বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৯ মাৰ্চ : মুক্ত উৎস বুদ্ধিমত্তা বা OSINT (Open Source Intelligence) হৈছে বিভিন্ন উৎস যেনে ৱেবছাইট, ছ'চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্ম যেনে ইউটিউব, ইনষ্টাগ্ৰাম, টুইটাৰ আৰু ফেচবুক; ছপা মাধ্যম, প্ৰবন্ধ, প্ৰতিবেদন, ছবি, ভিডিঅ', ডাৰ্ক ৱেব আদিৰ পৰা তথ্য সংগ্ৰহ কৰা এক পদ্ধতি ।
চিৰিয়া, য়েমেন, ইউক্ৰেইন, গাজা সংঘৰ্ষ আৰু লোহিত সাগৰত শেহতীয়াকৈ হোৱা হুথি আক্ৰমণক সামৰি লোৱাৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ ভূমিকাৰ বাবে বিগত কেইবছৰমানত OSINT-এ এক শক্তিশালী সঁজুলি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে । ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধই OSINT-ৰ বিস্ফোৰণ ঘটাইছে ।
OSINT ক্ৰমান্বয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে । কিয়নো প্ৰযুক্তিৰ দ্ৰুত পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ৰাজহুৱাভাৱে উপলব্ধ তথ্যৰ পৰিমাণ অধিক দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি হৈ আছে । শেহতীয়া তথ্য অনুসৰি, বিশ্বজুৰি প্ৰতিদিনে 361.6 বিলিয়ন ইমেইল; দৈনিক 8.5 বিলিয়ন গুগল অনুসন্ধান আৰু 500 নিযুত টুইট; ফেচবুকৰ ৩ বিলিয়ন মাহিলি ইউজাৰ আৰু দৈনিক ৩৫০ মিলিয়ন ফটো আপলোড কৰা হয় ।
ইয়াৰ উপৰি, বৰ্তমান আমেৰিকান প্লেনেট লেব, ব্লেকস্কাই, কেপেলা স্পেচ, মেক্সাৰ, ষ্টাৰলিংক, ছেটেলাইট ইমেজিং কৰ্প'ৰেচন, ঝুহাই অৰ্বিটা এৰোস্পেচ ছায়েন্স এণ্ড টেকন'লজী আৰু এছচিএছ স্পেচৰ দৰে কোম্পানীবোৰে বিশ্বৰ এক নিযুত ছবি প্ৰস্তুত কৰি ভূ-স্থানিক বুদ্ধিমত্তা প্ৰদান কৰি OSINT-ক শ শ উন্নত হাই-ৰিজলিউশ্বন উপগ্ৰহৰ দ্বাৰা সুবিধা প্ৰদান কৰে ।
এই ছবিবোৰ এতিয়া বিনামূলীয়াভাৱে বা মূল্যৰ বিনিময়ত উপলব্ধ । ২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ইউক্ৰেইন বাহিনীয়ে ৰাছিয়ান বাহিনীক লক্ষ্য কৰি আমেৰিকাৰ OSINT কোম্পানী পালাণ্টিয়াৰৰ বিতং ডিজিটেল মানচিত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰিছে । ২০২০ চনত গালৱান ঘটনাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বেছিভাগ ছবি মেক্সাৰৰ দ্বাৰা বাণিজ্যিকভাৱে প্ৰদান কৰা হৈছে । অষ্ট্ৰেলিয়ান ষ্ট্ৰেটেজিক পলিচী ইনষ্টিটিউটে ২০২২ চনত গালৱানত সংঘৰ্ষ সম্পৰ্কীয় উপগ্ৰহীয় ছবিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি প্ৰতিবেদন আৰু বিশ্লেষণ দিয়ে । ২০২৩ চনৰ এপ্ৰিল মাহত নৌ প্ৰযুক্তি আলোচনীখনে ভাৰতীয় নৌসেনাক পোৰ্ট ছুডানৰ (অপাৰেচন কাবেৰী) পৰা শৰণাৰ্থীসকলক স্থানান্তৰ কৰাৰ বাবে ব্লেকস্কাই ছবি ব্যৱহাৰ কৰিছিল ।
OSINT-এ সমগ্ৰ বিশ্বৰ চোৰাংচোৱা সংস্থা আৰু সামৰিক ৰণনীতিবিদৰ কৌশল সলনি কৰিছে । তথ্যৰ উভৈনদীৰ ফলত সমগ্ৰ বিশ্বৰ চোৰাংচোৱা সংস্থাসমূহে OSINT সংগ্ৰহ, একত্ৰিত আৰু বিশ্লেষণ কৰিবলৈ সংগ্ৰাম কৰি আছে । সেয়েহে, 2005 চনত আমেৰিকাৰ হাউছ উপ-সমিতিয়ে আমেৰিকাৰ চোৰাংচোৱা সম্প্ৰদায়ক অনুকূলিত OSINT প্ৰদানৰ বাবে উচ্চ দক্ষ বিশ্লেষক বিকশিত কৰি OSINT-ক তেওঁলোকৰ নিজৰ তথ্যৰ সমতুল্যভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়ে ।
২০২২ চনৰ মে' মাহত আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুনৰীক্ষণ কাৰ্যালয়ে জনাইছিল যে ই OSINT সম্পৰ্কীয় চোৰাংচোৱা কামৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ আগন্তুক ১০ বছৰৰ বাবে ব্লেকস্কাই, প্লেনেট আৰু মেক্সাৰৰ দৰে কোম্পানীবোৰক বিলিয়ন ডলাৰ প্ৰদান কৰিব । ২০২৩ চনৰ অক্টোবৰ মাহত ৰাষ্ট্ৰীয় চোৰাংচোৱা সঞ্চালকৰ আমেৰিকান কাৰ্যালয়ে চাইবাৰ বিশেষজ্ঞ জেচন বেৰেটক চোৰাংচোৱা সম্প্ৰদায়ৰ ৰাষ্ট্ৰীয় OSINT ৰণনীতি বিকশিত কৰিবলৈ আহ্বান জনায় ।
চীনা চোৰাংচোৱা সংস্থাসমূহেও OSINT-ত বিৰোধীৰ সামৰ্থ্যৰ বিষয়ে শিকিবলৈ ক্ষমতা প্ৰদান কৰিছে । ভাৰতীয় চোৰাংচোৱা সংস্থাবোৰেও এনে প্লেটফৰ্ম সৃষ্টি কৰিব লাগিব, য'ত তেওঁলোকে OSINT তথ্য সংগ্ৰহ আৰু বিশ্লেষণ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্লেষক আৰু বিশেষজ্ঞৰ এটা দল বিকশিত কৰিব পাৰে । উক্ত উদ্দেশ্যৰ বাবে প্ৰতিৰক্ষা চোৰাংচোৱা সংস্থা (ডিআইএ), ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰিকৰী গৱেষণা সংস্থা (এনটিআৰঅ') আৰু ইছৰোৰ প্ৰতিৰক্ষা প্ৰতিচ্ছবি প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু বিশ্লেষণ কেন্দ্ৰ (ডিআইপিএচি), ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰিকৰী গৱেষণা সংস্থা (এনটিআৰঅ') আৰু ইছৰোৰ সহযোগিতাৰ সৈতে এক সমন্বিত OSINT কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰিব লাগিব, যাতে তথ্য আহৰণ আৰু OSINT-ৰ প্ৰতি ইয়াৰ দৃষ্টিভংগী উন্নত কৰাৰ বাবে সঁজুলিৰ বিকাশৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয় ।
বাণিজ্যিক উপগ্ৰহ আৰু মোবাইল ফোনৰ ব্যৱহাৰে সামৰিক গোপনীয়তাৰ সমগ্ৰ ধাৰণাটো সলনি কৰিছে । উদাহৰণ স্বৰূপে, ইউক্ৰেইন বাহিনীয়ে বাণিজ্যিক উপগ্ৰহ ছবি, সামাজিক মাধ্যমৰ পোষ্ট, স্মাৰ্ট ফোন ছবি, বাণিজ্যিক ড্ৰোণ ভিডিঅ' আদিৰ সহায়ত ৰাছিয়াৰ সামৰিক বাহিনীৰ কৌশলগতভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান বিচাৰি পাইছিল । বাণিজ্যিক উপগ্ৰহৰ সহজ উপলব্ধতাই সামৰিক বাহিনীৰ অৱস্থান আৰু বুদ্ধিমত্তা, নিৰীক্ষণ আৰু পুনৰীক্ষণ (আইএছআৰ) সামৰ্থ্যক সীমাবদ্ধ কৰি তুলিছে ।
গুগল মেপ আৰু গুগল আৰ্থ ব্যৱহাৰ কৰি সংকীৰ্ণ উপত্যকা আৰু পাহাৰত আৰ্টিলাৰী গানৰ অৱস্থান আৰু লজিষ্টিক বেছৰ অৱস্থান চিনাক্ত কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে । বৰ্তমানৰ স্মাৰ্ট ফোনবোৰ তত্ত্বাৱধায়ক ব্যৱস্থাৰে সজ্জিত, যিয়ে ব্যৱহাৰকাৰীৰ অৱস্থানৰ সৈতে সকলো পোষ্ট চিহ্নিত কৰে । ৰাছিয়াৰ সৈন্যৰ দ্বাৰা মোবাইল ফোনৰ ব্যৱহাৰে ২০২৩ চনৰ জানুৱাৰীত ৰাছিয়াৰ বেৰেকত ইউক্ৰেইনৰ আক্ৰমণৰ পথ দেখুৱাইছিল ।
তদুপৰি, আপলোড কৰা উপগ্ৰহীয় ছবি আৰু স্মাৰ্ট ফোনৰ ভূ-অৱস্থিতি ব্যৱস্থাৰ উপৰি বহুতো দেশৰ সামৰিক বাহিনীৰ বিৱৰণ আৰু পৰিসংখ্যা অনলাইন ডাটা ভিত্তিত উপলব্ধ । ষ্টকহম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় শান্তি গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠান (এছআইপিআৰআই), ইণ্টাৰনেচনেল ইনষ্টিটিউট ফৰ ষ্ট্ৰেটেজিক ষ্টাডিজ (আইআইএছএছ), পেণ্টাগন আৰু ডন, এবস্কোহোষ্ট, জেনছ, প্ৰ'কুৱেষ্টৰ দৰে সামৰিক আলোচনী প্ৰকাশ কৰা কোম্পানীবোৰৰ দৰে থিংক টেংকৰ অনলাইন ডাটাবেচে বহুতো দেশৰ সামৰিক সামৰ্থ্য আৰু সামৰিক ব্যয়ৰ বিষয়ে তথ্য প্ৰদান কৰি আছে ।
OSINT-ৰ বাবে ব্যাপক প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু বিশ্লেষণৰ প্ৰয়োজন । কিয়নো এনে তথ্য সংগ্ৰহ, বিশ্লেষণ আৰু তৎক্ষণাৎ প্ৰচাৰ কৰাৰ পিছত কেৱল বুদ্ধিমত্তা হৈ পৰে । সেই অনুসৰি, নিৰ্দিষ্ট আৰু নিৰ্ধাৰিত ছফ্টৱেৰৰ দাবী কৰা ৱেবছাইট, ছবি আৰু ছবিবোৰ নিৰন্তৰ ট্ৰেকিং কৰাৰ প্ৰয়োজন হ'ব পাৰে । অৰ্বিটাল ইনচাইট, শ্লেক, ভিভিজিবল টেকন'লজিছ, ভিফ্ৰেম, ট্ৰেকুৰ, জিগনেল লেবছ, ডেজ্জাই, নেটিকল লেব আৰু চিটিবিটছৰ দৰে কোম্পানীবোৰত এনে স্পষ্ট অচিণ্ট সঁজুলি আছে ।
দৃশ্যমান প্ৰযুক্তিয়ে আমাজন আৰু ফেচবুকৰ দৰে ছাইটত পোষ্ট আৰু ভিডিঅ' ক্লিপ ট্ৰেক কৰিবলৈ সক্ষম । ভিএফইএমত নিউৰাল নেটৱৰ্ক ব্যৱহাৰ কৰি সংঘৰ্ষ ক্ষেত্ৰ মাধ্যম বিশ্লেষণ কৰাৰ বাবে কম্পিউটাৰ ভিজন প্ৰযুক্তি আছে (কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ এক পদ্ধতি যিয়ে কম্পিউটাৰবোৰক মানুহৰ মগজুৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত ধৰণে ডাটা প্ৰক্ৰিয়া কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে), যিবোৰ সংশ্লেষিত তথ্যৰ দ্বাৰা চালিত (বাস্তৱ পৃথিৱীৰ ঘটনাৰ দ্বাৰা উৎপন্ন হোৱাৰ সলনি কৃত্ৰিমভাৱে নিৰ্মাণ কৰা তথ্য) । ইয়াৰ উপৰি পালাণ্টিয়াৰ, ক্ৰাউডষ্ট্ৰাইক, এনটিএছ, টালোচ, চাইবাৰছিক্সগিল আৰু ৰেকৰ্ড কৰা ফিউচাৰৰ দৰে কোম্পানীবোৰে চাইবাৰ নিৰাপত্তাৰ সৈতে যুঁজি আছে ।
OSINT-ৰ পৰা আহৰণ কৰা প্ৰমাণবোৰৰ এতিয়া যথেষ্ট গুৰুত্ব আৰু বিশ্বাসযোগ্যতা আছে । বেলিং কেটৰ প্ৰতিবেদনে ৰাছিয়াক এমএইচ ১৭ ইউক্ৰেইন বিমান দুৰ্ঘটনা আৰু ছাৰ্গেই স্কিৰপালৰ বিষক্ৰিয়াৰ সৈতে সংযোগ কৰাত সহায় কৰিছিল । আমেৰিকাৰ কোম্পানী ডাউ ইঙ্কে ৰাজহুৱাভাৱে উপলব্ধ উৎসৰ ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে ৰাছিয়াৰ আক্ৰমণ পৰিকল্পনাৰ লক্ষণবোৰ অনুসৰণ কৰিছিল । আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ আদালতে (আইচিচি) নিজেই যুদ্ধ অপৰাধীৰ গোচৰৰ বাবে OSINT-ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ প্ৰমাণবোৰ সমৰ্থন কৰি আহিছে ।
অৱশ্যে কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাই (এআই) মিছা উপগ্ৰহ ছবি প্ৰস্তুত কৰিলে সংঘাত আৰু বিবাদত প্ৰকৃত তথ্যবোৰ ভুলকৈ আহিব পাৰে । ৭ অক্টোবৰত হামাছৰ আক্ৰমণৰ সময়ত ছ'চিয়েল মিডিয়াত ইজৰাইল আৰু গাজাত অসামৰিক লোকৰ মৃত্যুৰ দৃশ্য প্ৰকাশ হৈছে । ইফালে মিছা ছবিবোৰো অতীজৰ বিবাদৰ পৰা বা এআই সঁজুলিৰে সৃষ্টি কৰা হৈছিল । সেয়েহে এনে সিদ্ধান্ত নিশ্চিত কৰিবলৈ যুদ্ধ বা সন্ত্ৰাসবাদী ঘটনাৰ ওপৰত প্ৰতিবেদন দিয়াৰ সময়ত অডিঅ'-ভিজুৱেল প্ৰমাণ নিশ্চিত আৰু সমীক্ষা কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ । বিবিচিৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, নিউয়ৰ্ক টাইমছ, ৱাশ্বিংটন পোষ্ট আৰু গাৰ্ডিয়ানে অডিঅ'-ভিজুৱেল ফৰেনচিক বিশেষজ্ঞৰ সৈতে তেওঁলোকৰ অনুসন্ধান দলবোৰ শক্তিশালী কৰিছে ।
পাকিস্তান আৰু চীনৰ দৰে বিৰোধীসকলে কেৱল ভাৰতীয় নিৰাপত্তাক লক্ষ্য কৰি লোৱাই নহয়, লগতে অৰ্থনৈতিক আৰু প্ৰতিৰক্ষা খণ্ডৰ পৰা তথ্য আৰু প্ৰযুক্তি আহৰণ কৰাৰ চেষ্টা কৰাৰ বাবে ভাৰতীয় চোৰাংচোৱা সংগঠনবোৰে তেওঁলোকৰ নিজৰ তথ্যৰ সৈতেও OSINT-ৰ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব । ভাৰতে ছফ্টৱেৰ, ডাটা সংগ্ৰহ, বিশ্লেষণ আৰু প্ৰসাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি ষ্টাৰ্টআপ আৰু কোম্পানীবোৰত গৱেষক আৰু বিশ্লেষকৰ দল বিকশিত কৰাৰ বাবে এখন মঞ্চ সৃষ্টি কৰিব লাগিব । দৰাচলতে এই আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ভাবুকিৰ বাবে এক সমন্বিত আন্তৰ্জাতিক প্ৰক্ৰিয়া আৰু প্ৰতিক্ৰিয়াৰ প্ৰয়োজন ।
লগতে পঢ়ক :বহনক্ষম উন্নয়ন লক্ষ্যৰ বাবে 2030 চনলৈ কাৰ্যসূচী; ভাৰতৰ পৰিৱৰ্তনৰ ছবি
