'ભારતના ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ મેન' કહેવાતા દાદાભાઈ નવરોજીનો આજે જન્મદિવસ, તેમના જીવનની દરેક વાતો વાંચો એક ક્લિકમાં...

દાદાભાઈએ બ્રિટિશ નીતિઓની નિંદા કરી અને કહ્યું કે કેવી રીતે ભારત પોતાની તમામ સંપત્તિ અને સંપત્તિ ગુમાવી રહ્યું છે.

હૈદરાબાદ: દાદાભાઇ નવરોજી ભારતીય ઇતિહાસમાં પરિચિત વ્યક્તિ છે. ભારતીય હોવા છતાં ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામનો પાયો નાખનાર દાદાભાઈ નવરોજીએ બ્રિટિશ દેશમાં જઈને પોતાના માટે અલગ જગ્યા બનાવી.

ચાલો દાદાભાઈ નવરોજીના જીવન પર એક નજર કરીએ...

1. દાદાભાઈ નોરોજીનો જન્મ 4 સપ્ટેમ્બર 1825 ના રોજ મુંબઈ (બોમ્બે) માં એક ગરીબ પારસી પરિવારમાં થયો હતો.

2. તેમના પિતાનું નામ નવરોજી પાલનજી દોરડી અને માતાનું નામ માણેખબાઈ હતું. જ્યારે તે માત્ર ચાર વર્ષનો હતો ત્યારે તેના પિતાનું અવસાન થયું અને તેનો ઉછેર તેની માતા માણેકબાઈએ કર્યો.

3. માણેકબાઈ નિરક્ષર હતા, છતાં તેમણે દાદાભાઈના અભ્યાસની ખાસ કાળજી લીધી અને બોમ્બેની એલ્ફિન્સ્ટન ઈન્સ્ટિટ્યુટમાંથી અભ્યાસ પૂરો કર્યા પછી, 27 વર્ષની ઉંમરે, તેઓ ગણિત, ભૌતિકશાસ્ત્રના પ્રોફેસર બન્યા અને તેમની માતાનું માથું ગર્વથી ઉંચું હતું. તેમને એલ્ફિન્સ્ટન ઇન્સ્ટિટ્યુટ કોલેજમાં શિક્ષક તરીકે નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. બ્રિટનમાં મહત્વનું શૈક્ષણિક પદ અપાવનાર તેઓ પ્રથમ ભારતીય બન્યા હતા.

4. દાદાભાઈ નવરોજી કપાસના વેપારી અને પ્રતિષ્ઠિત નિકાસકાર પણ હતા. 11 વર્ષની ઉંમરે દાદાભાઈ નવરોજીના લગ્ન ગુલબાઈ સાથે થયા હતા.

5. દાદાભાઈ નવરોજી 1885 માં બોમ્બે લેજિસ્લેટિવ કાઉન્સિલના સભ્ય બન્યા. 1886 માં, તેઓ ફિન્સબરી વિસ્તારમાંથી સંસદમાં ચૂંટાયા હતા.

6. દાદાભાઈ નવરોજી લંડન યુનિવર્સિટીમાં ગુજરાતીના પ્રોફેસર પણ બન્યા અને 1869 માં ભારત પાછા ફર્યા.

7. દાદાભાઈ નવરોજીને આદરપૂર્વક 'ભારતના ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ મેન' કહેવાતા. તેઓ બ્રિટિશ હાઉસ ઓફ કોમન્સમાં સાંસદ તરીકે ચૂંટાયેલા પ્રથમ એશિયન વ્યક્તિ પણ હતા.

8. વર્ષ 1851 માં દાદાભાઈ નવરોજીએ ગુજરાતી ભાષામાં 'રાસ્ટ ગફ્તાર' નામનું સાપ્તાહિક શરૂ કર્યું હતું.

9. 1886 અને 1906 માં તેમને ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના પ્રમુખ બનાવવામાં આવ્યા. દાદાભાઈ નવરોજીએ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસની સ્થાપનામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. દાદાભાઈ 71 વર્ષની વયે ત્રીજી વખત કોંગ્રેસના પ્રમુખ બન્યા હતા. સૌથી પહેલા તેમણે દેશને 'સ્વરાજ્ય'નું સૂત્ર આપ્યું.

10. બ્રિટિશ શાસન હેઠળ વર્સોવામાં 30 જૂન, 1917 ના રોજ 92 વર્ષની વયે દાદાભાઈ નવરોજીનું અવસાન થયું.

ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં મુખ્ય યોગદાન

• દાદાભાઈ નવરોજી (1825-1917) ઓગણીસમી સદીના અંતથી વીસમી સદીની શરૂઆત સુધી ભારતના અગ્રણી બૌદ્ધિક વ્યક્તિ હતા. તેઓ 'ભારતના ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ મેન' તરીકે જાણીતા હતા.
• ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં નવરોજીનું મોટું યોગદાન તેમની 'સંપત્તિનો ડ્રેઇન' સિદ્ધાંત હતો. ઉપખંડના વસાહતી શાસકોએ તેના આર્થિક સંસાધનોને કેવી રીતે લૂંટ્યા અને તેની ઔદ્યોગિક ક્ષમતાને કેવી રીતે તોડી નાખી તેનો વિગતવાર અભ્યાસ.
• આ સિદ્ધાંત તેમના 1901 'ભારતમાં ગરીબી અને બિન-બ્રિટિશ શાસન' માં સૌથી સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવવામાં આવ્યું હતું.
• જ્યારે તે માત્ર 25 વર્ષનો હતો, ત્યારે તે એલ્ફિન્સ્ટન સંસ્થામાં સહાયક પ્રોફેસર બન્યો. ચાર વર્ષ પછી તે જ સંસ્થામાં ગણિત અને કુદરતી તત્વજ્ઞાનના પ્રોફેસર તરીકે ચૂંટાયા.
• પ્રોફેસર ઓર્લેબાર તેમને 'ભારતનું વચન' કહે છે.
• 1 ઓગસ્ટ 1851 ના રોજ, તેમણે ઝોરોસ્ટ્રિયનિઝમના પુનરુત્થાન માટે રહનુમા મઝદયાસ્ને સભાની સ્થાપના કરી.
• તેમણે પોતાનું મોટાભાગનું જીવન પશ્ચિમ ભારત અને ઈંગ્લેન્ડ વચ્ચે સામાજિક સુધારક, શૈક્ષણિક, ઉદ્યોગપતિ અને રાજકારણી તરીકે પસાર કર્યું.
• તેમના જીવનનું કાર્ય બ્રિટિશ સામ્રાજ્યના કેન્દ્ર લંડનમાં રાજકીય સક્રિયતા દ્વારા સામ્રાજ્યવાદની અસમાનતાને દૂર કરવાનું હતું, જ્યાં વસાહતી નીતિ ઘડવામાં આવી હતી.
• આ પ્રોજેક્ટ તેમને વેસ્ટમિન્સ્ટર લાવ્યો, જ્યાં તેઓ બ્રિટનના પ્રથમ ભારતીય સંસદ સભ્ય (સાંસદ) બન્યા. લિબરલ પાર્ટીના સાંસદ તરીકે, તેમણે 1892 થી 1895 દરમિયાન સેન્ટ્રલ ફિન્સબરી, લંડનના મતવિસ્તારનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું.
• સૌથી ઉપર, તેમણે બ્રિટિશ સામ્રાજ્યની રાજકીય રચનાઓ, ખ્યાલો અને ભાષાનો ઉપયોગ કરીને તેને અંદરથી નવો આકાર આપ્યો અને આમ, ભારતના રાજકીય નસીબમાં સુધારો કર્યો.
  

ભારત પ્રત્યે બ્રિટિશ નીતિઓની સખત ટીકા

• દાદાભાઈએ બ્રિટિશ નીતિઓની નિંદા કરી અને કહ્યું કે કેવી રીતે ભારત પોતાની તમામ સંપત્તિ અને સંપત્તિ ગુમાવી રહ્યું છે.
• ટ્રેડિંગ કામા પરિવારની પ્રોડક્શન ફર્મનો ભાગ બનવા માટે નવરોજી 27 જૂન, 1855 ના રોજ ઈંગ્લેન્ડ ગયા.
• નવરોજીએ બ્રિટિશ જનતાને તેમની ક્રિયાઓ અને ફરજો વિશે માહિતી આપવાનો અને શીખવવાનો પ્રયાસ કર્યો.
• તેમણે બ્રિટીશ નાગરિકોને બ્રિટીશ રાજના ત્રાસ અને ક્રૂરતા વિશે જણાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો. તેમણે ભારતીયોના અધિકારો માટે લડવા માટે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા એસોસિએશનની રચના કરી.
• નવરોજીએ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસની સ્થાપના કરવામાં મદદ કરી અને ત્રણ વખત તેના પ્રમુખ બન્યા. 1883 માં તેઓ બોમ્બે મ્યુનિસિપલ કાઉન્સિલમાં ફરી ચૂંટાયા. તેમની નમ્રતાનું ઉદાહરણ એ હતું કે તેમણે બ્રિટિશરો દ્વારા દાદાભાઈને આપેલા 'સર' ના બિરુદનો ઇનકાર કર્યો હતો. ઈરાનના શાહ તેનું સન્માન કરવા માંગતા હતા, પરંતુ તેમણે ના પાડી.
  

તેમનું મૃત્યુ:

તેઓ 1916 માં ઈંગ્લેન્ડ પાછા ફર્યા હતા, પણ બીમાર પડી ગયા. તેમણે બ્રોન્કાઇટિસથી પીડાવાનું શરૂ કર્યું. તેમની સંભાળ તેમની પૌત્રીઓ શ્રીમતી નરગીસ અને કેપ્ટન ગોસીએ સંભાળી હતી. ઓક્ટોબરમાં તે ભારત પાછો ફર્યો. ડો.મેહરાબાનુએ તેની સારવાર કરી. દાદાભાઈ નવરોજીનું 30 જૂન 1917 ના રોજ અવસાન થયું.

'સ્વરાજ'ની વ્યાખ્યા આપી

1906 માં દાદાભાઈ નવરોજી (જેઓ કલકત્તામાં કોંગ્રેસ સત્રના પ્રમુખ હતા) તેમના પ્રમુખપદના ભાષણમાં સ્વરાજ શબ્દનો ઉપયોગ કર્યો. આમ, 'સ્વરાજ' શબ્દ તેમના માટે અસ્પૃશ્ય ન હતો, પરંતુ તેઓ 'સ્વરાજ' પર ઠરાવ પસાર કરવા માટે અનિચ્છા ધરાવતા હતા. તેથી જ 1906 માં સ્વરાજ્ય શબ્દનો ઉપયોગ કરનાર દાદાભાઈ નવરોજી પ્રથમ ભારતીય હતા.