બિકાનેર: કારતક કૃષ્ણ ત્રયોદશી એટલે કે, ધનતેરસથી ભાઈબીજ સુધી દીપોત્સવનો 5 દિવસનો (5 day Deepotsav) તહેવાર છે. આ વખતે દિવાળીના બીજા દિવસે ગ્રહણના કારણે દીપોત્સવનો તહેવાર 6 દિવસનો થઈ ગયો છે. ધનતેરસ એટલે કે, કાર્તિક કૃષ્ણ ત્રયોદશીથી દિવાળીના અવસર પર, લોકો સાંજે ઘર, સંસ્થાઓ અને અન્ય સ્થળોએ દીવા પ્રગટાવે છે. ઘી અને તેલનો દીવો પ્રગટાવવાનું મહત્વ (importance of deepdan) યમરાજની ખુશી સાથે પણ સંકળાયેલું છે.
પંડિત રાજેન્દ્ર કિરાડુ: પંચાંગકાર પંડિત રાજેન્દ્ર કિરાડુ કહે છે કે, દેવી લક્ષ્મીનો જન્મ દિવાળીના દિવસે સમુદ્ર મંથન દરમિયાન થયો હતો અને ત્યારથી દિવાળીનો તહેવાર કારતક કૃષ્ણ અમાવસ્યાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. પરંતુ કારતક કૃષ્ણ ત્રયોદશીના દિવસે ધનતેરસના દિવસે ભગવાન ધન્વંતરી અને કુબેરની પૂજા કરવામાં આવે છે. પરંતુ સાંજે પ્રગટાવવામાં આવતા દીવાની સાથે ઘરની બહાર ચતુવર્તીનો દીવો પણ પ્રગટાવવો જોઈએ.
દીવાનું મહત્વ: રાજેન્દ્ર કિરાડુ કહે છે કે, શાસ્ત્રોમાં ઉલ્લેખ છે કે, યમરાજની પ્રસન્નતા માટે આ દિવસે દીવો પ્રગટાવવો જોઈએ. ભાઈબીજના દિવસે બહેન યમુના અને તેમના ભાઈ યમરાજ સાથે જોડાયેલી ઘટનાનો શાસ્ત્રોમાં ઉલ્લેખ છે. જ્યારે યમરાજ પોતાની બહેન યમુનાને પૃથ્વી પર મળવા આવ્યા અને તેમના ઘરે ભોજન પણ કર્યું.
યમદૂતીય સ્નાનઃ ભાઈબીજના દિવસે ભાઈ યમુના નદીમાં સ્નાન કરે છે. કારણ કે જ્યારે યમરાજ પણ પૃથ્વી પર આવ્યા ત્યારે તેમણે યમુના નદીમાં સ્નાન કર્યું હતું અને બહેનના ઘરે ભોજન લીધું હતું. તેમણે કહ્યું કે, દીપોત્સવ દરમિયાન સાંજે ઘરની સામે ચતુર્ભુજ દીવો પ્રગટાવવાથી યમરાજ પ્રસન્ન થાય છે અને આયુષ્યમાં વધારો કરે છે.
