આપતા કહ્યું કે, તે સંપૂર્ણપણે સ્વદેશી હશે અને તેના પ્રકારનો પ્રથમ પ્લાન્ટ હશે. કલપક્કમ ખાતે પ્રાયોગિક થોરિયમ પ્લાન્ટ "કામિની" પહેલેથી જ અસ્તિત્વમાં છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે, થોરિયમ એક કિરણોત્સર્ગી ધાતુ છે અને એવો અંદાજ છે કે કેરળના દરિયાકાંઠે થોરિયમનો બે લાખ ટન ભંડાર છે. રાજ્ય પાવર યુટિલિટીએ કાયમકુલમમાં ચાવરા કિનારે આવેલા NTPC યુનિટની જમીન પર થોરિયમ આધારિત પરમાણુ પાવર પ્લાન્ટ સ્થાપવા માટે કેન્દ્ર પાસેથી પરવાનગી માંગી છે. ભારતીય વૈજ્ઞાનિકો વીજળી ઉત્પન્ન કરવા માટે ઇંધણ તરીકે થોરિયમનો ઉપયોગ કરવા માટેની ટેકનોલોજી વિકસાવવા માટે વર્ષ 1950 થી કામ કરી રહ્યા છે. વીજળી ઉત્પન્ન કરવા માટે સ્વચ્છ ઇંધણની જરૂરિયાતને કારણે આ શોધના મહત્વમાં વધારો કર્યો છે.
ડચ વૈજ્ઞાનિકો પણ આ ટેક્નોલોજી પર કામ કરી રહ્યા છે, કારણ કે વિશ્વ સ્વચ્છ ઉર્જા તરફ સ્વિચ કરીને આબોહવા પરિવર્તન સામે લડવાના માર્ગ શોધી રહ્યું છે. ચીને પણ આ થોરિયમ પર ચાલી શકે તેવા રિએક્ટર વિકસાવવા માટે 3.3 બિલિયન ડોલર ખર્ચવાનું વચન આપ્યું છે. થોરિયમના સમર્થકો કહે છે કે તે ઓછા જોખમી કચરા સાથે કાર્બન-મુક્ત વીજળી, મેલ્ટડાઉનનું ઓછું જોખમ અને પરંપરાગત પરમાણુ કચરાની તુલનામાં હથિયાર બનાવવા માટે વધુ મુશ્કેલ માર્ગ માર્ગ છે.
જોકે કેટલાક વૈજ્ઞાનિકોના મતે નવીકરણીય ઊર્જામાં ઝડપી પ્રગતિ એક ખર્ચાળ વિકાસ માર્ગ અને ભવિષ્યના પરમાણુ સંયંત્ર વાસ્તવમાં કેટલા સુરક્ષિત અને સ્વચ્છ હશે તેના પર સંદેહને વિજળી સંયંત્રો માટે ઈંધણના રુપમાં થોરિયમના ઉપયોગની વિરુદ્ધ માનવામાં આવે છે. થોરિયમને સૌર અને પવન ઉર્જા પ્રોજેક્ટ સાથે સ્પર્ધા કરવી પડશે જે ઝડપી તકનીકી પ્રગતિને કારણે ઝડપી ગતિએ આગળ વધી રહ્યા છે અને પરમાણુ ઊર્જા કરતાં વધુ સુરક્ષિત માનવામાં આવે છે.
થોરિયમ વધુ વિપુલ પ્રમાણમાં મળતું હોવા છતાં ઉપયોગમાં યુરેનિયમ કરતા પાછળ છે. કારણ કે તેમાં કોઈ વિભાજન સામગ્રી નથી. ન્યુક્લિયર રિએક્ટરમાં ઉપયોગ કરવા માટે તેને પહેલા યુરેનિયમ-233 માં રૂપાંતરિત કરવું પડશે. સમસ્યા એ છે કે થોરિયમ ઊર્જા ઉત્પન્ન કરવા માટે અનાયાસ વિભાજનમાંથી પસાર થતું નથી. જેનાથી વીજળી ઉત્પન્ન કરી શકાય. પરમાણુ બળતણમાં ફેરવવા માટે તેને પ્લુટોનિયમ જેવા અખંડિત પદાર્થ સાથે સંયોજિત કરવાની જરૂર છે જે વિખંડન દરમિયાન ન્યુટ્રોન છોડે છે. આ થોરિયમ પરમાણુઓ દ્વારા પકડી લેવામાં આવે છે, જે તેમને U233 નામના યુરેનિયમના વિખંડનીય આઇસોટોપમાં રૂપાંતરિત કરે છે આઇસોટાઇપ એ તત્વનો એક પ્રકાર છે જેમાં વિવિધ સંખ્યામાં ન્યુટ્રોન હોય છે.
દેશના વિશાળ થોરિયમ સંસાધનોને ધ્યાનમાં લેતા ભારતની લાંબા ગાળાની પરમાણુ ઊર્જા નીતિએ થોરિયમના ઉપયોગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. જેના માટે 1950 ના દાયકામાં ત્રણ તબક્કાના અણુ ઊર્જા કાર્યક્રમનો મુસદ્દો તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો. આ રોડમેપમાં એક મહત્વપૂર્ણ તત્વ એડવાન્સ હેવી વોટર રિએક્ટર (AHWRs)માં ઔદ્યોગિક ધોરણે થોરિયમના ઉપયોગનું પ્રદર્શન સામેલ છે. આનાથી હાલની રિએક્ટર સિસ્ટમ્સમાં ઉપયોગમાં લેવાતી ઘણી પરિપક્વ તકનીકોને અપનાવવાનો ફાયદો થશે અને અદ્યતન થોરિયમ સાયકલ તકનીકો વિકસાવવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડશે.
