বিশেষ প্ৰতিবেদন : ৰাছিয়াৰ কাজানত অনুষ্ঠিত ষষ্ঠদশ ব্ৰিকছ সন্মিলনৰ অন্তিম অনুষ্ঠানটো আছিল প্ৰচাৰ কাৰ্যসূচী । এই অনুষ্ঠানত কেৱল সংগঠনটোৰ সদস্যই নহয় সম্পৰ্ক সম্প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ আকাংক্ষিত ৰাষ্ট্ৰসমূহেও অংশগ্ৰহণ কৰে । অৱশ্যে প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে তেতিয়ালৈ অনুষ্ঠানৰ পৰা প্ৰস্থান কৰিছিল । ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী ড৹ এছ জয়শংকৰে ।
ব্ৰিকছ সন্মিলনৰ অন্তিম কাৰ্যসূচী
অনুষ্ঠানত মুঠ ৩৬ খন ৰাষ্ট্ৰই অংশগ্ৰহণ কৰিছিল, যাৰ ভিতৰত ২২ খনৰ ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানে প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল । তাৰ ভিতৰত আছিল তুৰস্কৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ৰিচেপ তাইপ এৰডোগান । যাৰ ব্ৰিকছত যোগদানৰ প্ৰচেষ্টা ভাৰতে বন্ধ কৰিছিল । ভাৰতে পাকিস্তানৰ ওচৰৰ কোনো ৰাষ্ট্ৰকে বৰ্তমান সংগঠনটোত যোগদান কৰিবলৈ অনুমতি দিবলৈ অনিচ্ছুক ।
ৰাছিয়া ইতিমধ্যে ইউক্ৰেইন আক্ৰমণৰ বাবে বিভিন্ন নিষেধাজ্ঞাৰ সন্মুখীন হৈছে আৰু ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানৰ বিৰুদ্ধে আইচিচিয়ে (আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ আদালত) গ্ৰেপ্তাৰ ৱাৰেণ্ট জাৰি কৰিছে । তেনে এখন ৰাষ্ট্ৰত এনে সমাৱেশ লক্ষণীয় । সন্মিলনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মহাসচিবৰ উপস্থিতিয়ে ৰাছিয়াৰ মৰ্যাদা বৃদ্ধি কৰে আৰু ইউক্ৰেইনকো বিৰক্ত কৰে । ইউক্ৰেইনে পৰৱৰ্তী সময়ত মহাসচিবৰ কিয়েভ ভ্ৰমণ প্ৰত্যাখ্যান কৰে ।
ভাৰতৰ দৃষ্টিভংগী
সন্মিলনত গোটটোৱে ইউক্ৰেইন সংঘৰ্ষৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছিল আৰু ইজৰাইলক ইয়াৰ কাৰ্যকলাপৰ বাবে সমালোচনা কৰে । কাজানত পেলেষ্টাইনৰ ৰাষ্ট্ৰপতি মাহমুদ আব্বাছৰ উপস্থিতিৰ ফলত ইজৰাইল আক্ৰমণৰ বিষয়টোৱে যথেষ্ট গুৰুত্ব লাভ কৰে । প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে এছচিঅ'ৰ (ছাংহাই সহযোগিতা সংস্থা) সমাৱেশক উপেক্ষা কৰে কিন্তু আটাইকেইখন ব্ৰিকছ সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰে যাৰ অৰ্থ হৈছে যে ভাৰতে চীনৰ আধিপত্য থকা যিকোনো প্ৰতিষ্ঠানত সক্ৰিয় ভূমিকা পালন কৰিবলৈ অনিচ্ছুক ।
ব্ৰিকছ বনাম জি-৭
ব্ৰিকছ পূৰ্বে ৫ খন ৰাষ্ট্ৰৰ গোট আছিল যদিও এতিয়া ইয়াৰ ৰাষ্ট্ৰৰ সংখ্যা ৯ লৈ বৃদ্ধি পাইছে । তুৰস্ক, মেক্সিকো আৰু পাকিস্তানকে ধৰি প্ৰায় ২০ খন ৰাষ্ট্ৰই ব্ৰিকছত যোগদানৰ বাবে অপেক্ষাত আছে । তাৰ ভিতৰত আমেৰিকাৰ বহু ঘনিষ্ঠ মিত্ৰও আছে । ইয়াত বৰ্তমান বিশ্বৰ জনসংখ্যাৰ ৪৬ শতাংশ আৰু বিশ্বব্যাপী জিডিপিৰ ৩৫ শতাংশ অন্তৰ্ভুক্ত আছে । ইয়াৰ প্ৰতিযোগী হিচাপে জি৭-ৰ বিশ্বব্যাপী জনসংখ্যাৰ ৮ শতাংশ আৰু বিশ্বব্যাপী জিডিপিৰ ৩০ শতাংশ । ব্ৰিকছৰ অন্তৰ্ভুক্ত ৰাষ্ট্ৰই বিশ্বৰ ৪০ শতাংশ তেল উৎপাদন কৰে । ইফালে তেলৰ দুই সৰ্ববৃহৎ আমদানিকৰ্তা ভাৰত আৰু চীন এই গোটৰ সদস্য ।
ব্ৰিকছ এইকাৰণে বিশেষ কিয়নো জি-৭ত সকলো ৰাষ্ট্ৰ আমেৰিকাৰ নেতৃত্বত নিৰাপত্তা প্ৰতিষ্ঠান আৰু এছচিঅ'ৰ সদস্য, য'ত দুটাৰ বাহিৰে সকলো চীনা বিআৰআইৰ সদস্য । ইয়াৰ বিপৰীতে ব্ৰিকছত স্বতন্ত্ৰ দৃষ্টিভংগী থকা ৰাষ্ট্ৰ আছে । ব্ৰিকছয়ে আইএমএফৰ এক কাউণ্টাৰ এনডিবি (নিউ ডেভেলপমেণ্ট বেংক) নামৰ নিজা বেংকো স্থাপন কৰিছে, য'ত ইয়াৰ অংশগ্ৰহণকাৰীসকল সমান অংশীদাৰ ।
ভাৰতৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল কাজান ব্ৰিকছ সন্মিলন
ভাৰতৰ বাবে কাজান সন্মিলন অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল । আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল লাডাখত চলি থকা অচলাৱস্থাৰ এক প্ৰস্তাৱৰ পিছত মোদী-ঝি বৈঠক । বৈঠকখনে সম্পৰ্ক স্বাভাৱিক কৰাৰ পথ নিৰ্ধাৰণ কৰে । অৱশ্যে বিশ্বাস ঘূৰি আহিবলৈ সময় লাগিব ।
প্ৰতিবেদন অনুসৰি এলএচিত সৈতে ইতিমধ্যে ইতিবাচক চলাচল আৰম্ভ হৈছে । ভাৰতে চীনৰ সৈতে সম্পৰ্ক স্বাভাৱিক কৰিলে চীন বিৰোধী গোটবোৰ প্ৰভাৱিত হ'ব পাৰে, যেনে কোৱাড, যি চীনক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱাৰ বাবে ভাৰতীয় সমৰ্থনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে ।
প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে সন্মিলনৰ দুটা অধিৱেশন সম্বোধন কৰে । তেওঁ 'প্ৰত্যাহ্বানৰ মোকাবিলাৰ বাবে ব্ৰিকছৰ জনকেন্দ্ৰিক দৃষ্টিভংগী' আৰু 'সন্ত্ৰাসবাদৰ বিপদৰ মোকাবিলাৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসংঘত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্ত্ৰাসবাদৰ ওপৰত এক ব্যাপক সন্মিলন আগতীয়াকৈ গ্ৰহণ' কৰাৰ ওপৰত বক্তব্য ৰাখে । ভাৰতৰ বাবে সন্ত্ৰাসবাদ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ চিন্তাৰ বিষয় ।
প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে গোলকীয় দক্ষিণৰ বাবে প্ৰাধান্যৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । ভাৰত আৰু চীন দুয়োখন ৰাষ্ট্ৰই বিশ্বব্যাপী দক্ষিণৰ নেতৃত্বৰ বাবে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰি আছে । কিয়নো যেতিয়া বিশ্বব্যাপী দক্ষিণৰ নিজা সন্মিলন পৰিচালনা কৰে তেতিয়া কোনো এখন দেশে আনখনক নিমন্ত্ৰণ নজনায় ।
ৰাছিয়া-ভাৰত সম্পৰ্ক
আন এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হ'ল ৰাছিয়া-ভাৰত সন্মিলন, য'ত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী আৰু ৰাষ্ট্ৰপতি পুটিনে অন্যান্য বিষয়ৰ ভিতৰত সম্ভৱতঃ ইউক্ৰেইন সংঘাতৰ সমাধানৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছিল । অদূৰ ভৱিষ্যতে ভাৰতে ইয়াৰ প্ৰস্তাৱত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে কিয়নো ই হৈছে একমাত্ৰ ৰাষ্ট্ৰ, যাক ৰাছিয়া আৰু আমেৰিকাই বিশ্বাস কৰে । আনকি পুটিনৰ সৈতে যিকোনো বৈঠকত নিয়মীয়াকৈ আপত্তি কৰা ইউক্ৰেইনও ভাৰতৰ স্থিতিৰ বিষয়ে অৱগত । বৰ্তমানৰ ৰাছিয়া-ভাৰত বাৰ্তালাপ সন্দৰ্ভত জেলেনস্কিৰ পৰা কোনো মন্তব্য পোৱা হোৱা নাই ।
শেহতীয়া মাহবোৰত এয়া দ্বিতীয় ভাৰত-ৰাছিয়া সন্মিলন আছিল যিয়ে বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছে যে ভাৰতে ৰাছিয়াৰ ওপৰত পশ্চিমীয়া নিষেধাজ্ঞা গ্ৰহণ নকৰে । প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে পুটিনক তেওঁলোকৰ বাৰ্ষিক দ্বিপাক্ষিক বৈঠকৰ বাবে ভাৰতলৈ আমন্ত্ৰণ জনাইছিল আৰু নিশ্চিত কৰিছে যে আইচিচিয়ে জাৰি কৰা চমনৰ ভাৰতৰ বাবে কোনো প্ৰাসংগিকতা নাই ।
ইৰাণৰ ৰাষ্ট্ৰপতিৰে প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ বৈঠক
প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ আন এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দ্বিপাক্ষিক বৈঠক আছিল ইৰাণৰ ৰাষ্ট্ৰপতি মাছুদ পেজেশকিয়ানৰ সৈতে । দুয়োগৰাকী নেতাই মধ্যপ্ৰাচ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰে । ভাৰতীয় বৈদেশিক সচিব বিক্ৰম মিছৰীৰ মতে পেজেশকিয়ানে অঞ্চলটোত শান্তি আৰু সম্প্ৰীতিৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু সংযুক্ত সকলো পক্ষৰ সৈতে সুসম্পৰ্ক ৰখাৰ বাবে সংঘৰ্ষ হ্ৰাস কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে কি ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে ।
বৰ্তমান ভাৰতত পেলেষ্টাইনী, লেবানিজ আৰু ইজৰাইলৰ ৰাষ্ট্ৰদূতসকলে উল্লেখ কৰি আহিছে যে সেই অঞ্চলবোৰত ভাৰতৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে । ভাৰতে এই সংঘৰ্ষ সন্দৰ্ভত মন্তব্য দিয়াৰ পৰা আঁতৰি আছে । অৱশ্যে ইজৰাইলৰ বিৰুদ্ধে সন্ত্ৰাসবাদ আৰু ইজৰাইলৰ দ্বাৰা নিৰীহ নাগৰিক হত্যাৰ দুটা বিষয়ত ভাৰতে উদ্বেগৰ কথা উল্লেখ কৰিছে ।
ভাৰতৰ ভূ-ৰাজনৈতিক স্থিতি
চীনৰ সৈতে বিতৰ্ক সমাধান কৰি ভাৰত এতিয়া এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূ-ৰাজনৈতিক স্থিতিত আছে । আমেৰিকাৰ নেতৃত্বত ৰাছিয়া-চীন আৰু পশ্চিম দুয়োটা গোটৰ সৈতে ইয়াৰ সম্পৰ্ক আছে । সম্ভৱতঃ অদূৰ ভৱিষ্যতে ৰাছিয়া-ভাৰত-চীন (আৰআইচি) ত্ৰিপাক্ষিক সম্পৰ্ক পুনৰুজ্জীৱিত হ'ব পাৰে আৰু ভাৰতৰ ভূ-ৰাজনৈতিক স্থিতি বৃদ্ধি হ'ব পাৰে ।
পশ্চিমৰ বাবে ভাৰত হৈছে এক বৰ্ধিত অৰ্থনীতি আৰু এক বিশাল বজাৰৰ সৈতে এক মুখ্য বাণিজ্যিক অংশীদাৰ । ভাৰত এনে এখন ৰাষ্ট্ৰ যাক তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ পক্ষত ৰাখিব বিচাৰে । কানাডাৰ বাহিৰে কোনো পশ্চিমীয়া ৰাষ্ট্ৰ নাই, যি ভাৰতৰ সৈতে ইয়াৰ সম্পৰ্ক বৃদ্ধি কৰিব নিবিচাৰে ।
যদিও কিছুমানে বিশ্বাস কৰে যে ইৰাণ, ৰাছিয়া আৰু চীনৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্কই আমেৰিকাৰ সৈতে থকা সম্পৰ্কত বাধা দিব পাৰে । কিন্তু আচল কথাটো হৈছে যে ভাৰত হৈছে পশ্চিম আৰু ইউৰোপ, মধ্য প্ৰাচ্য আৰু দক্ষিণ পূৱ এছিয়াৰ সংঘাতৰ মাজত থকা এখন দলং । প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে কোৱাৰ দৰে ব্ৰিকছ পশ্চিম বিৰোধী নহয়, অনা-পশ্চিম ।
ভাৰতে ইয়াৰ কৌশলগত স্বায়ত্তশাসনৰ সুবিধা লৈ কেতিয়াও কোনো পশ্চিম বিৰোধী মিত্ৰতাত যোগদান নকৰে, অৱশ্যে পশ্চিমৰ পৰা অনুগ্ৰহ কৰিবলৈ ইয়াৰ কোনো মিত্ৰশক্তিক সমালোচনাও নকৰে । এয়া হৈছে ভাৰতীয় শক্তি ।
আমেৰিকালৈ বাৰ্তা ভাৰতৰ
ভাৰতৰ পৰা আমেৰিকালৈ প্ৰবাহিত আন এক সূক্ষ্ম বাৰ্তা হ'ল যে নতুন দিল্লীৰ একাধিক মিত্ৰশক্তি আছে আৰু ভাৰতক হেঁচা দিয়াৰ প্ৰয়াস অৰ্থহীন হ'ব । ভাৰতে ইয়াৰ পশ্চিমীয়া সম্পৰ্কৰ প্ৰদৰ্শনত, এতিয়ালৈকে ডলাৰ মুক্তকৰণক সমৰ্থন কৰা নাই কিন্তু ভৱিষ্যতে ইয়াক স্বীকাৰ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত কৰিব পাৰে । যদিও ট্ৰাম্পে ডলাৰ উপেক্ষা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ১০০ শতাংশ শুল্কৰ ভাবুকি দিছে কিন্তু যদি বৃহৎ সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰে গ্ৰহণ কৰা হয় আমেৰিকাৰ বাবে কঠিন হ'ব পাৰে ।
ভাৰতৰ বাবে ব্ৰিকছ সন্মিলন ইয়াৰ কৌশলগত স্বায়ত্তশাসন, বিশ্বব্যাপী প্ৰাসংগিকতাৰ প্ৰদৰ্শন আৰু লগতে চীনৰ সৈতে ইয়াৰ বিবাদ দূৰ কৰাৰ এক পদক্ষেপ আছিল ।
লগতে পঢ়ক :২৩ সংখ্যক ভাৰত-ৰাছিয়া বাৰ্ষিক সন্মিলনৰ বাবে ভ্লাডিমিৰ পুটিনক ভাৰতলৈ আমন্ত্ৰণ নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ
