વિક્રમ અંબાલાલ સારાભાઇનો જન્મ 12 ઓગસ્ટ, 1919ના રોજ અમદાવાદમાં થયો હતો. તેમના પિતા અંબાલાલ સારાભાઇ એક ઉદ્યોગપતિ હતા તેમજ ગુજરાતમાં અનેક મિલના માલિક હતા. વિક્રમ સારાભાઇએ 'કેમ્બ્રિજ વિશ્વ વિદ્યાલય'ના સેન્ટ જૉન કોલેજમાંથી ડોક્ટરની ડિગ્રી મેળવી હતી. વધુમાં જણાવીએ તો વિક્રમ સારાભાઇ એવા વૈજ્ઞાનિક હતા કે, જેઓ હંમેશા યુવા વૈજ્ઞાનિકોને આગળ વધવામાં પ્રોસ્તાહિત કરતા હતા. સારાભાઇએ વર્ષ 1947માં અમદાવાદમાં ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળાની સ્થાપના કરી હતી.
વિક્રમ સારાભાઇને 1962માં શાંતિ સ્વરૂપ ભટનાગર પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમણે વર્ષ 1966માં પદ્મ ભુષણ અને વર્ષ 1972માં પદ્મ વિભૂષણથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.
ઉલ્લેખનીય છે કે, ઇસરોની સ્થાપનામાં વિક્રમ સારાભાઇનો મહત્વનો ફાળો છે. તો આવો જાણીએ કઇ રીતે થઇ ઇસરોની સ્થાપના
ભારતીય અંતરિક્ષ અનુસંધાન સંગઠન (ઇસરો)ની સ્થાપના વિક્રમ સારાભાઇની મહાન ઉપલ્બધિઓમાંની એક છે. રુસી સ્પુતનિકના લૉન્ચ બાદ તેમણે ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશ માટે અંતરિક્ષ કાર્યક્રમના મહત્વ વિશે સરકાર સાથે વિચારણા કરી હતી અને ઇસરો ભારત માટે જરૂરી છે તેમ જણાવ્યું હતું.
વધુમાં જણાવીએ તો ઇસરો અને પીઆરએલ ઉપરાંત સારાભાઇએ અનેક સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી હતી. એટલું જ નહીં વિક્રમ સારાભાઇ 'પરમાણુ ઉર્જા આયોગ' ના અધ્યક્ષ પદે પણ કાર્ય કરી ચૂક્યા હતા. તેમણે અમદાવાદમાં સ્થિત અન્ય ઉદ્યોગપતિઓની સાથે મળીને 'ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ મેનેજમેન્ટ', અમદાવાદની સ્થાપનામાં મહત્વની ભુમિકા ભજવી હતી.
વિક્રમ સારાભાઇએ સ્થાપિત કરેલી સંસ્થાઓના નામઃ
- ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળા (PRL), અમદાવાદ
- કમ્યુનિટી સાઇન્સન્ટ સેર, અમદાવાદ
- દર્પણ એકેડેમી ફોર પરફોર્મિંગ આર્ટસ્, અમદાવાદ
- સ્પેસ એપ્લિકેશ સેન્ટર, અમદાવાદ
- ફાસ્ટ બ્રીડર ટેસ્ટ રિએક્ટર, કલ્પકમ
- ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા લિમિટેડ, હૈદરાબાદ
- યૂરેનિયમ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા લિમિટેડ, જાદૂગુડા, બિહાર
Intro:Body:
भारत को अंतरिक्ष में पहुंचाने वाले विक्रम साराभाई ने ऐसे डाली ISRO की नींव
Google ने खास Doodle बनाकर वैज्ञानिक विक्रम साराभाई को 100वीं जंयती पर किया याद... जानें- कैसे हुई थी ISRO की स्थापना...
सर्च इंजन गूगल ने अपना डूडल भारतीय वैज्ञानिक विक्रम भाई साराभाई को समर्पित किया है. विक्रम साराभाई की आज 100वीं जयंती है. भारत ने अंतरिक्ष विज्ञान में इतनी तरक्की करके बड़े-बड़े अभियानों में जो सफलता प्राप्त की है उन सबका श्रेय केवल महान वैज्ञानिक विक्रम साराभाई को जाता है. विक्रम साराभाई का डूडल मुंबई के कलाकार पवन राजुरकर ने बनाया है. आइए जानते हैं उनके बारे में.
विक्रम अंबालाल साराभाई का जन्म अहमदाबाद में 12 अगस्त 1919 को हुआ था. उनके पिता अंबालाल साराभाई एक संपन्न उद्योगपति थे तथा गुजरात में कई मिलों के स्वामी थे.
उन्होंने 'केम्ब्रिज विश्वविद्यालय' के सेंट जॉन कॉलेज से डॉक्टरेट की डिग्री हासिल की. आपको बता दें, वह ऐसे वैज्ञानिक थे जो हमेशा युवा वैज्ञानिक को आगे बढ़ने में मदद करते. साराभाई ने 1947 में अहमदाबाद में भौतिक अनुसंधान प्रयोगशाला (PRL) की स्थापना की थी.
विक्रम साराभाई को 1962 में शांति स्वरूप भटनागर पुरस्कार से सम्मानित किया गया है. उन्हें 1966 में पद्म भूषण और 1972 में पद्म विभूषण (मरणोपरांत) से सम्मानित किया गया था.
कैसे हुई इसरो की स्थापना
भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन' (इसरो) की स्थापना विक्रम साराभाई की महान उपलब्धियों में एक थी. रूसी स्पुतनिक के लॉन्च के बाद उन्होंने भारत जैसे विकासशील देश के लिए अंतरिक्ष कार्यक्रम के महत्व के बारे में सरकार को राजी किया और कहा देश को इसकी जरूरत है. डॉ. साराभाई ने अपने उद्धरण में अंतरिक्ष कार्यक्रम के महत्व पर जोर दिया था.
आपको बता दें, इसरो और पीआरएल के अलावा, उन्होंने कई संस्थानों की स्थापना की. 'परमाणु ऊर्जा आयोग' के अध्यक्ष पद पर भी विक्रम साराभाई रह चुके थे. उन्होंने अहमदाबाद में स्थित अन्य उद्योगपतियों के साथ मिल कर 'इंडियन इंस्टीट्यूट ऑफ मैनेजमेंट', अहमदाबाद की स्थापना में महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाई है.
ये हैं विक्रम साराभाई के द्वारा स्थापित किए हुए संस्थान
- भौतिक अनुसंधान प्रयोगशाला (पीआरएल), अहमदाबाद
- कम्यूनिटी साइंस सेंटर, अहमदाबाद
- दर्पण अकाडेमी फ़ॉर परफार्मिंग आर्ट्स, अहमदाबाद
- विक्रम साराभाई अंतरिक्ष केंद्र, तिरुवनंतपुरम
- स्पेस एप्लीकेशन सेंटर, अहमदाबाद
- फास्ट ब्रीडर टेस्ट रिएक्टर (एफबीटीआर), कल्पकम
- फास्ट ब्रीडर टेस्ट रिएक्टर (एफबीटीआर), कल्पकम
- इलेक्ट्रॉनिक्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड(ईसीआईएल), हैदराबाद
- यूरेनियम कारपोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड (यूसीआईएल), जादूगुडा, बिहार
अंतरिक्ष की दुनिया में भारत को बुलन्दियों पर पहुंचाने वाले और विज्ञान जगत में देश का परचम लहराने वाले इस महान वैज्ञानिक डॉ. विक्रम साराभाई की मृत्यु 30 दिसंबर, 1971 को कोवलम, तिरुवनंतपुरम, केरल में हुई थी.
Conclusion: