হায়দৰাবাদ: ভাৰতীয় মহাকাশচাৰীৰ প্ৰসংগ ওলালেই পোনপ্ৰথমে আমাৰ মনলৈ অহা নামটো হ’ল কল্পনা চাওলা । কল্পনা চাওলা ভাৰতত জন্মগ্ৰহণ কৰা আমেৰিকান মহাকাশচাৰী, মহাকাশ ভ্ৰমণ কৰা প্ৰথমগৰাকী ভাৰতীয় মহিলা আৰু ৰাকেশ শৰ্মাৰ পিছত দ্বিতীয়গৰাকী ভাৰতীয় মহাকাশচাৰী । কল্পনা চাওলাৰ নাম শুনিলেই মনত পৰে ঠিক 22 বছৰ পূৰ্বে 2003 চনৰ 1 ফেব্ৰুৱাৰীত তেওঁৰ সৈতে সংঘটিত হোৱা ভয়ানক দুৰ্ঘটনাটোৰ কথা । ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ 1 তাৰিখৰ দিনটো আছিল কল্পনা চাওলাৰ 22 সংখ্যক মৃত্যু বাৰ্ষিকী আৰু ইয়াৰ সৈতে সংগতি ৰাখি তেখেতৰ জন্মৰ পৰা অকালতে কৰুণ মৃত্যুক সাৱটি ল’বলগীয়া হোৱা সমগ্ৰ কাহিনী আপোনালোকক জনাবলৈ বিচাৰিছো---
কল্পনা চাওলাৰ প্ৰাৰম্ভিক জীৱন
কল্পনা চাওলাৰ জন্ম হৈছিল 1962 চনৰ 17 মাৰ্চত ভাৰতৰ হাৰিয়ানাৰ কৰ্ণালত । তেওঁৰ দেউতাকৰ নাম বানাৰসী লাল চাওলা আৰু মাকৰ নাম সঞ্জ্যোতি চাওলা । চাৰিগৰাকী ভাই-ভনীৰ ভিতৰত কল্পনা আছিল কনিষ্ঠ সন্তান । স্কুল আৰম্ভ হোৱা পৰ্যন্ত মাক-দেউতাকে কল্পনাক আনুষ্ঠনিক নাম নিদিলে । মাক-দেউতাকে তেওঁক মণ্টু বুলি মাতিছিল যদিও প্ৰথম স্কুলত নামভৰ্তি হওঁতে আনুষ্ঠানিক নাম দিয়া হৈছিল কল্পনা চাওলা । তিনি বছৰ বয়সতে কল্পনাই প্ৰথমবাৰৰ বাবে বিমান দেখিছিল আৰু তেতিয়াৰ পৰাই কল্পনাৰ উৰণৰ প্ৰতি অতি আগ্ৰহী হৈ পৰিছিল । পূৰ্বে কল্পনাই দেউতাকৰ লগত স্থানীয় ফ্লাইং ক্লাবত সময় কটায় । এইদৰেই কল্পনাই সৰুৰে পৰা বিমান অৰ্থাৎ বিমান পৰিবহণৰ প্ৰতি আগ্ৰহ প্ৰকাশ কৰিবলৈ ধৰিলে ।
কল্পনা চাওলাই শিক্ষাৰ আৰম্ভণি কৰিছিল ঠাকুৰ বাল নিকেতন ছিনিয়ৰ ছেকেণ্ডাৰী স্কুলৰ পৰা, যিখন কৰ্ণালতেই অৱস্থিত । স্কুলীয়া শিক্ষাৰ পাছত কল্পনাই পঞ্জাৱ ইঞ্জিনিয়াৰিং কলেজৰ পৰা এৰ’নটিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰে । এই পাঠ্যক্ৰমটো বাছি লোৱাৰ সময়ত বহু অধ্যাপকে কল্পনাক এই পাঠ্যক্ৰম নকৰিবলৈ কৈছিল কাৰণ ভাৰতত এই ক্ষেত্ৰত মহিলাৰ বাবে উন্নত সুযোগ নাই, কিন্তু তেওঁ সেয়া নুশুনি সপোনৰ পিছে পিছে দৌৰি থাকিল ।
ভাৰতৰ পৰা অভিযান্ত্ৰিক শিক্ষা সমাপ্ত কৰাৰ পিছত কল্পনা চাওলা আশীৰ দশকত আমেৰিকালৈ গুচি যায় আৰু তাতেই অধিক পঢ়া-শুনা কৰিবলৈ দেশখনৰ নাগৰিকত্ব গ্ৰহণ কৰে । টেক্সাছ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰাৰ লগতে 1988 চনত ক’লৰাডো বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা মহাকাশ অভিযান্ত্ৰিকত ডক্টৰেট ডিগ্ৰীও লাভ কৰে ।
- 1988 চনত কল্পনা চাওলাই নাছাৰ এমেছ ৰিচাৰ্চ চেণ্টাৰত পাৱাৰড-লিফ্ট কম্পিউটেচনেল ফ্লুইড ডাইনামিক্সৰ ক্ষেত্ৰত কাম কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে ।
- তেওঁৰ গৱেষণাই হেৰিয়াৰৰ দৰে বিমানৰ চাৰিওফালে ‘ভূমি-প্ৰভাৱ’ত পোৱা জটিল বায়ু প্ৰবাহৰ অনুকৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল ।
- 1993 চনত কল্পনা চাওলাই কেলিফৰ্ণিয়াৰ লছ আলটছৰ অভাৰছেট মেথডছ ইনকৰ্পৰেশ্যনত উপ-সভাপতি আৰু গৱেষণা বিজ্ঞানী হিচাপে যোগদান কৰে ।
- তেওঁক বায়ুগতিবিদ্যাৰ অনুকূলন সম্পন্ন কৰিবলৈ উন্নত প্ৰযুক্তি বিকশিত আৰু ৰূপায়ণৰ দায়িত্ব অৰ্পণ কৰা হৈছিল । ইয়াৰ বাহিৰেও তেওঁ নাছা আৰু মহাকাশ বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰখনলৈ কম সময়ৰ ভিতৰতে বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আগবঢ়াই থৈ গৈছে ।
কল্পনা চাওলাৰ বিবাহ
কল্পনা চাওলাই 1983 চনত ফ্ৰান্সৰ বাসিন্দা জিন-পিয়েৰ হেৰিছনৰ সৈতে বিবাহপাশত আবদ্ধ হয় । তেওঁ আছিল উৰণৰ প্ৰশিক্ষক আৰু বিমান পৰিবহণৰ লেখক । কল্পনাই আমেৰিকাত পঢ়ি থকাৰ সময়ত জিন-পিয়েৰ হেৰিছনক লগ পাইছিল । কল্পনাৰ স্বামীয়ে তাইৰ মহাকাশচাৰী হোৱাৰ সপোনক সমৰ্থন জনাইছিল আৰু সদায় তাইৰ কাষত থিয় দিছিল ।
কল্পনা চাওলাৰ নাছা অভিজ্ঞতা
- কল্পনা চাওলাক 1994 চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত নাছাই মহাকাশচাৰী হিচাপে নিৰ্বাচিত কৰিছিল ।
- 1995 চনৰ মাৰ্চ মাহত তেওঁ মহাকাশচাৰী হিচাপে জনছন স্পেচ চেণ্টাৰত যোগদান কৰিছিল ।
- তেওঁ এবছৰৰ প্ৰশিক্ষণ আৰু মূল্যায়ন সম্পূৰ্ণ কৰিছিল ।
- ইয়াৰ পিছত তেওঁক কাৰিকৰী বিষয়ত কাম কৰিবলৈ ক্ৰু মেম্বাৰ হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয় ।
- তেওঁ ৰবটিক পৰিস্থিতি সজাগতা প্ৰদৰ্শনৰ বিকাশ আৰু মহাকাশ শাটল নিয়ন্ত্ৰণ চফট্ ৱেৰৰ পৰীক্ষণৰ কাম কৰিছিল
- 1996 চনৰ নৱেম্বৰ মাহত তেওঁক এছটিএছ-87 মিছন বিশেষজ্ঞ আৰু প্ৰাইম ৰবটিক আৰ্ম অপাৰেটৰ হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয়
- 1998 চনৰ জানুৱাৰী মাহত তেওঁক শ্বাটল আৰু ষ্টেচন ফ্লাইট ক্ৰু ডিভাইচৰ ক্ৰু প্ৰতিনিধি হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয়। সেই সময়ত তেওঁ ক্ৰু চিষ্টেমছ এণ্ড হেবিটেবিলিটি ছেকচনৰ মুৰব্বী হৈছিল
- তেওঁ STS-87 (1997) আৰু STS-107 (2003) মিছনত উৰা মাৰিছিল, মুঠ 30 দিন, 14 ঘন্টা আৰু 54 মিনিট মহাকাশত কটায় ।
কল্পনা চাওলাৰ অন্তিম মিছন
- 2000 চনত কল্পনা চাওলাক তেওঁৰ দ্বিতীয় মহাকাশ অভিযান এছটিএছ-107 ৰ বাবে মিছন বিশেষজ্ঞ হিচাপে নিৰ্বাচিত কৰা হয়।
- এই অভিযানৰ প্ৰস্তুতি বহু আগতেই কৰা হৈছিল যদিও ইয়াৰ উৎক্ষেপণ বাৰে বাৰে পলম হৈছিল । অৱশেষত 2003 চনৰ 16 জানুৱাৰীত STS-107 অভিযান আৰম্ভ হয়, যাৰ বিশেষজ্ঞ আছিল কল্পনা চাওলা ।
- এছটিএছ-107 অভিযানত 16 দিনীয়া বিমানখনৰ সময়ছোৱাত ক্ৰুৱে 80 টাতকৈও অধিক পৰীক্ষা চলাইছিল । ইয়াৰে বহুতো কঠিন শ্বিফটৰ সময়ত কৰা হৈছিল যাতে গৱেষণা চলি থাকে ।
- এছটিএছ-107 ৰ ক্ৰু মেম্বাৰসকলে সেই প্ৰযুক্তি পৰীক্ষা কৰিছিল যাৰ জৰিয়তে নাছাই নতুন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মহাকাশ কেন্দ্ৰ (আই এছ এছ)ত পানীৰ পুনঃব্যৱহাৰ কৰিব বিচাৰিছিল । ইয়াৰ উপৰিও তেওঁলোকে আন বহুতো পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাও কৰিছিল ।
- সেই বিমানখনৰ শ্বাটলৰ পেলোড বে’ৰ ভিতৰত স্পেচহেব নামৰ এটা ডাঙৰ চাপযুক্ত কক্ষ আছিল । স্পেচহেব মডিউলত কৰা পৰীক্ষাসমূহে জীৱবিজ্ঞান আৰু স্বাস্থ্য বিজ্ঞানৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল ।
কল্পনা চাওলাৰ অন্তিমখন মহাকাশ বিমানত কি হৈছিল
2003 চনৰ 1 ফেব্ৰুৱাৰীৰ পুৱা মহাকাশযানখন পৃথিৱীলৈ উভতি আহিছিল । কল্পনা চাওলাৰ স্পেচ শ্বাটলখন কেনেডি স্পেচ চেণ্টাৰত অৱতৰণ কৰিবলৈ ওলাইছিল যদিও কল্পনাৰ শ্বাটলখন পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱাৰ লগে লগে শ্বাটলৰ ডেউকাত গৰম গেছ বৈ যাবলৈ ধৰিলে, য’ত উৎক্ষেপণৰ সময়ত ব্ৰিফকেছৰ আকাৰৰ ইনচুলেচনৰ টুকুৰা এটা ভাঙি গৈছিল । ইনচুলেচন ভাঙি যোৱাৰ ফলত তাপ সুৰক্ষা ব্যৱস্থাটো যথেষ্ট ক্ষতিগ্ৰস্ত হয় ।
ইয়াৰ পিছত অস্থিৰ শ্বাটলখন ঘূৰিবলৈ ধৰিলে আৰু কেইছেকেণ্ডমানৰ ভিতৰতে ইয়াৰ ভিতৰৰ চাপ কমি গ’ল, যাৰ ফলত কল্পনা চাওলাকে ধৰি সকলো ক্ৰু সদস্যৰ মৃত্যু ঘটে । কল্পনাৰ উপৰিও ক্ৰুত আছিল ৰিক হাছবেণ্ড, লৰেল ক্লাৰ্ক, ইলান ৰেমন, ডেভিদ ব্ৰাউন, উইলিয়াম মেককুল আৰু মাইকেল এণ্ডাৰছন ।
কল্পনা চাওলাৰ শ্বাটলখন টেক্সাছ আৰু লুইজিয়ানাৰ ওপৰেৰে আকাশত ভাঙি মাটিত পৰি যায় । 1986 চনত চেলেঞ্জাৰ শ্বাটলৰ বিস্ফোৰণৰ পিছত এই দুৰ্ঘটনাটোৱেই আছিল মহাকাশ শ্বাটল কাৰ্যসূচীৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম ঘটনা । তেতিয়াৰ পৰাই এই কাণ্ডক কলম্বিয়া দুৰ্যোগ বুলি জনা যায় ।
নাছা আৰু কেইবাটাও স্বতন্ত্ৰ গোটে কলম্বিয়া দুৰ্যোগৰ তদন্ত কৰি একেধৰণৰ ঘটনা ৰোধ কৰাৰ উপায় নিৰ্ণয় কৰিছিল । এই তদন্তসমূহৰ ভিতৰত আছিল কলম্বিয়া দুৰ্ঘটনা তদন্ত ব’ৰ্ড (2003) আৰু নাছাৰ কলম্বিয়া ক্ৰু ছাৰভাইভেল ইনভেষ্টিগেচন ৰিপ’ৰ্ট (2008) ।
নাছাই প্ৰতি বছৰে জানুৱাৰী মাহৰ শেষৰ বৃহস্পতিবাৰটো কলম্বিয়াৰ ক্ৰু, চেলেঞ্জাৰ মহাকাশ শাটলৰ ক্ৰু আৰু এপ’ল’ 1ৰ ক্ৰুক স্মৰণ কৰি মানৱ মহাকাশ যাত্ৰাত সুৰক্ষাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । কলম্বিয়া দুৰ্ঘটনাৰ পিছত নাছাৰ কোনো অভিযানত কোনো এনে ঘটনা সংঘটিত হোৱা নাই ।
কল্পনা চাওলাৰ বঁটা আৰু স্মৰণ
- কল্পনা চাওলা বঁটা: মৰণোত্তৰভাৱে কল্পনা চাওলাক কংগ্ৰেছৰ মহাকাশ মেডেল অৱ অনাৰ, নাছাৰ মহাকাশ উৰণৰ পদক আৰু নাছাৰ বিশিষ্ট সেৱা পদক প্ৰদান কৰা হয় ।
- কল্পনা চাওলাৰ উত্তৰাধিকাৰ: 2010 চনত আৰ্লিংটনস্থিত টেক্সাছ বিশ্ববিদ্যালয়ে অভিযান্ত্ৰিক মহাবিদ্যালয়ত কল্পনা চাওলাৰ প্ৰতি স্মৃতিসৌধ উচৰ্গা কৰে ।
- বাণিজ্যিক মালবাহী মহাকাশযান: 2020 চনৰ অক্টোবৰ মাহত কল্পনা চাওলাৰ নামেৰে এখন বাণিজ্যিক মালবাহী মহাকাশ যান আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ষ্টেচনলৈ উৎক্ষেপণ কৰা হয় ।
- নৰ্থৰপ গ্ৰুমেন: নৰ্থৰপ গ্ৰুমেনৰ চাইগনাছ কেপচুলৰ নামকৰণ কৰা হৈছিল এছ.এছ.কল্পনা চাওলাৰ নামেৰে ।
ড৹ কল্পনা চাওলা বঁটা প্ৰতিষ্ঠা
কৰ্ণাটক চৰকাৰে মহিলা বিজ্ঞানী আৰু অভিযন্তাক উৎসাহিত কৰাৰ উদ্দেশ্যে 2003 চনত ড০ কল্পনা চাওলাৰ নামত এক বঁটা আৰম্ভ কৰিছিল ৷ কল্পনা চাওলাৰ নামত আৰম্ভ কৰা এই বঁটাত প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ আৰু দুৰ্ঘটনাৰ সময়ত উদ্ধাৰ, ডুবন্ত কাৰোবাক উদ্ধাৰ, অগ্নিনিৰ্বাপক আৰু এনে যিকোনো দুৰ্ঘটনা বা দুৰ্যোগৰ সময়ত মানুহক সহায় কৰিবলৈ নিজৰ জীৱন বিপন্ন কৰাকে ধৰি মহিলাসকলে কৰা যিকোনো বীৰত্বৰ কাৰ্যক স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হয় । এনে যিকোনো কামত অৰিহণা যোগোৱা মহিলাসকলক ড° কল্পনা চাওলা বঁটাৰে সন্মানিত কৰা হয় ।
