શિક્ષણ એ દરેક વ્યક્તિનો જન્મસિદ્ધ અધિકાર છે. આઝાદી પછી કોઈએ દેશમાં શિક્ષણનું મહત્ત્વ સૌ પ્રથમ સમજ્યું હોય તો તે મહાન સ્વાતંત્ર્ય સેનાની અને સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ શિક્ષણ પ્રધાન મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદ હતા. ભારતમાં શિક્ષણના વિકાસમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવવા માટે તેમના જન્મદિવસ પ્રસંગે મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદની યાદ માટે 'રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ દિવસ' દર વર્ષે '11 નવેમ્બર 'પર ઉજવવામાં આવે છે.
આઝાદનો જન્મ સાઉદી અરેબિયાના મક્કામાં 11 નવેમ્બર 1888માં થયો હતો. યુવાનીમાં તે મુહિદ્દીન અહેમદ તરીકે જાણીતા હતા. 22 ફેબ્રુઆરી 1958ના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું. મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદની જન્મજયંતિ વર્ષ 2008થી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. તેઓ 15 ઓગસ્ટ 1947થી 2 ફેબ્રુઆરી 1958 સુધીના પ્રથમ શિક્ષણ પ્રધાન રહ્યા હતા. મહાન સ્વતંત્રતા સેનાની તરીકે ઓળખાતા મૌલાના આઝાદે આઝાદીની લડતમાં મોટો ફાળો આપ્યો હતો.
આ ઉપરાંત તેમણે ભાગલા દરમિયાન કોમી તનાવને શાંત કરવામાં પણ વિશેષ ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમના સમકાલીન લોકો કહે છે કે, આઝાદ સાહેબ લઘુમતીઓને મનાવવામાં સફળ થયા હતા કે 'આ દેશ તમારો છે અને તમે આ દેશમાં રહો.'
શિક્ષણ ક્ષેત્રે મૌલાના આઝાદનું યોગદાનઃ
મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદ માનતા હતા કે, બ્રિટીશ યુગમાં આપવામાં આવતા શિક્ષણમાં સંસ્કૃતિનો સમાવેશ થતો નથી. મૌલાના આઝાદની આગેવાની હેઠળ 1950ના દાયકાની શરૂઆતમાં 'સંગીત નાટક એકેડમી', 'સાહિત્ય અકાદમી' અને 'લલિત કલા અકાદમી' ની રચના થઈ હતી. તે પહેલા 1950 માં 'જકદમી' અને 'લલિત કલા અકાદમી 'ની રચના થઈ હતી. આ પહેલા તેમણે 1950માં જ 'ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ફોર કલ્ચરલ રિલેશન' ની રચના કરી હતી.
તેઓ ભારતના 'સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ એજ્યુકેશન' ના અધ્યક્ષ હતા, જેનું કામ કેન્દ્ર અને રાજ્ય બંને સ્તરે શિક્ષણ ફેલાવવાનું હતું. તેમણે ભારતમાં ધર્મ, જાતિ અને જાતિ ઉપર ઉઠતા પ્રશ્નો, 14 વર્ષથી તમામ બાળકોને પ્રાથમિક શિક્ષણ આપવાની હિમાયત કરી હતી.
અબુલ કલામ આઝાદ મહિલા શિક્ષણના વિશેષ હિમાયતી હતા.
તેમની આ નવી શરૂઆતથી જ 1956માં ભારતમાં 'યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશન' ની સ્થાપના થઈ હતી. આઝાદ જીને એક સ્વપ્નદ્રષ્ટા વિદ્વાન માનવામાં આવતા હતા, જેમણે 1950ના દાયકામાં ફક્ત માહિતી અને તકનીકી ક્ષેત્રે શિક્ષણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનું શરૂ કર્યું હતું.
શિક્ષણ પ્રધાન તરીકેના અબુલ કલામના કાર્યકાળ દરમિયાન જ ભારતમાં ભારતીય ટેકનોલોજીની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. સોમવારે મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદની 131મી જન્મજયંતિ નિમિત્તે ઇટીવી ભારતે શિક્ષણ ક્ષેત્રે તેમના યોગદાનને સલામી આપી છે.
