નવી દિલ્હી: વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી યુક્રેનની મુલાકાતે છે અને રાષ્ટ્રપતિ ઝેલેન્સકીને ગર્મજોશી અને હેન્ડશેક સાથે મળ્યા હતા, જેને મોસ્કો અને અમેરિકા નજીકથી જોઈ રહ્યા છે. આ એક ઐતિહાસિક ક્ષણ છે, કારણ કે 30 વર્ષમાં પ્રથમ વખત કોઈ ભારતીય વડાપ્રધાન યુક્રેનની મુલાકાતે ગયા છે. આ મુલાકાત એટલા માટે મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે રશિયા-યુક્રેન સંઘર્ષ વચ્ચે થઈ રહી છે.
પીએમ મોદીની આ મુલાકાત જટિલ ભૌગોલિક રાજકીય પરિદ્રશ્યમાં ભારતનું વ્યૂહાત્મક સંતુલન દર્શાવે છે. આ મુલાકાત પીએમ મોદીની મોસ્કો મુલાકાત અને ત્યાં રાષ્ટ્રપતિ પુતિન સાથે મુલાકાતના એક મહિના બાદ થઈ રહી છે. આ સંદર્ભમાં ETV ભારતે પૂર્વ ભારતીય રાજદ્વારી જીતેન્દ્ર ત્રિપાઠી સાથે બંને દેશોના દ્વિપક્ષીય પાસાઓ પર વાત કરી હતી. પીએમ મોદીના યુક્રેન પ્રવાસ અંગે જિતેન્દ્ર ત્રિપાઠીએ કહ્યું, "વડાપ્રધાનની મુલાકાતના બે પરિમાણ છે. પ્રથમ દ્વિપક્ષીય અને બીજું બહુપક્ષીય."
30 વર્ષમાં ભારતીય વડા પ્રધાનની મુલાકાત: તેમણે કહ્યું, "દ્વિપક્ષીય રીતે, છેલ્લા 30 વર્ષમાં કોઈ પણ ભારતીય વડા પ્રધાન યુક્રેનની મુલાકાતે ગયા નથી, જોકે યુક્રેન ભારતને વનસ્પતિ તેલ અને કોલસાનું મુખ્ય સપ્લાયર છે. ભારત યુક્રેનથી ખનિજ અને સ્ટીલફાર્માસ્યુટિકલ્સની નિકાસ કરે છે.
યુદ્ધ વચ્ચે વેપાર: યુદ્ધ દરમિયાન પણ, ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે આ વર્ષના પ્રથમ અર્ધવાર્ષિક ગાળામાં $1.07 બિલિયનનો વેપાર થયો હતો, જેમાંથી યુક્રેને ભારતમાં 0.66 બિલિયનની નિકાસ કરી હતી અને ભારતે યુક્રેનને 0.41 બિલિયનની નિકાસ કરી હતી. તે જ સમયે, સંરક્ષણ સહયોગ પણ ભારત-યુક્રેન સંબંધોનો આવશ્યક ભાગ છે.
જિતેન્દ્ર ત્રિપાઠીએ જણાવ્યું કે યુક્રેન પાસે ગેસ ટર્બાઇન છે, જે તે ભારતીય નૌસેના અને ફાઇટર પ્લેનને સપ્લાય કરશે. એવી પણ શક્યતા છે કે વડાપ્રધાન મોદીની મુલાકાત દરમિયાન ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે ભારતીય યુદ્ધ જહાજો માટે ગેસ ટર્બાઈનના સપ્લાય અને ઉત્પાદનને લઈને સમજૂતી પર હસ્તાક્ષર થઈ શકે છે.
ભારતની વિદેશ નીતિ વાટાઘાટો પર આધારિત છે: તેમણે કહ્યું કે બંને પક્ષો તરફથી ઘણી ચર્ચાઓ અને સંઘર્ષમાં મધ્યસ્થી કરવા માટે ભારતની દરખાસ્તો હોવા છતાં, વડા પ્રધાન મોદી મધ્યસ્થી કરવા યુક્રેન જઈ રહ્યા નથી કારણ કે ભારતની વિદેશ નીતિ હંમેશા વાટાઘાટો પર રહી છે અને તે મુત્સદ્દીગીરી પર આધારિત છે. , કારણ કે યુદ્ધ કોઈપણ સમસ્યાને દૂર કરતું નથી, પરંતુ ઘણી સમસ્યાઓને જન્મ આપે છે.
ભૂતપૂર્વ રાજદ્વારીએ કહ્યું, "ભારત મધ્યસ્થી નહીં કરે, કારણ કે ભારતની નીતિ છે કે બંને દેશો વચ્ચેના કોઈપણ વિવાદનો ઉકેલ વાતચીત દ્વારા થવો જોઈએ. ભારતે કાશ્મીર મુદ્દાના ઉકેલ માટે તત્કાલીન અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પના મધ્યસ્થતાના પ્રસ્તાવને સ્વીકાર્યો હતો. તેથી પીએમ મોદીની મુલાકાતને કારણે કાશ્મીર સમસ્યા સર્જાશે. વાટાઘાટો માટે અનુકૂળ વાતાવરણ જેથી બંને પક્ષો ચોક્કસપણે બંને દેશો વચ્ચેનો બરફ પીગળી શકે.
ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે થયેલી સંધિઓ: 27 માર્ચ 1992ના રોજ ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે મિત્રતા અને સહકાર પરની સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ સિવાય વેપાર અને આર્થિક સહયોગ અંગેના કરાર અને સંસ્કૃતિ, કલા, શિક્ષણ, પર્યટન અને રમતગમતના ક્ષેત્રોમાં સહયોગ અંગેના કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. 1992માં ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજીના ક્ષેત્રમાં સહયોગ અંગેના કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ કરારો 2012 માં નવીકરણ કરવામાં આવ્યા હતા.
ડિસેમ્બર 1994 માં IJC ની પ્રથમ બેઠકમાં, વિજ્ઞાન અને તકનીકી સહકારને આગળ વધારવા માટે JWG ની રચના કરવામાં આવી હતી. 19 એપ્રિલ 1994ના રોજ યુક્રેન અને ભારત વચ્ચે ટેકનિકલ અને આર્થિક સહયોગ અંગેના કરાર પર પણ હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. તે જ સમયે, 7 જુલાઈ 1995ના રોજ યુક્રેન અને ભારત વચ્ચે હવાઈ સેવાઓ અંગેના કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા.
મર્ચન્ટ શિપિંગ પરનો કરાર: 7 એપ્રિલ 1999ના રોજ, યુક્રેન અને ભારત વચ્ચે બેવડા કરવેરા ટાળવા અને કર-આવક અને મૂડી સંબંધિત નાણાકીય ચોરી અટકાવવા માટેના સંમેલન પર કરાર કરવામાં આવ્યો હતો. 3 ઓક્ટોબર 2002ના રોજ, યુક્રેન અને ભારત વચ્ચે વેપારી શિપિંગ પર અન્ય એક કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. તે જ વર્ષે ફોજદારી બાબતોમાં પરસ્પર કાનૂની સહાય અંગેની સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. યુક્રેન અને ભારત વચ્ચે અન્ય એક સંધિ પ્રત્યાર્પણ પર હતી. વર્ષ 2003 માં, યુક્રેન અને ભારત વચ્ચે વર્ગીકૃત માહિતીના રક્ષણ પર એક કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા.
ઓગસ્ટ 2003માં, ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે ગુનાહિત બાબતોમાં પરસ્પર કાનૂની સહાયતા અંગેની સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. 2005 માં યુક્રેન અને ભારતની સરકારો વચ્ચે બાહ્ય અવકાશના શાંતિપૂર્ણ ઉપયોગોમાં સહકાર પર એક ફ્રેમવર્ક કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. 28 માર્ચ, 2008 ના રોજ, બંને દેશો વચ્ચે માનકીકરણ, હવામાનશાસ્ત્ર, અનુરૂપ મૂલ્યાંકન અને ગુણવત્તાના ક્ષેત્રોમાં એક એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. 25 નવેમ્બર, 2011ના રોજ પણ બંને દેશોએ પરસ્પર સહયોગ પર એક એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા.
2012 માં, બંને પક્ષોએ તકનીકી માહિતીના આદાનપ્રદાન અને પરમાણુ સુરક્ષામાં સહયોગ માટે કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. 20 ફેબ્રુઆરી, 2014 ના રોજ, યુક્રેન અને ભારત વચ્ચે વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજીના ક્ષેત્રમાં સહયોગ પર એક કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા.
એ જ રીતે, 12 ડિસેમ્બર 2012 ના રોજ, બંને દેશો વચ્ચે સંરક્ષણ સહયોગ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. સંરક્ષણ પર ભારત-યુક્રેન સંયુક્ત કાર્યકારી જૂથની પ્રથમ બેઠક જૂન 2018 માં કિવમાં યોજાઈ હતી. ભારતીય અને યુક્રેનિયન કંપનીઓ આ ક્ષેત્રમાં વધુ સહયોગ અને ભાગીદારીની તકો શોધી રહી છે. યુક્રેનની કંપનીઓ ભારતમાં વિવિધ સંરક્ષણ પ્રદર્શનો અને પ્રદર્શનોમાં ભાગ લે છે.
