બિહાર: મુક્તિના શહેર ગયામાં પાંચમા દિવસ પિતૃ પક્ષનું મહત્વ (Importance Of Ffifth Day Pitru Paksha) છે. બ્રહ્મ સરોવરમાં પિંડનું દાન કર્યા પછી, કૂતરા, કાગડા અને યમને કાકબલી વેદી પર અડદના લોટની પિંડ બનાવીને તર્પણ આપવામાં આવે છે. આંબાના ઝાડના મૂળને કેરી સિંચન વેદી પાસે કુશની મદદથી કકબલીનો ભોગ લગાવીને બાળવામાં આવે છે. ત્રણેય વેદીઓમાં મુખ્ય વેદી બ્રહ્મા સરોવર છે.
ભગવાન બ્રહ્માએ અહીં કર્યો હતો યજ્ઞ: માન્યતા અનુસાર આ તળાવમાં પિંડનું દાન કરવાથી પિતૃઓ બ્રહ્મલોકની પ્રાપ્તિ કરે છે. તેની પાછળ એક કથા છે કે ગયાજી સ્થિત બ્રહ્મા સરોવરમાં યજ્ઞ કર્યા બાદ બ્રહ્માજીએ સ્નાન કર્યું હતું. બ્રહ્માજીએ આ યજ્ઞ ગયાસુરના વિશાળ શરીર પર કર્યો હતો. ચાર મહિના સુધી ચાલેલા આ યજ્ઞમાંથી ગયાસુરના શરીરમાંથી એક સ્તંભ નીકળ્યો. આને બ્રહ્મા યપ કહે છે.
આંબાના પત્તાનું સેવન: ત્યારથી આ તળાવમાં શ્રાદ્ધ કરવાથી, પિતૃઓને યજ્ઞ કરવાથી અને યુપની પરિક્રમા કરવાથી વાજપેય યજ્ઞનું ફળ મળે છે. ગોપ્રચાર તીર્થ પાસે આંબાના ઝાડના રૂપમાં એક મંદિર છે, જેનું સેવન કરવાથી પિતૃઓ પાસેથી મોક્ષની (Pitru paksha 2022 fifth day) પ્રાપ્તિ થાય છે. આમ્રનું સેવન કરતી વખતે યજમાનએ કહ્યું કે બ્રહ્માસારનો જન્મ બધા ભગવાન વિષ્ણુના રૂપમાં થયો હતો. પૂર્વજોની મુક્તિ માટે આંબાના ઝાડનું સારી રીતે પરાગનયન થાય છે. આ સંબંધમાં એ પણ પ્રસિદ્ધ છે કે એક ઋષિ હાથમાં કુંભ અને કુશાગ્ર લઈને કેરીના મૂળમાં પાણી આપી રહ્યા હતા, જેના કારણે પિતૃઓ સંતુષ્ટ થઈ રહ્યા હતા. ક્રિયાપદ એક છે પરંતુ બે અર્થમાં પ્રખ્યાત છે.
કાગબલીના રૂપમાં કરવામાં આવે છે પિંડદાન: બ્રહ્મા સરોવરની નજીક એક કાગબલી મંદિર (Kagabali temple near Brahma lake) છે, આ રામશીલા નજીકના મંદિરની વેદીથી અલગ છે. આમાં પણ યમ કૂતરા અને કાકને યજ્ઞ તરીકે દેહ આપવામાં આવે છે. કકબલીમાં મગની દાળ અથવા અડદની દાળનું દાન અવશ્ય કરવું. ત્યાર બાદ બ્રહ્મ સરોવર પાસે તારક બ્રહ્માના દર્શન કરીને પાંચમા દિવસની વિધિ પૂર્ણ થાય છે. તારક બ્રહ્માના પિતા પિતૃતારક બ્રહ્મા કહેવાય છે.
ગયામાં પિંડ દાન શા માટે?: ગયાને વિષ્ણુનું શહેર માનવામાં આવે છે, જેને વિષ્ણુ પદના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ મોક્ષ ભૂમિ કહેવાય છે. વિષ્ણુ પુરાણ (Vishnu Purana) અનુસાર અહીં પૂર્વજોનું શ્રાદ્ધ પૂર્ણ ભક્તિ સાથે કરવાથી તેમને મોક્ષ મળે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ગયામાં ભગવાન વિષ્ણુ સ્વયં પિતૃદેવતાના રૂપમાં વિરાજમાન છે, તેથી તેને પિતૃ તીર્થ પણ કહેવામાં આવે છે.
ગયામાં ભગવાન રામે કર્યું પિંડ દાન: એવી માન્યતાઓ છે કે, ત્રેતાયુગમાં ભગવાન રામ, લક્ષ્મણ અને સીતા રાજા દશરથના પિંડ દાન માટે અહીં આવ્યા હતા અને આ જ કારણ છે કે, આજે સમગ્ર વિશ્વ તેમના પૂર્વજોના ઉદ્ધાર માટે આવે છે.
ભૂલથી પણ ન કરો આ કામ: પિતૃ પક્ષ દરમિયાન માંસ, માછલી, માંસ, લસણ, ડુંગળી, મસૂરની દાળને ઘરના રસોડામાં ભૂલીને પણ ન બનાવો. આમ કરવાથી પિતૃદેવ ક્રોધિત થાય છે અને પિતૃ દોષ લાગે છે. આ સાથે જે લોકો આ સમય દરમિયાન પિતૃઓને તર્પણ કરે છે તેમણે શરીરમાં સાબુ અને તેલનો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ. પિતૃ પક્ષ દરમિયાન નવા વસ્ત્રો, જમીન, મકાન સહિત તમામ પ્રકારના શુભ કાર્ય પર પ્રતિબંધ છે. આ સમયગાળા દરમિયાન કોઈપણ શુભ કાર્ય કરવાનું ટાળો.
પિતૃપક્ષની તિથિ: અશ્વિન કૃષ્ણ પક્ષની પ્રતિપદાથી અમાવસ્યા સુધીનો સમયગાળો પિતૃપક્ષ તરીકે ગણવામાં આવે છે. વૈદિક પરંપરા અને હિંદુ માન્યતાઓ અનુસાર, પિતૃઓ માટે આદર સાથે શ્રાદ્ધ કરવું એ ઉમદા અને ઉત્તમ કાર્ય છે. માન્યતા અનુસાર, પુત્રનું પુત્રવધુ ત્યારે જ સાર્થક માનવામાં આવે છે જ્યારે તે તેના જીવનકાળ દરમિયાન જીવતા માતા-પિતાની સેવા કરે અને તેમની મૃત્યુ તારીખ અને તેમના મૃત્યુ પછી મહાલય પર તેમની વિધિ કરે.
