আমাৰ তেজত প্লেটলেটৰ সংখ্যা স্বাভাৱিক হোৱাটো অতি প্ৰয়োজনীয় । যদি তেজত প্লেটলেটৰ সংখ্যা বেছি বা বেছি কম হয়, তেন্তে দুয়োটা অৱস্থাতে আন বহুতো জটিল ৰোগৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে(platelets body system) । কেৱল এয়াই নহয়, কেতিয়াবা ইয়াৰ ফলত জীৱনৰ ক্ষতিও হ’ব পাৰে । প্লেটলেটৰ সংখ্যাত অসুবিধা হ’লে ব্লাড ডিছঅৰ্ডাৰ বোলা হয়(how to increase platelet count)।
এইবোৰত তেজত স্বাভাৱিকতকৈ অধিক সংখ্যক প্লেটলেট থাকিলে থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ ব্লাড ডিছঅৰ্ডাৰ বোলা হয়(thrombocytosis blood disorders)। আনহাতে তেজত প্লেটলেটৰ সংখ্যা স্বাভাৱিকতকৈ কম হ’লে থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া ব্লাড ডিছঅৰ্ডাৰ বোলা হয়(when to worry about high platelet count)। থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ(thrombocytosis) আৰু থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া (thrombocytopenia) দুয়োটাৰে কাৰণ আৰু প্ৰভাৱৰ বিষয়ে অধিক জানিবলৈ ইটিভি ভাৰত সুখীভৱই(ETV Bharat Sukhibhava) বেংগালুৰুস্থিত ৰক্ত বিশেষজ্ঞ ডাঃ আৰ এছ পাটিলৰ (Hematologist Dr. RS Patil) সৈতে বাৰ্তালাপত মিলিত হৈছিল(platelets body function)।
প্লেটলেটৰ কাম কি ?
ডাঃ পাটিলে বুজাইছে যে, উপৰোক্ত তেজৰ বিকাৰ বা প্লেটলেটৰ সংখ্যা বৃদ্ধি বা হ্ৰাসৰ প্ৰভাৱৰ বিষয়ে জনাৰ আগতে আমাৰ তেজত প্লেটলেটে কি কৰে সেয়া জনাটো প্ৰয়োজনীয়(platelets blood test normal range)। আচলতে প্লেটলেট যিবোৰক থ্ৰম্ব’চাইট বুলিও কোৱা হয়, সেইবোৰ হৈছে আমাৰ হাড়ৰ মজ্জাত উপস্থিত থকা সৰু ৰক্তকণিকা যিয়ে থ্ৰ’ম্ব’চাইট গঠন কৰে । আঘাতৰ ক্ষেত্ৰত তেজৰ সোঁত বন্ধ কৰা আৰু ৰক্তবাহী নলীক ক্ষতিৰ পৰা ৰক্ষা কৰা ইহঁতৰ প্ৰধান কাম । উদাহৰণস্বৰূপে, যেতিয়া আমি কোনো আঘাত পাওঁ, য’ত তেজ চলিবলৈ আৰম্ভ কৰে, তেতিয়া থ্ৰম্ব’চাইটে সেই ঠাইত আঠাযুক্ত গোট বা তেজ গোটাই তেজ বন্ধ কৰাত সহায় কৰে ।
ইহঁতৰ নিজস্ব আয়ুস থাকে, অৰ্থাৎ এই কোষবোৰ গঠন হৈ থাকে আৰু ভাঙি গৈ থাকে । সাধাৰণতে ইহঁতৰ বয়স ৫ৰ পৰা ৯ দিন । ইয়াৰ পিছত সিহঁতে নিজাববীয়াকৈ ভাঙি যায় । আমাৰ তেজত থ্ৰম্ব’চাইটৰ গঠন আৰু বিভাজনৰ প্ৰক্ৰিয়া অবিৰতভাৱে চলি থাকে । তেজত থ্ৰম্ব’চাইট কোষৰ বিভাজনত থ্ৰম্ব’পয়েটিন নামৰ হৰম’নৰ ভূমিকা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, এই হৰম’নে তেজত প্লেটলেটৰ সংখ্যা স্বাভাৱিক কৰি ৰখাতো কাম কৰে ।
তেওঁ বুজাইছে যে, সাধাৰণতে এজন সুস্থ ব্যক্তিৰ তেজত প্ৰতি মাইক্ৰ’লিটাৰত ১,৫০,০০০ৰ পৰা ৪,৫০,০০০ প্লেটলেট থাকে । কিন্তু যদি প্লেটলেটৰ সংখ্যা ইয়াতকৈ কম বা বেছি হয়, তেন্তে ই তেজৰ বিকাৰ হৈ পৰে ।
থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ আৰু থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া
তেওঁ বুজাইছে যে যদি শৰীৰত প্লেটলেটৰ সংখ্যা স্বাভাৱিকতকৈ বেছি হয়, তেন্তে এই অৱস্থাক থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ বুলি কোৱা হয়। আনহাতে, যদি তেজত প্লেটলেটৰ সংখ্যা স্বাভাৱিকতকৈ কম হয়, তেন্তে ইয়াক থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া বোলা হয় ।
থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ
থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছত যেতিয়া তেজত প্লেটলেটৰ সংখ্যা স্বাভাৱিকতকৈ বহু বেছি বৃদ্ধি হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে, তেতিয়া তেজ ঘন হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু ইয়াত বৃহৎ পৰিমাণে ক্লট গঠন হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে । এনে পৰিস্থিতিত ষ্ট্ৰোক, হাৰ্ট এটেক, কিডনীৰ ক্ষতিকে ধৰি আন বহুতো গুৰুতৰ সমস্যাৰ সম্ভাৱনা বাঢ়ি যায় ।
থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছক সাধাৰণতে দুবিধ বুলি ধৰা হয়, প্ৰয়োজনীয় থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ আৰু প্ৰতিক্ৰিয়াশীল থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ । ইয়াৰ কাৰণৰ কথা কোৱা হয় যদি, বহু সময়ত শৰীৰত ৰক্তহীনতা, কিছুমান বিশেষ ধৰণৰ সংক্ৰমণ, শৰীৰত প্ৰদাহ, অস্বাস্থ্যকৰ বৃক্ক, যিকোনো অস্ত্ৰোপচাৰ বা কিছুমান ঔষধৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়াও এই বিকাৰৰ বাবে দায়ী হ’ব পাৰে । কেৱল ৰোগেই নহয় বাৰ্ধক্যও থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছৰ কাৰণ হ’ব পাৰে । সাধাৰণতে ৬০ বছৰৰ ওপৰৰ লোকৰ ক্ষেত্ৰতো এই সমস্যা দেখা যায় ।
ইয়াৰ লক্ষণসমূহৰ বিষয়ে ক’বলৈ গ’লে থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছৰ সাধাৰণ আৰু গুৰুতৰ শ্ৰেণীত দেখা পোৱা কিছুমান লক্ষণ তলত দিয়া ধৰণৰ-
- মূৰৰ বিষ
- ঘাঁ হোৱা
- অতি দুৰ্বল বা মূৰ ঘূৰোৱা অনুভৱ কৰা
- নাক, মুখ, আঁঠুৰ পৰা তেজ ওলোৱা
- অনিয়ন্ত্ৰিত ৰক্তচাপ
- ছালৰ খজুৱতি
- হাত ঠাণ্ডা হৈ থকা
- পেট বা অন্ত্ৰত ৰক্তক্ষৰণ
- হাত-ভৰি বিষ, ফুলা বা ৰঙা পৰা
- অংগ-প্ৰত্যংগত অজ্ঞানতা আৰু টিংটিং শব্দ হোৱা
- বিভ্ৰান্তি বা কথা কোৱাত সমস্যা
- বুকুৰ বিষ
- উশাহ লোৱাত অসুবিধা বা উশাহ ফুলা ইত্যাদি
থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া
শৰীৰত প্লেটলেটৰ সংখ্যা কমাব পৰা সমস্যাটোক থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া বোলা হয়। ভাইৰাছজনিত সংক্ৰমণৰ প্ৰভাৱ, ৰক্তহীনতা, কিছুমান বিশেষ প্ৰকাৰৰ কৰ্কট ৰোগ, কেমোথেৰাপি আৰু আন কিছুমান প্ৰকাৰৰ চিকিৎসা, অত্যধিক মদ্যপানৰ অভ্যাস, শৰীৰত পানীৰ অভাৱ বা পানীলগা আদি বহু কাৰণত এই তেজৰ বিকাৰ হ’ব পাৰে , শৰীৰত ফলিক এচিড আৰু ভিটামিন বি ১২ৰ অভাৱ আৰু কিছুমান বিশেষ ধৰণৰ চিনড্ৰম ইত্যাদি । একে সময়তে জিনীয় কাৰণতো এই সমস্যা হ’ব পাৰে ।
গৰ্ভৱতী মহিলাৰ ক্ষেত্ৰতো এই সমস্যা সাধাৰণতে দেখা যায় যদিও প্ৰসৱৰ পিছত বেছিভাগ মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত ই স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে আৰোগ্য হয় ।
ইয়াৰ লক্ষণসমূহৰ কথা ক’বলৈ গ’লে থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়াৰ সাধাৰণ আৰু গুৰুতৰ শ্ৰেণীত দেখা পোৱা কিছুমান লক্ষণ তলত দিয়া ধৰণৰ-
- ঘাঁ বা আঘাতৰ পৰা বন্ধ নোহোৱাকৈ ৰক্তক্ষৰণ হোৱা
- নাক আৰু চোলাৰ পৰা তেজ ওলোৱা
- মল বা প্ৰস্ৰাৱত তেজ
- মলদ্বাৰ আৰু কিছুমান আভ্যন্তৰীণ অংগত ৰক্তক্ষৰণ
- ভাগৰুৱা অনুভৱ ইত্যাদি
ডাঃ পাটিলে বুজাইছে যে, থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়াৰ দৰে আন এটা তেজৰ বিকাৰ আছে যাক ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া বুলি কোৱা হয় । ইয়াক এক প্ৰকাৰৰ থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া বুলি ক’লেও ভুল নহ’ব, কিন্তু ই অটো ইমিউন ৰোগ হোৱাৰ বাবে ই অধিক গুৰুতৰ হ’ব পাৰে ।
ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া / ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিক পাৰ্পুৰা বা আই টি পি
তেওঁ বুজাইছে যে, ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া (ITP) হৈছে এক অতি জটিল কিন্তু বিৰল ৰক্তক্ষৰণৰ বিকাৰ(Idiopathic thrombocytopenic purpura)। ইয়াক অটোইম্যুন ৰোগৰ শ্ৰেণীত ৰখা হয় কাৰণ ইয়াত শৰীৰৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বা এন্টিব’ডিয়ে নিজেই ইয়াৰ তেজত থকা প্লেটলেটবোৰ ধ্বংস কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। এই বিকাৰক ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিক পাৰ্পুৰা বা ইডিয়পেথিক থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিক পাৰ্পুৰা বুলিও কোৱা হয়।
এই সমস্যা দুবিধ বুলি ধৰা হয়, প্ৰথম তীব্ৰ আই টি পি আৰু দ্বিতীয় ক্ৰনিক অৰ্থাৎ দীৰ্ঘম্যাদী আই টি পি
তীব্ৰ আই টি পিৰ সমস্যা বেছিকৈ শিশুৰ ক্ষেত্ৰত দেখা যায় । কিন্তু ই তেওঁলোকৰ মাজত হ্ৰস্বম্যাদী সমস্যা, যিটো বেছিভাগ ক্ষেত্ৰতে প্ৰায় ছমাহ বা কেতিয়াবা মৃদু চিকিৎসাৰ সহায়ত আৰু সাৱধানতা অৱলম্বন কৰি স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে আৰোগ্য হয় । একে সময়তে ক্ৰনিক আই টি পিৰ সমস্যা যুৱ প্ৰাপ্তবয়স্ক আৰু প্ৰাপ্তবয়স্কৰ ক্ষেত্ৰত দেখা যায়। প্ৰাপ্তবয়স্কৰ ক্ষেত্ৰত এই সমস্যা অধিক জটিল ৰূপত আৰু অধিক সময়ৰ বাবে দেখা দিব পাৰে । পুৰুষতকৈ মহিলাৰ ক্ৰনিক আই টি পি হোৱাৰ সম্ভাৱনা দুগুণতকৈ অধিক । কিন্তু ইয়াত এইটোও জনাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ যে আই টি পিয়ে কেৱল শিশুৱেই নহয়, প্ৰাপ্তবয়স্কসকলকো আক্ৰান্ত কৰা আন বহুতো সংক্ৰমণ বা ৰোগৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰে ।
এই সমস্যাত ভুগি থকা লোকসকলে খাদ্য আৰু জীৱনশৈলীৰ লগত জড়িত বিভিন্ন সাৱধানতা অৱলম্বন কৰাৰ লগতে নিজৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত অহৰহ নিৰীক্ষণ কৰিব লাগিব ।
আই টি পিৰ সংঘটনৰ বাবে দায়ী কাৰণসমূহৰ বিষয়ে ক’বলৈ গ’লে কিছুমান বিশেষ ধৰণৰ ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণ যেনে এইচ আই ভি, হেপাটাইটিছ চি আৰু এইচ পাইল’ৰি আৰু আন কিছুমান ভাইৰাছ বা বেক্টেৰিয়াৰ সংক্ৰমণ ইয়াৰ বাবে দায়ী হ’ব পাৰে । ইয়াৰ উপৰিও এই বিকাৰৰ বাবে আন বহু কাৰণো দায়ী হ’ব পাৰে ।
আই টি পিৰ লক্ষণ আৰু প্ৰভাৱ
ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়াত সাধাৰণতে দেখা পোৱা কিছুমান প্ৰধান লক্ষণ বা চিন তলত দিয়া ধৰণৰ-
- ছালৰ ভিতৰত ৰক্তক্ষৰণৰ ফলত ছালৰ ওপৰৰ পৃষ্ঠত বেঙুনীয়া ৰঙৰ দাগ বা পাৰ্পুৰা দেখা দিয়া(Symptoms and effects of ITP)। যিটো দেখাত ফোহা যেন লাগে ।
- পেটেচিয়া নামৰ বিন্দুৰ দৰে আকৃতিৰ ৰঙা বা বেঙুনীয়া ৰঙৰ বিন্দুবোৰ গোটত বা ছালত বিশেষ আৰ্হিত দেখা দিয়া ।
- ছালৰ তলত গোট খোৱা ।
- মল আৰু প্ৰস্ৰাৱত তেজৰ আঁহৰ দৃশ্যমানতা ।
- আঁঠুৰ পৰা তেজ ওলোৱা ।
- মহিলাৰ ঋতুস্ৰাৱ আদিৰ সময়ত অত্যধিক ৰক্তক্ষৰণ ৷
পৰীক্ষা
ডাঃ পাটিলে বুজাইছে যে, থ্ৰম্ব’চাইট’ছিছ, থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া বা ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া যিকোনো ধৰণৰ তেজৰ বিকাৰ নেকি সেইটো নিশ্চিত কৰিবলৈ চিবিচি ব্লাড টেষ্ট, পেৰিফেৰেল ব্লাড স্মিয়ৰ আৰু ব্লাড কালচাৰ কৰা হয় । ইয়াৰ দ্বাৰা তেজত থকা প্লেটলেটৰ সংখ্যা দেখা যায় । একে সময়তে সংক্ৰমণৰ ক্ষেত্ৰত বা পৰিয়ালত এই বিকাৰৰ ইতিহাস থাকিলে আন কিছুমান তদন্তও কৰা হয় । আনহাতে ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়াত ওপৰৰ কথাখিনিৰ উপৰিও হাড়ৰ মজ্জাৰ বায়’প্সি আৰু এন্টিব’ডি পৰীক্ষা কৰিবলৈও পৰীক্ষা কৰা হয় ।
চিকিৎসা আৰু সাৱধানতা
তেওঁ বুজাইছে যে এই সকলোবোৰ অৱস্থাতে চিকিৎসা ভুক্তভোগীৰ বিকাৰৰ তীব্ৰতাৰ ভিত্তিত কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, যদি তেজত প্লেটলেটৰ সংখ্যা স্বাভাৱিকতকৈ বেছি কম বা বেছি নহয়, তেন্তে ঔষধৰ পৰিৱৰ্তে তেওঁলোকক খাদ্য আৰু আন কিছুমান সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়া হয় । কিন্তু ইয়াৰ লগতে তেওঁলোকক প্লেটলেটৰ সংখ্যাৰ হিচাপ ৰাখিবলৈও নিৰ্দেশ দিয়া হয়। যাতে যদি তেওঁলোকৰ প্লেটলেটৰ সংখ্যা বৃদ্ধি বা কমি যায়, তেন্তে সঠিক সময়ত চিকিৎসা আৰম্ভ কৰিব পৰা যায় । বিশেষকৈ থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়া আৰু ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়াত যদি প্লেটলেটৰ সংখ্যা বেছি কমিবলৈ আৰম্ভ কৰে, তেন্তে চিকিৎসা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰে ।
তেওঁ বুজাইছে যে, যিকোনো পৰ্যায়ত বা যিকোনো কাৰণত যদি প্লেটলেটৰ সংখ্যা ২০ হাজাৰৰ তললৈ কমিবলৈ আৰম্ভ কৰে, তেন্তে তৎক্ষণাত প্লেটলেট ট্ৰান্সফিউজন কৰাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰে ।
তেওঁ বুজাই দিয়ে যে, ইমিউন থ্ৰম্ব’চাইট’পেনিয়াত স্বাস্থ্যৰ প্ৰতি অধিক সাৱধান হোৱাটো প্ৰয়োজনীয় কাৰণ ই এক অটোইম্যুন ৰোগ আৰু ইয়াৰ বাবেই ভুক্তভোগীৰ সমস্যা অধিক বৃদ্ধি পাব পাৰে । গতিকে এই বিকাৰ নিশ্চিত হোৱাৰ লগে লগে ৰোগীয়ে সঠিক চিকিৎসাৰ লগতে কিছু কথা মনত ৰাখি নিজৰ দৈনন্দিন জীৱন আৰু জীৱনশৈলীত কিছু সাৱধানতা অৱলম্বন কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয় । ইয়াৰে কিছুমান তলত দিয়া ধৰণৰ-
- চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ নোলোৱাকৈ কোনো ঔষধ গ্ৰহণ নকৰিব । তাৰ পিছত যদিও সেয়া মৃদু বিষ নিৰাময়কাৰী বা সাধাৰণ চৰ্দিৰ বাবে গ্ৰহণ কৰা ঔষধ ।
- চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ নোলোৱাকৈ কোনো পৰিপূৰক গ্ৰহণ কৰিব নালাগে ।
- আনকি মৃদু চৰ্দি আৰু ফ্লু, মূৰৰ বিষ বা শৰীৰৰ যিকোনো অংশত বিষ আৰু জ্বৰ হ’লেও প্ৰথমে চিকিৎসকৰ সৈতে যোগাযোগ কৰি তেওঁৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত ঔষধহে গ্ৰহণ কৰিব লাগে ।
- যিমানদূৰ সম্ভৱ তেনে কোনো কামৰ পৰা আঁতৰি থাকিবলৈ চেষ্টা কৰা উচিত, য’ত আঘাত বা ৰক্তক্ষৰণৰ সম্ভাৱনা থাকে ।
- আঘাতৰ আশংকা থকা খেলা-ধূলা, বিশেষকৈ মগজুৰ আঘাত বা তেজ ওলোৱা, যেনে বক্সিং, ফুটবল, ঘোঁৰা চলোৱা, স্কিইং আদি খেল পৰিহাৰ কৰক ।
- দুচকীয়া বাহন চলাওঁতে হেলমেট পিন্ধিব লাগিব আৰু গাড়ী চলাওঁতে ছিটবেল্ট পিন্ধিব লাগিব ।
- ৰন্ধা-বঢ়া আৰু চাফ-চিকুণ কৰাৰ সময়ত অধিক সাৱধানতা অৱলম্বন কৰক আৰু কটাৰী আৰু কাটাৰ সাৱধানে ব্যৱহাৰ কৰক ইত্যাদি ।
লগতে পঢ়ক: Worst Food For Brain: এইসমূহ খাদ্যই মগজুত পেলাব পাৰে বিৰূপ প্ৰভাৱ!
