નવી દિલ્હી: કૉંગ્રેસમાં ૨૩ વરિષ્ઠ નેતાઓએ અસંમતિનો પત્ર લખ્યો તેના કારણે મચેલા ખળભળાટના દિવસો પછી રાજ્યસભામાં વિપક્ષના નેતા ગુલામનબી આઝાદની ભવિષ્યની ભૂમિકાઓ અંગે અટકળો પક્ષનાં વર્તુળોમાં થવી શરૂ થઈ ગઈ છે. આઝાદની રાજ્યસભાની પાંચમી અવધિ ૧૫ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૧ના રોજ પૂરી થશે અને સંસદના ઉચ્ચ ગૃહમાં તેમની પુનઃચૂંટણી કરાવવી પક્ષના પ્રબંધકો માટે હવે લગભગ અસંભવ હશે.
પુડુચેરીમાં કંઈક અંશે સંભાવના છે. અહીં એઆઈડીએમકેના એન. ગોકુલક્રિષ્નન દ્વારા પ્રતિનિધિત્વ પામેલી બેઠક ઑક્ટોબર ૨૦૨૧માં ખાલી પડશે પરંતુ આવતા વર્ષે મેમાં જો કૉંગ્રેસ સત્તામાં પાછી ફરે તો જ આ વિકલ્પ શક્ય છે. આનો અસરકારક અર્થ એવો થયો કે આઝાદે માર્ચ ૨૦૨૨માં રાજ્યસભા ચૂંટણીના નવા તબક્કાની રાહ જોવી પડશે અને જો અનુકૂળ જગ્યા પ્રવર્તતી હોય તો જ તેઓ ઉપલા ગૃહમાં પુનઃ પ્રવેશી શકશે. આ સંભાવનાઓ ઝાંખી જણાય છે તેમ સૂત્રોએ કહ્યું.
રાજ્યસભામાં, આઝાદ જમ્મુ-કાશ્મીરના અગાઉના રાજ્યનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા હતા. તેને વર્ષ ૨૦૧૯માં લદ્દાખની સાથે કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશમાં પરિવર્તિત કરી દેવામાં આવ્યું હતું. જોકે તાજેતરમાં વડા પ્રધાન મોદીએ સ્પષ્ટતા કરી છે કે ભવિષ્યમાં કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી થશે, પરંતુ તે માર્ચ ૨૦૨૧ સુધીમાં મતવિસ્તારોના સીમાંકન પછી જ શક્ય બનશે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, વર્ષ ૨૦૧૪માં આઝાદની રાજ્યસભા ચૂંટણીમાં પુનઃ ચૂંટણી અંગે ભારે રહસ્ય હતું જ્યારે આ ચતુર રાજકારણી નેશનલ કૉન્ફરન્સના ધારાસભ્યોનો ટેકો મેળવવામાં સફળ નિવડ્યા. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ-કાશ્મીર સ્પર્ધાની બહાર હોવાથી, કૉંગ્રેસના પ્રબંધકો માટે તેમને બીજા કોઈ રાજ્યમાંથી પુનઃ ચૂંટાવી લાવવા લગભગ અસંભવ છે.
અત્યારે કૉંગ્રેસનું શાસન પંજાબ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢમાં છે જ્યાં પ્રતિનિધિઓ રાજ્યસભામાં ચૂંટાઈ આવ્યા છે. અન્ય રાજ્યો જ્યાં કૉંગ્રેસ વિપક્ષમાં છે પરંતુ નોંધપાત્ર સંખ્યામાં તેના ધારાસભ્યો છે તે છે કર્ણાટક, મધ્ય પ્રદેશ અને ગુજરાત પરંતુ ત્યાં પણ ઉપલા ગૃહમાં પ્રતિનિધિઓ ચૂંટાઈ આવ્યા છે. મહારાષ્ટ્રમાંથી પણ કોઈ આશા નથી જ્યાં કૉંગ્રેસ શિવસેના-એનસીપી-કૉંગ્રેસ મોરચાનો ભાગ છે કારણકે આ પશ્ચિમી રાજ્યમાં રાજ્યસભાની ચૂંટણીઓ પૂરી થઈ ગઈ છે.
આઝાદના ઉપલા ગૃહમાં પુનરાગમન પર ચાલતી અટકળો અને અસંતુષ્ટોની યાદીમાં અગ્ર રૂપે તેમનું નામ હોવું આ બંને વચ્ચે કોઈ દેખીતી કડી નથી પરંતુ આવતા વર્ષે ફેબ્રુઆરી પછી એક વાર રાજ્યસભાનું સભ્ય પદ જતું રહે અને વિપક્ષના નેતાનો દરજ્જો પણ ગુમાવાય તે પછી આ ચતુર રાજકારણી માટે જીવન સરળ ન પણ હોઈ શકે, તેમ પક્ષની અંદરના લોકોએ કહ્યું હતું. તે પછી આઝાદ પાસે એઆઈસીસીના મહા મંત્રી અને હરિયાણાના પ્રભારીનો હોદ્દો જ રહી જશે જે તેમને વર્ષ ૨૦૧૯માં મળ્યો હતો. તે પહેલાં આઝાદને વર્ષ ૨૦૧૬માં ઉત્તર પ્રદેશના એઆઈસીસીના પ્રભારી બનાવાયા હતા અને વર્ષ ૨૦૧૭ વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલાં રાજકીય રીતે મહત્ત્વના રાજ્યમાં પક્ષને બેઠો કરવાની જવાબદારી સોંપાઈ હતી. તેમના કાર્યભાર હેઠળ કૉંગ્રેસે સમાજવાદી પક્ષ સાથે હાથ મેળવવાનો નિર્ણય કર્યો. આ પગલું આફતરૂપ સાબિત થયું, તેમ પક્ષના વ્યૂહરચનાકારો યાદ કરે છે.
