ન્યૂઝ ડેસ્ક: દિવાળીની ઉજવણી (Diwali Celebration 2022) ની સાથે સાથે આજની પેઢીના લોકો એ જાણવાનો પ્રયાસ કરે છે કે, દિવાળીનો તહેવાર ઉજવવા પાછળનું મુખ્ય કારણ શું છે અને આ પ્રકાશ પર્વનો તહેવાર શા માટે ઉજવવામાં આવે છે. તો ચાલો ETV ભારત સાથે જાણવાનો પ્રયાસ કરીએ કે, દિવાળીના તહેવારની ઉજવણી કરવા પાછળના કારણો શું છે અને આ તહેવારની ઉજવણી વિશે શું દંતકથા (Diwali Celebration Related Myths) છે.
પૌરાણિક અને ધાર્મિક સંદર્ભ: દિવાળીની ઉજવણીની સાથે સાથે આજની પેઢીના લોકો એ જાણવાનો પ્રયાસ કરે છે કે, દીપાવલીનો તહેવાર ઉજવવા પાછળનું મુખ્ય કારણ શું છે અને આ પ્રકાશનો તહેવાર શા માટે ઉજવવામાં આવે છે. તો ચાલો ETV ભારત સાથે જાણવાનો પ્રયાસ કરીએ કે, દિવાળીનો તહેવાર ઉજવવા પાછળના કારણો શું છે અને આ તહેવારની ઉજવણી વિશે પૌરાણિક અને ધાર્મિક સંદર્ભ શું છે.
રામના આગમનની વાર્તા: અયોધ્યામાં ભગવાન રામના આગમનની વાર્તા આપણા હિંદુ ધર્મના ધાર્મિક ગ્રંથોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, અયોધ્યામાં લંકાના વિજય પછી ભગવાન રામના આગમનની ખુશીમાં દિવાળીનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. લંકા જીતીને ભગવાન શ્રી રામ જ્યારે 14 વર્ષ પછી અયોધ્યા પાછા ફર્યા ત્યારે અયોધ્યાના લોકોએ ઘર, આંગણા અને દરવાજા સાફ કરીને નવા વસ્ત્રો પહેરીને, દીપ પ્રગટાવીને તેમનું સ્વાગત કર્યું હતું. આ દરમિયાન સમગ્ર શહેરને દીવાઓથી શણગારવામાં આવ્યું હતું અને લોકોએ તેમની આસપાસના લોકોને મીઠાઈઓ વહેંચીને તહેવારની ઉજવણી કરી હતી. ત્યારથી દર વર્ષે દિવાળીનો તહેવાર પ્રચલિત છે.
નરકાસુરની હત્યા: નરકાસુરની હત્યા અને સ્ત્રીઓની મુક્તિની કથા, પ્રાગજ્યોતિષપુર શહેરનો રાજા નરકાસુર નામનો રાક્ષસ હતો. પોતાની શક્તિથી તેણે ઈન્દ્ર, વરુણ, અગ્નિ, વાયુ વગેરે તમામ દેવતાઓને પરેશાન કર્યા હતા. તે સંતોને પણ પરેશાન કરવા લાગ્યો હતો. આ સાથે મહિલાઓ પર પણ અનૈતિક રીતે અત્યાચાર કરવા લાગ્યા. તેણે સંતો વગેરેની 16 હજાર મહિલાઓને પણ બંદી બનાવી લીધી હતી અને વિવિધ રીતે હેરાન પણ કરી રહ્યો હતો. જ્યારે તેમના અત્યાચારો હદ વટાવી ગયા ત્યારે દેવતાઓ સાથે અન્ય ઋષિઓ પણ ભગવાન કૃષ્ણની શરણમાં ગયા. ત્યારે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ બધાને નરકાસુરથી મુક્તિ અપાવવાની ખાતરી આપી હતી. નરકાસુરને સ્ત્રીના હાથે મૃત્યુનો શ્રાપ મળ્યો હતો. તેથી ભગવાન કૃષ્ણએ તેમની પત્ની સત્યભામાને સારથિ બનાવી અને તેમની મદદથી નરકાસુરનો વધ કર્યો હતો. આ રીતે શ્રીકૃષ્ણે કારતક માસના કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્દશીના દિવસે નરકાસુરનો વધ કર્યો હતો અને તેના આતંકમાંથી દેવતાઓ અને સંતો મુક્ત થયા હતા. તેમની ખુશીમાં બીજા દિવસે એટલે કે, કારતક મહિનાની અમાવાસ્યા પર લોકોએ તેમના ઘરોમાં દીવા પ્રગટાવ્યા હતા. ત્યારથી નરક ચતુર્દશી અને દિવાળીનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે.
દેવી લક્ષ્મીની પૂજા: સમુદ્ર મંથનથી દેવી લક્ષ્મીના દેખાવની કથા છે. લક્ષ્મીની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં સમુદ્ર મંથનની કથા પ્રચલિત છે. સમુદ્ર મંથનમાં 14 રત્નો પ્રગટ થયા હતા, જેમાં વિષથી અમૃત સુધીનું વર્ણન છે. આ સાથે જ સમુદ્ર મંથનમાંથી દેવી લક્ષ્મીનો પણ ઉદ્ભવ થયો હતો, બધા દેવતાઓ, દાનવો અને ઋષિઓ દેવી લક્ષ્મીને પોતાની સાથે રાખવા માંગતા હતા, પરંતુ લક્ષ્મીએ ભગવાન વિષ્ણુને પસંદ કર્યા હતા. લક્ષ્મી ધન, સંપત્તિ તરીકે ઓળખાય છે. આ બધું હંમેશા એવા લોકો સાથે રહે છે, જેઓ પોતાના કામને મહત્વ આપે છે અને ધર્મને વળગી રહે છે. એટલા માટે ભગવાન વિષ્ણુએ પોતાના એક પછી એક અવતાર દ્વારા કર્મ કરતા રહેવાનો અને ધર્મના માર્ગે ચાલવાનો સંદેશ આપ્યો છે.
દીપકનું મહત્વ: સ્થાપિત કરવું એ સત્ય અને જ્ઞાનનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે, કારણ કે તે પોતે બળે છે, પરંતુ અન્યને પ્રકાશિત કરે છે. આ વિશેષતાના કારણે ધાર્મિક ગ્રંથોમાં દીવાને બ્રહ્માનું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. આપણી એવી પણ માન્યતા છે કે, દીપકનું દાન કરવાથી શારીરિક અને આધ્યાત્મિક શક્તિઓ પ્રાપ્ત થાય છે. જ્યાં સૂર્યનો પ્રકાશ નથી પહોંચી શકતો ત્યાં દિવાનો પ્રકાશ પહોંચે છે. તેથી જ દીવાને સૂર્યનો અંશ સૂર્યસંભવનો દીપઃ કહેવામાં આવે છે. આપણા ધાર્મિક ગ્રંથ સ્કંદ પુરાણ મુજબ દીપકનો જન્મ યજ્ઞમાંથી થયો હતો. યજ્ઞને દેવતાઓ અને મનુષ્યો વચ્ચેના સંચારનું શ્રેષ્ઠ માધ્યમ માનવામાં આવે છે. યજ્ઞની અગ્નિમાંથી જન્મેલા દીવાની પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે. આ માટે દિવાળી એક ખાસ તહેવાર છે.
