ભોપાલ(મધ્ય પ્રદેશ): ભોપાલ ગેસ દુર્ઘટના એ સ્વતંત્ર ભારતના ઈતિહાસની સૌથી પીડાદાયક ઔદ્યોગિક દુર્ઘટના છે. આ એક એવો ઘા છે જે પેઢીઓથી ચાલી રહ્યો છે, (Bhopal Gas Tragedy 38 years)જે 38 વર્ષ પછી પણ મનમાં તાજો છે. 38 વર્ષ પહેલા, 2 અને 3 ડિસેમ્બર, 1984ની વચ્ચેની રાત્રે, ભોપાલની યુનિયન કાર્બાઈડ ફેક્ટરીમાંથી નીકળેલા ઝેરી ગેસ મિથાઈલ આઈસોસાયનેટએ હજારો લોકોના જીવ લીધા હતા.
કાળો ઈતિહાસ: 1984માં 2 અને 3 ડિસેમ્બરની વચ્ચેની રાત્રે, યુનિયન કાર્બાઈડ ફેક્ટરીના પ્લાન્ટ નંબર Cમાંથી ગેસ લીક થવા લાગ્યો, જે ડાઉ કેમિકલનો ભાગ હતો, જ્યાં મિથાઈલ આઈસોસાયનેટ નામનો ગેસ પાણીમાં ભળી ગયો હતો. તે રાત્રે તેનું સંયોજન ખોટું થયું અને પાણી લીક થઈને ટાંકી સુધી પહોંચ્યું. આની અસર એ થઈ કે પ્લાન્ટની 610 નંબરની ટાંકીમાં તાપમાન સાથે દબાણ વધી ગયું અને તેમાંથી ગેસ લીક થયો. થોડી જ વારમાં પરિસ્થિતિ બેકાબૂ બની ગઈ. ઝેરી ગેસ હવામાં ભળીને આસપાસના વિસ્તારોમાં ફેલાઈ ગયો અને પછી જે થયું તે ભોપાલ શહેરનો કાળો ઈતિહાસ બની ગયો.
નજીકની ઝૂંપડપટ્ટી ભોગ બન્યા : ગેસ સૌપ્રથમ ફેક્ટરી પાસે બનેલી ઝૂંપડપટ્ટીમાં પહોંચ્યો હતો. અહીં ગરીબ પરિવારો રહેતા હતા. ગેસ એટલો ઝેરી હતો કે માત્ર ત્રણ મિનિટમાં ઘણા લોકોના મોત થયા હતા. જ્યારે મોટી સંખ્યામાં ગેસથી પ્રભાવિત લોકો આંખો અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફની ફરિયાદ સાથે હોસ્પિટલ પહોંચ્યા હતા, ત્યારે ડૉક્ટરોને પણ તેની સારવાર કેવી રીતે કરવી તે ખબર ન હતી. દર્દીઓની સંખ્યા પણ એટલી વધી ગઈ હતી કે લોકોને ભરતી કરવા માટે કોઈ જગ્યા બચી ન હતી.
10 કલાક સુધી ચાલ્યો ગેસ તાંડવઃ ગેસ ગળતરના સમાચાર નેતાઓ અને અધિકારીઓ સુધી પહોંચ્યા ત્યાં સુધીમાં તબાહી મચી ગઈ હતી. (Bhopal gas tragedy 1984 )ગેસ લીકેજ રોકવાની કામગીરી શરૂ કરી દેવામાં આવી છે. લગભગ 10 કલાકની મહેનત બાદ શહેરને ગેસ લીકેજથી અટકાવી શકાયું. પરંતુ ત્યાં સુધીમાં આ ઝેરી ગેસે ભોપાલમાં ઘણી તબાહી મચાવી દીધી હતી.
ગેસ પીડિતો કેન્સરનો ભોગ બની રહ્યા છે: ભોપાલ ગેસ દુર્ઘટના દરમિયાન અસરગ્રસ્ત ગેસ પીડિતોમાં, ઘણા એવા છે જેઓ કેન્સર જેવી જીવલેણ બીમારીથી પીડિત છે. તેમની સારવાર માટે, ગેસ રાહત વિભાગે, AIIMS સાથે કરાર કરીને, આ દર્દીઓને સારવાર આપવાની તૈયારી કરી છે. પરંતુ, બીજી તરફ ગેસ પીડિતાના સંગઠને એવો સવાલ ઉઠાવ્યો છે કે જ્યારે એઈમ્સમાં કેન્સરની સારવાર માટે વધુ સારા ડોક્ટરો નથી, તો ત્યાં સારવાર કેવી રીતે થશે અને જો કરવામાં આવશે તો ખર્ચ કોણ ઉઠાવશે, તે જોવું જોઈએ. પણ સ્પષ્ટતા કરવી. સંગઠનોનું કહેવું છે કે લગભગ એક વર્ષ પહેલા હાઈકોર્ટે ભોપાલ એઈમ્સમાં ગેસ પીડિતોની સારવાર કરાવવા માટે કહ્યું હતું.
આયુષ્માન કાર્ડ નથી: ભોપાલમાં ગેસ પીડિતો માટે ભોપાલ મેમોરિયલ હોસ્પિટલ અને ગેસ રાહત હોસ્પિટલ છે, જ્યાં ગેસ પીડિતોની સારવાર કરવામાં આવે છે. પરંતુ, તબીબોની અછતના કારણે હોસ્પિટલોમાં અનેક વિભાગો બંધ થઈ ગયા છે અને દર્દીઓ ખાનગી હોસ્પિટલોમાં સારવાર માટે રઝળપાટ કરી રહ્યા છે. આ પછી રાજ્ય સરકારે તેમને આયુષ્માન યોજના સાથે જોડ્યા, પરંતુ તે પછી પણ ઘણા લોકો સારવાર ન મળવાને કારણે પરેશાન જોવા મળ્યા, જ્યારે આયુષ્માન કાર્ડ ન હોવાના કારણે ઘણા ગેસ પીડિતો સારવારથી વંચિત રહી રહ્યા છે.
સંપૂર્ણપણે પ્રભાવિત થયા: વર્ષ 1984માં ભોપાલમાં થયેલી ભયાનક ગેસ દુર્ઘટનાને કારણે, લોકો હજુ પણ રોગોનો સામનો કરી રહ્યા છે. આજે પણ એ લોકોને હોસ્પિટલના ચક્કર કાપવા પડે છે. સરકાર આ ગેસથી 90 ટકા લોકોને આંશિક રીતે અસરગ્રસ્ત માને છે. જ્યારે, વાસ્તવિકતા કંઈક બીજી જ છે. ગેસ પીડિતો માટે કામ કરતી એનજીઓ અનુસાર, MIC ગેસને કારણે 70 ટકા લોકો સંપૂર્ણપણે પ્રભાવિત થયા છે. સરકાર દ્વારા સુપ્રીમ કોર્ટમાં રજૂ કરવામાં આવેલા આંકડાઓ અનુસાર આવા ઘાતક ગેસના કારણે માત્ર 5,000 લોકોના મોત થયા છે. જ્યારે સંગઠનોનું કહેવું છે કે આ દુર્ઘટનાને કારણે અત્યાર સુધીમાં 15 હજાર 300થી વધુ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે. સરકારી દસ્તાવેજો અને હોસ્પિટલના રેકોર્ડ મુજબ, તે સ્પષ્ટ છે કે 90% ગેસ પીડિત હજુ પણ હઠીલા રોગોને કારણે હોસ્પિટલમાં સારવાર હેઠળ છે.
MIC ગેસની અસર જીવનભર રહે છે: ગેસ પીડિતો માટે કામ કરતા સદભાવના ટ્રસ્ટના સભ્ય રચના ઢીંગરાએ જણાવ્યું હતું કે "યુનિયન કાર્બાઇડ ફેક્ટરીના આંતરિક દસ્તાવેજોમાં પણ સ્પષ્ટ રીતે લખેલું છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ એકવાર મિથાઈલ આઈસોસાયનેટ ગેસ શ્વાસમાં લે છે, તો ગેસની અસર જીવનભર શરીર પર જોવા મળે છે. ગમે તેટલી સારવાર કરવામાં આવે, પરંતુ જે વ્યક્તિ MICની પકડમાં હોય તેના પર આ ગેસની અસર જીવનભર રહે છે." તેમણે કહ્યું કે છેલ્લા 11 વર્ષથી ગેસ પીડિતોના સંગઠનો રાજ્ય સરકારને ઓછામાં ઓછા મૃત્યુ પામેલા લોકોના સાચા આંકડા સુપ્રીમ કોર્ટમાં રજૂ કરવા વિનંતી કરી રહ્યાં છે, જેથી ડાઉ કેમિકલ અને યુનિયન કાર્બાઈડ પાસેથી યોગ્ય વળતર લઈ શકાય.
પીડિતોને રાહત મળે તેવી માંગ: આટલા વર્ષોમાં, ઘટના દર વખતે વર્ષગાંઠ પર યાદ કરવામાં આવે છે. કેટલાક સ્થળોએ, કેટલાક એનજીઓ પીડિતોના સમર્થનમાં વિરોધ કરશે. પીડિતોને વધારાનું વળતર આપવાના અનેક વાયદાઓ કરવામાં આવે છે.પરંતુ જેમ જેમ દિવસ પસાર થાય છે તેમ તેમ આ વચનો ઘટનાની જેમ દટાઈ જાય છે.યુનિયન કાર્બાઈડ ફેક્ટરીની માલિકી અમેરિકન કંપનીની હોવાને કારણે હંમેશા ગેસ પીડિતોને રાહત મળે તેવી માંગ ઉઠી છે. ડૉલરના વર્તમાન મૂલ્ય પર સરભર કરવામાં આવશે. આ અરજીમાં આપવામાં આવેલી સૂચનાઓ હજુ પણ સરકારી ફાઈલોમાં બંધ છે.
