কলিয়াবৰ, 30 ছেপ্টেম্বৰ: অনুবাদে যিকোনো ভাষাৰে সাহিত্যৰ সমৃদ্ধি বৃদ্ধি কৰে ৷ অসমীয়া সাহিত্যকো অনুবাদে সমৃদ্ধ কৰিছে ৷ আমাৰ ভাষাত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ অনুবাদক হ’ল মহাপুৰুষ দুগৰাকী ৷ সংস্কৃতৰ পৰা অনুবাদ কৰা তেৰাসকলৰ কাব্যই আমাৰ সাহিত্যক ৰূপে-ৰসে-গন্ধে-বৰ্ণে বিভূষিত কৰিছে ৷
আজি বিশ্ব অনুবাদ দিৱস ৷ সাহিত্য জগতত অনুবাদে এক বিশিষ্ট স্থান দখল কৰি আহিছে ৷ অসমৰ বিশিষ্ট সাহিত্যিক প্ৰফুল্ল দত্ত গোস্বামীয়ে অনুবাদ সাহিত্য সম্পৰ্কত ভালেকেইটি গুৰুত্বপূৰ্ণ মন্তব্য আগবঢ়াইছে ৷ কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈদেৱৰ প্ৰৱন্ধ ‘অনুবাদৰ কথা’টো অনুবাদৰ বহল ক্ষেত্ৰখনৰ বিষয়ে উমান পাব পাৰি ৷
অনুবাদ এক বিশিষ্ট সাহিত্য কর্ম ৷ ইয়াৰ ইতিহাস সু-প্ৰাচীন ৷ বহুত যুগৰ পৰাই বিশ্বৰ বিভিন্ন ভাষাত অনুবাদে এক সুকীয়া স্থান অধিকাৰ কৰি আহিছে ৷ ষষ্ঠদশ শতিকাৰ ইংৰাজী সাহিত্যত অনুবাদৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে সেই সাহিত্যৰ ছাত্ৰমাত্ৰকেই অৱগত ৷
অনুবাদৰ প্ৰকাৰ ভেদ আছে ৷ কিছুমান অনুবাদ আক্ষৰিক, আন কিছুমান ভাবানুবাদ ৷ অনুসৃষ্টি (Transcreation) বুলি অভিহিত এক প্ৰকাৰৰ অনুবাদো আছে ৷
বিশ্বৰ ভিন ভিন ভাষাৰ বহুতো মহৎ গ্ৰন্থ অন্য ভাষালৈ অনুবাদিত হৈছে ৷ সেইবোৰৰ ভিতৰত আমাৰ মহাভাৰত, ৰামায়ণ, গীতা, উপনিষদ, পঞ্চতন্ত্ৰ হিতোপদেশ আদি গ্ৰন্থ আছে ৷ বাইবেলখন বিশ্বৰ অসংখ্য ভাষালৈ অনুবাদ কৰা হৈছে ৷ এই তালিকাখনৰ শেষ নাই ৷ ইয়াত মাত্ৰ কেইখনমানৰ উদাহৰণহে উল্লেখ কৰা হৈছে ৷ বিশ্বসাহিত্য আৰু তুলনামূলক সাহিত্যত অনুবাদৰ তাৎপর্যপূর্ণ স্থান আছে ৷ ‘গীতাঞ্জলি’ৰ ইংৰাজী অনুবাদৰ ভিত্তিতেই ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰে নোবেল বঁটা লাভ কৰিছিল ৷ উইন চাহাবে কৰা ‘শকুন্তলা’ৰ অনুবাদ পঢ়ি কালিদাসৰ এই অমৰ সৃষ্টিৰ উচ্ছ্বসিত প্ৰশংসা কৰিছিল ৷
অসমীয়া কিতাপৰ ইংৰাজী অনুবাদ হোৱাটোও সমানেই দৰকাৰী কথা ৷ ইংৰাজী অনুবাদৰ যোগেদিহে বাহিৰৰ জগতখন আমাৰ ভাষা-সাহিত্যৰ লগত পৰিচিত হ’ব পাৰিব ৷ ইয়াৰ বাবে ইংৰাজী ভাষাত দখল থকা অনুবাদকৰ প্ৰয়োজন হ’ব ৷ মামণি ৰয়চম গোস্বামী দেশৰ বাহিৰে-ভিতৰে সুপৰিচিত হোৱাৰ অন্যতম এটা কাৰক হ’ল তেখেতৰ আত্মজীৱনী প্ৰমুখ্যে কেইবাখনো উপন্যাস আৰু কিছুমান চুটিগল্পৰ ইংৰাজী তথা হিন্দী অনুবাদ ৷ ‘মিৰি জীয়ৰী’ আৰু ‘ভাৰণ্ড পখীৰ জাক’ নামৰ উপন্যাস দুখনে এই লেখকে কৰা ইংৰাজী অনুবাদৰ গুণত সৰ্বভাৰতীয় পর্যায়ত সুধীজনৰ উচ্চ প্ৰশংসা লাভ কৰিছে ৷ অনুবাদ দুটা নোলোৱাহেঁতেন কিতাপ দুখনৰ কথা বাহিৰৰ বিদ্বান মহলে নাজানিলেইহেঁতেন ৷
লেখা মাত্ৰকে অনুবাদ কৰিব পৰা নাযায় ৷ মূলপাঠৰ ভাবটোৰহে মাত্ৰ এটা আভাস দিব পৰা যায় ৷ নিৰ্বস্তুক (এবষ্ট্ৰেক্ট) চিন্তাবাদী ভাষাৰ অনুবাদ দুৰূহ কার্য ৷ সৃষ্টিশীল সাহিত্যত, পাঠ একোটাৰ Cultural Contex-টো অনুবাদত পূৰাকৈ ৰক্ষা কৰাটো কেতিয়াবা কেতিয়াবা কঠিন হৈ উঠে ৷ বহুতো সময়ত এই কথাটোৱেই অনুবাদৰ বাটত হেঙাৰ হিচাপে থিয় দিয়ে ৷ কবিতাৰ অনুবাদ কৰাটো টান কাম ৷ টানহে, কিন্তু অসম্ভৱ নহয় ৷ কিন্তু মূলৰ সৌষ্ঠৱ অনুবাদত হেৰাই নোযোৱাকৈ নাথাকে ৷
কবিতাৰ মনোগ্ৰাহী অনুবাদ কৰিব পৰা অনুবাদকৰ সংখ্যা বৰ বেছি নহয় ৷ অনুসৃষ্টিৰ ব্যাপাৰটো পিছে সুকীয়া ৷ সাহিত্যৰথী লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱা প্ৰমুখ্যে জোনাকী যুগৰ কেইবাগৰাকী লেখকৰ ভালেকেইটা সুন্দৰ কবিতা ইংৰাজী কবিতাৰ অনুসৃষ্টি ৷ মূলত বিদেশী, কিন্তু সাজে-পাৰে, ভাবে-ভাষাই শুদ্ধ অসমীয়া ৷ গুৰিটো যে ক’ৰবাত, কৈ নিদিলে বহুত পাঠকে ধৰিবই নোৱাৰিব ৷ এনে এটা পৰিণত সৃষ্টি কৰিব পৰাটো লেখক এগৰাকীৰ বাবে কম কৃতিত্বৰ কথা নহয় ৷
বিশ্ব অনুবাদ দিৱসৰ ইতিহাস
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ দিৱস প্ৰতি বছৰে ৩০ ছেপ্টেম্বৰত পালন কৰা হয় ৷ ২০১৭ চনৰ ২৪ ছেপ্টেম্বৰত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সাধাৰণ পৰিষদে ৩০ ছেপ্টেম্বৰক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ দিৱস হিচাপে ঘোষণা কৰি এক প্ৰস্তাৱ গৃহীত কৰে ৷ ৩০ ছেপ্টেম্বৰ তাৰিখটো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ দিৱস হিচাপে বাছনি কৰা হৈছিল কাৰণ সেইদিনা বাইবেলৰ অনুবাদক চেণ্ট জেৰোৰ জন্ম হৈছিল ৷ চেন্ট জেৰমক অনুবাদকৰ পৃষ্ঠপোষক সন্ত হিচাপে গণ্য কৰা হয় ৷ জ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ প্ৰসাৰত অনুবাদে যে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে সেয়া চেণ্ট জেৰমে প্ৰমাণ কৰিলে ৷ হাজাৰ হাজাৰ বছৰৰ আগতে তেওঁ বাইবেলখন হিব্ৰুৰ পৰা লেটিন ভাষালৈ অনুবাদ কৰিবলৈ এক যাত্ৰাত নামিছিল ৷ বাইবেলখন বহল দৰ্শকৰ বাবে সুলভ কৰি তুলিবলৈ ৷ নাজানো কিমান আৱিষ্কাৰ, উদ্ভাৱন আৰু ধৰ্মীয় গ্ৰন্থ অনুবাদ কৰা হৈছে যাতে সেইবোৰ বিশ্বজুৰি প্ৰচাৰ কৰিব পৰা যায় ৷ গতিকে এনেদৰেই আৰম্ভ হ’ল আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অনুবাদ দিৱস ৷
