નવી દિલ્હીઃ ભારતમાં હવે ખુબ મોટાપાયે લોકડાઉન શરૂ કરવામાં આવ્યુ છે. જેમાં વાઈરસ ફેલાતો અટકાવવા અને નાગરિકોના સરંક્ષણ માટે દેશના 1.3 અબજ લોકોને ઘરમાં જ રહેવાનું સુચના આપવામાં આવતા એર લાઇન્સ, મુસાફરી, મનોરંજન સહિતના વેપાર ધંધા પર વિપરિત અસર થઇ છે.
આ આંચકો ખાસ કરીને ખરાબ સમયે આવે છે. છેલ્લાં ત્રણ વર્ષથી દેશની અર્થ વ્યવસ્થા ધીમી પડી હતી અને નાણાંકીય સ્થિતિ પણ નબળી છે. તો સરકારી, ખાનગી નાણાંકીય અને ઘર ગથ્થુ ક્ષેત્રોના ઉત્પાદન કરતા તમામ વિભાગો દબાણ હેઠળ છે.
મોટાભાગના ઉદ્યોગોનો ખર્ચ અંત્યત વધારે અને અકલ્પનીય છે. જો કે આ પરિસ્થિતિને ટૂંક સમયમાં નિયંત્રિત કરવામાં આવે તો પણ તે કામચલાઉ જ હોય શકે તેમ છે.જો રાજ્યો આ રોગ સામે મોટી લડત આપે તો જ આ મંદીમાં જીત સાથે પરત થવુ શક્ય છે.
પણ જો કોરોના વાઈરસ પ્રેરિત રોગચાળાનો સમયગાળો લંબાઇ જાય તો અર્થતંત્રને લગતી ઘણી કામગીરી સાથે મોટાપાયે આર્થિક નુકશાન થવાની શક્યતા છે અને જે પૈકી કેટલુક નુકશાન કાયમ માટે હોય શકે તેમ છે.
એનએસએસઓના સર્વેક્ષણના એક અહેવાલ મુજબ છેલ્લાં બે વર્ષથી ભારતમાં બેરોજગારીને છેલ્લાં 45 વર્ષની ઉંચી સપાટીએ હતી. જેને સતાવાર રીતે સ્વીકારવામાં આવી નહોતી. ત્યારે હવે આ બાબતો વધુ વણસી રહી છે.
કેટલાંક કંપનીઓની પ્લાન્ટ, વેપાર અને સેવાઓમાં ગ્રાહકોની માંગમાં ઘટાડો થતા ઘણી કંપનીઓને તાળા લાગ્યા છે.કમનસીબે ભારત રોજગારીની ગણતરી પ્રમાણે સંવેદનશીલ છે. તેની કુલ રોજગારીનો 25 ટકા ભાગ અનૌપચારિક છે. જેમાં લેખિત કરાર( જેમાં સ્થાનિક કામદાર, દૈનિક વેતન પર મજુરી કરતા લોકો વગેરે) અને સ્વરોજગારીમાં ઓછી ઉત્પાદન કરતી સેવાઓ જેમ કે રિટેઇલ, રિપેર, ફેરિયાઓ તેમજ વ્યક્તિગત સેવાઓ સામેલ છે. જ્યારે આ સેવાઓ દેશની કુલ સેવાઓમાં 54 ટકા સુધીનો હિસ્સો ધરાવે છે.
લોકડાઉનનો પ્રભાવ કેટલીક નોકરીઓ પર ગંભીર રીતે થઇ શકે તેમ છે. જેમાં દરરોજ વેતન ધરાવતા અને નિયમિત રીતે આવતી રોકડને આધારે જીવન નિર્વાહ કરતા લોકો તેમજ કરાર આધારિત રોજગારી ધરાવતા હોય તેવા તેમજ નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોમાં નબળા હોય અને તેમાં નોકરીનો હિસ્સો વધારે હોય તેવી સ્થિતિમાં ગંભીર અસર થવાની શક્યતા છે.
- કોવિડ-19 સામેની લડતને કારણે રોજગારને ગંભીર અસર થશે અને ચિંતામાં વઘારો થશે.
- જે તાત્કાલિક રીતે દરરોજની આવક ધરાવતા અને સ્થાનિક નાના વેપારને અસર કરે છે.
- કંપનીઓ નોકરીમાં છુટા કરવાની પ્રક્રિયાનો અમલ ન કરે તેવી આશા રાખીએ અને સ્થિતિ સામાન્ય બને. પણ તેની કોઇ ખાતરી નથી કે સ્થિતિ ક્યારે સામાન્ય બનશે. જો આવક , ખર્ચ અને નાણાંકીય તરલતામાં મુશ્કેલી જણાય તો તે વેતન પર અસર થવાની શક્યતા છે.
- જો આ સ્થિરતા લાંબા સમય સુધી ચાલી તો રોજગારીનો પ્રશ્નો વિકરાળશ બને તેમ છે. કામચલાઉ નોકરીમાં નુકશાન અને વેતનમાં ઘટાડાના પ્રમાણની વાત કરીએ તેમાં કાયમી ઘટાડો થઇ શકે તેમ છે.
- આ એટલા માટે છે કે કારણ કે નબળી અને વધુ સંવેદનશીલ કંપનીઓ અને વ્યવસાય તેમના નાણાંકીય તરલતામાં સ્થાયી મંદી સહન સહન કરવા માટે ઓછી સ્થિતિ સ્થાપકતા ધરાવે છે. જેના કારણે નાદારી, બંધ થવુ, ડીફોલ્ટ અને ડાઉન સ્કેલ પણ થઇ શકે તેમ છે.
- જો તાળાબંધી વધારે લંબાઇ તો હાલની મંદી અને રોજગારની સ્થિતિ વધુ નબળી બની શકે તેમ છે. ત્યારે હાલની પ્રારંભિક પરિસ્થિતિ ખુબ જ મહત્વની છે. આમ, કોવીડ-19 રોજગારી ક્ષેત્રને લઇને આંચકો આપે છે. અને રોજગારીમાં ઘટાડો કરે તેવી શક્યતા છે. જે અત્યારે અગાઉથી શહેર અને ગ્રામ્યમાં નીચલા સ્તરે છે.
આ મુશ્કેલીનો ઉકેલ શું?
- હાલની સ્થિતિ ખુબ ઝડપથી બદલાઇ રહી છે. જે આર્થિક સ્થિતિમાં અનિશ્ચિતતા ભરેલી છે. પરંતુ, તે રોજગાર, વેતન અને આવક પર અસ્થાયી ધટાડો કરે તેવા સંકેતો છે.
- પરંતુ,, આ તાકીદના નાણાંકીય પ્રતિસાદની લાઇન અને નાણાંકીય નીતિની અસરોના સેગમેન્ટ જેમ કે વ્યાજ દર અથવા ક્રેડિટ ચેનલ સાથે સંકળાયેલ નથી તેવા પર ધ્યાન નથી આપતા.
- કોરોના વાયરસની સામેના યુધ્ધને આપણે આર્થિક મોરચે પણ ભારે જોશથી લડવુ પડશે.
- નાણાંકીય સ્થિતિની સુધારણા માટે પ્રથમમાં આવકમાં સરકારની સહાય હોવી જોઇએ.
- આ કામગીરી તાત્કાલિક અમલમાં મુકવી જોઇએ તે જરૂરી છે. કેટલાંક રાજ્યોએ આવકની ખોટને પહોંચી વળવા માટે તાત્કાવિક અસરથી પેકેજ જાહેર કર્યા છે. જેમ કે કેરલ સરકારે રૂ. 200 અબજનું પેકેજ જાહેર કર્યુ છે. તો ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે પણ મજુર અને બાંધકામ કામદારો માટે રૂ.1000ની રોકડ ચુકવવાની જાહેરાત કરી છે. તો દિલ્હીમાં લાભાર્થીઓને રૂ. 5000ના પેન્શનની જાહેરાત કરવામાં આવી છે.
- તો આવા સમયે કેન્દ્ર સરકારે પણ પ્રતિક્રિયા આપવામાં સમય બગાડવો જોઈએ નહીં અને કઇક જાહેરાત કરવાની જરૂર છે.
(રેણુ કોહલી નવી દિલ્હી સ્થિત મેક્રોઇકોનોમિસ્ટ છે. આ મંતવ્યો તેમના અંગત છે.)
