હૈદરાબાદ: તેલંગાણામાં કોંગ્રેસ સરકાર બે કરતાં વધુ બાળકો ધરાવતા લોકોને સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણી લડવા પર પ્રતિબંધ હટાવવાનો પ્રસ્તાવ લાવવા વિચારી રહી છે. ટીડીપીના વડા ચંદ્રાબાબુ નાયડુની આગેવાની હેઠળની આંધ્રપ્રદેશ સરકારે સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ માટેની બે-બાળક નીતિને રદ કર્યાના અઠવાડિયા પછી આ નિર્ણય લેવાનો વિચાર શરૂ થયો છે.
આંધ્ર પ્રદેશની જેમ તેલંગાણાએ પણ આ નીતિને સમાપ્ત કરવા માટે તેના પંચાયત રાજ અધિનિયમ 2018માં સુધારો કરવો પડશે. આંધ્ર પ્રદેશમાં સરકારે ત્રણ દાયકા જૂના કાયદા, આંધ્ર પ્રદેશ પંચાયત રાજ અને આંધ્ર પ્રદેશ મ્યુનિસિપલ એક્ટને રદ કર્યા છે.
સમાચાર એજન્સી પીટીઆઈના અહેવાલ અનુસાર, તેલંગાણામાં મુખ્યમંત્રી રેવન્ત રેડ્ડીની સરકાર જૂની નીતિ પર પાછા ફરવાનું વિચારી રહી છે, જેને 1990ના દાયકામાં અવિભાજિત આંધ્રપ્રદેશની સરકાર દ્વારા બદલવામાં આવી હતી. આ પહેલા તેલંગાણામાં શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓ માટે બે બાળકનો નિયમ રદ કરવામાં આવ્યો હતો.
દક્ષિણના રાજ્યોમાં ચિંતા: એવું માનવામાં આવે છે કે, દક્ષિણના રાજ્યો કુટુંબ નિયોજન યોજનાઓના વધુ સારા અમલીકરણ માટે જાણીતા છે. તેમ છતાં આ રાજ્યો એટલે કે તમિલનાડુ, આંધ્ર પ્રદેશ અને તેલંગાણા ખાસ કરીને જ્યાં વિપક્ષી પાર્ટીઓ સત્તામાં છે, તેઓએ ઘણી વખત કેન્દ્ર સરકાર પર ટેક્સના વિતરણમાં તેમના પ્રત્યે પક્ષપાતી વલણ અપનાવવાનો આરોપ મૂક્યો છે.
હાલના સમયમાં વિવિધ રાજકીય પક્ષોના નેતાઓએ આશંકા વ્યક્ત કરી છે કે, આગામી સીમાંકન પ્રક્રિયામાં દક્ષિણના રાજ્યોમાં લોકસભાની બેઠકોની સંખ્યા ઘટી શકે છે. તમને જણાવી દઈએ કે, 2026માં વસ્તી આધારિત સર્વે કરવામાં આવે તેવી શક્યતા છે.
ઓક્ટોબરમાં એક કાર્યક્રમમાં બોલતા રેવન્ત રેડ્ડીએ કહ્યું હતું કે, દક્ષિણના રાજ્યોએ કુટુંબ નિયોજન નીતિને અસરકારક રીતે લાગુ કરી છે, પરંતુ કેન્દ્ર દક્ષિણની પ્રશંસા કરવા તૈયાર નથી.
આંધ્રપ્રદેશના મુખ્ય મંત્રી એન ચંદ્રબાબુ નાયડુએ પણ લોકોને ભવિષ્ય માટે જન્મ દર વધારવા માટે ઓછામાં ઓછા બે કે તેથી વધુ બાળકો રાખવા વિનંતી કરી છે. તે જ સમયે તમિલનાડુના સીએમ એમ.કે. સ્ટાલિને પણ તાજેતરમાં વધુ બાળકો રાખવાની તરફેણમાં વાત કરી હતી.
જ્યારે નાયડુએ વૃદ્ધ વસ્તી પર ચિંતા વ્યક્ત કરી, ત્યારે સ્ટાલિને એક તમિલ કહેવત ટાંકી, 'પેત્રુ પેરુ વઝ્વુ વાઝગા', જેનો અર્થ થાય છે 16 વિવિધ પ્રકારની સંપત્તિ પ્રાપ્ત કરવી અને સમૃદ્ધ જીવન જીવવું. આ દરમિયાન તેમણે કહ્યું કે, લોકસભા સીમાંકન કવાયત લોકોને 16 બાળકોના ઉછેર વિશે વિચારવા માટે મજબૂર કરી શકે છે.
આંધ્ર પ્રદેશે પોલિસી રદ કરતી વખતે નીચા પ્રજનન દર અને વૃદ્ધાવસ્થા વિશે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. રાજ્યના માહિતી અને જનસંપર્ક મંત્રી કે પાર્થસારથીએ કહ્યું કે, આંધ્રનો કુલ પ્રજનન દર (TFR) ઘણો ઓછો છે. જ્યારે રાષ્ટ્રીય TFR 2.11 છે, તે રાજ્યમાં માત્ર 1.5 છે. તેનાથી લાંબા ગાળે રાજ્યની ઉત્પાદકતા પર અસર પડી શકે છે.
ઓછામાં ઓછા ત્રણ બાળકો - મોહન ભાગવત: જો કે, વૃદ્ધ વસ્તી અંગેની ચિંતા માત્ર દક્ષિણના રાજ્યો સુધી મર્યાદિત નથી. વાસ્તવમાં 1 ડિસેમ્બરે, રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ના વડા મોહન ભાગવતે પણ વસ્તી વૃદ્ધિમાં ઘટાડા અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરતાં કહ્યું હતું કે, ભારતનો કુલ પ્રજનન દર ઓછામાં ઓછો 3 હોવો જોઈએ, જે 2.1 ટકાના રિપ્લેસમેન્ટ રેટ કરતાં ઘણો વધારે છે.
નાગપુરમાં 'કથલે કુલ (વંશ) કોન્ફરન્સ'માં બોલતા, ભાગવતે મોટા પરિવારોના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને ચેતવણી આપી હતી કે, વસ્તી વિજ્ઞાન અનુસાર જો કોઈ સમાજનો પ્રજનન દર 2.1થી નીચે આવે છે, તો તે લુપ્ત થવાના ભયનો સામનો કરી શકે છે.
ભારત, વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ: કેન્દ્ર સરકાર વસ્તી નિયંત્રણના પગલાંની યોજના બનાવી રહી છે તેવા સમયે વધુ બાળકો પેદા કરવા પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે. ચીનની 1.425 અબજની સરખામણીએ ભારત એપ્રિલ 2023માં 1.428 અબજની વસ્તી સાથે વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બન્યો છે.
2019માં બીજી વખત દેશના વડાપ્રધાન બન્યા બાદ નરેન્દ્ર મોદીએ જાહેરાત કરી હતી કે 'વસ્તી વિસ્ફોટ'ને સંબોધિત કરવી તેમની મુખ્ય પ્રાથમિકતા હશે. કેન્દ્રીય નાણા પ્રધાન નિર્મલ સીતારમણે આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં તેમના વચગાળાના બજેટ ભાષણમાં દેશની ઝડપી વસ્તી વૃદ્ધિને સંબોધવા માટે એક ઉચ્ચ-સત્તાવાળી સમિતિની દરખાસ્ત પણ કરી હતી.
બે બાળક નીતિ: બે-બાળકની નીતિ સમગ્ર દેશમાં લાગુ કરવામાં આવી નથી, પરંતુ ભારતના કેટલાક રાજ્યોએ તેનો અમલ કર્યો છે. 1990ના દાયકામાં, નેશનલ ડેવલપમેન્ટ કાઉન્સિલ (NDC) એ કેરળના તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી કે. કરુણાકરણની અધ્યક્ષતામાં એક સમિતિની રચના કરી હતી. પેનલે ભલામણ કરી હતી કે બેથી વધુ બાળકો ધરાવતા લોકોને પંચાયત સ્તરથી લઈને સંસદ સુધી સરકારી હોદ્દા પર રહેવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં. કેટલાક રાજ્યોએ આ સમિતિની ભલામણોને અપનાવી હતી.
1992માં પંચાયત ચૂંટણી માટે આ નિયમો અપનાવનાર રાજસ્થાન પ્રથમ રાજ્ય હતું, ત્યારબાદ 1994માં આંધ્રપ્રદેશ, હરિયાણા અને ઓડિશા આવે છે. મધ્યપ્રદેશ, હિમાચલ પ્રદેશ, છત્તીસગઢ, મહારાષ્ટ્ર, બિહાર અને આસામે પણ આગામી બે દાયકામાં સમાન નિયમો અપનાવ્યા છે. જોકે, છત્તીસગઢ, હરિયાણા, હિમાચલ પ્રદેશ અને મધ્ય પ્રદેશે 2005માં આ નીતિ પાછી ખેંચી લીધી હતી.
આ પણ વાંચો:
