বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৩০ মে' : ইউৰোপত ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধ সংঘটিত হ'লেও সুদূৰ এছিয়াৰ পৰা স্পষ্ট শান্তিৰ বাৰ্তা সত্ত্বেও এই যুদ্ধ এক সংকটজনক সন্ধিক্ষণত আছে । আনহাতে, নিম্নতম লাভৰ আশা সত্ত্বেও ৰাছিয়াই ইউক্ৰেইনৰ আটাইতকৈ বিশিষ্ট চহৰ খাৰকিভৰ ফালে আগবাঢ়িছে ।
যুদ্ধক্ষেত্ৰত কৌশলগত বিকাশ ক্ৰমান্বয়ে হৈ আছে । তথাপিও ই নতুন সীমা নিৰ্ধাৰণৰ সৈতে ইউক্ৰেইনৰ পূবত ৰাছিয়াক পুনৰ স্থাপন কৰিব পাৰে । আনহাতে, এপ্ৰিলত আমেৰিকান কংগ্ৰেছে মঞ্জুৰি দিয়া ৬০ বিলিয়ন ডলাৰৰো অধিক আমেৰিকান সাহায্যৰ দ্বাৰা ইউক্ৰেইনলৈ পশ্চিমীয়া অস্ত্ৰ সৰবৰাহে উৎসাহ লাভ কৰিব পাৰে । অৱশ্যে কোনো অন্তিম খেল দৃষ্টিগোচৰ নোহোৱাকৈ বিশ্বজুৰি অংশীদাৰসকলে ইউৰোপত যুদ্ধৰ বিকশিত মাত্ৰাৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ স্বাৰ্থ দৃঢ়ভাৱে সুদৃঢ় কৰাৰ প্ৰতি সতৰ্ক হৈ আছে ।
ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধ সৃষ্টি হোৱাৰ লগে লগে ভাৰতৰ পৰা বিশ্বজুৰি বিভিন্ন প্ৰত্যাশা হৈছে । ভাৰতক এক সম্ভাৱ্য মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপে প্ৰত্যক্ষ কৰাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ইউক্ৰেইন আৰু ৰাছিয়া দুয়ো দেশতে অংশীদাৰিত্ব ত্বৰান্বিত কৰা গোট হিচাপে প্ৰত্যক্ষ কৰালৈকে ই বিস্তৃত । যুদ্ধ দীঘলীয়া হোৱাৰ লগে লগে এই প্ৰত্যাশাবোৰ পুনৰ উদ্ভৱ হৈছে । আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে ১৫-১৬ জুনত ছুইজাৰলেণ্ডত অনুষ্ঠিত হ'বলগীয়া ইউক্ৰেইন শান্তি সন্মিলনত ভাৰতৰ অংশগ্ৰহণ আৰু দেশখনে পালন কৰিব পৰা ভূমিকা সম্পৰ্কে প্ৰত্যাশা জাগিছে ।
এইটো দেখা গৈছে যে ভাৰতে চলিত ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ পটভূমিত বিশেষ অসুবিধা নোহোৱাকৈ মোকাবিলা কৰিছে । কিন্তু ভাৰতৰ বাবে লুকাই থকা প্ৰত্যাহ্বানবোৰ কি ? আৰু ভৌগোলিকভাৱে অতি দূৰৈত থকা ইউৰোপীয় যুদ্ধ ভাৰতৰ কৌশলগত গণনাৰ সৈতে ক'ত খাপ খায় ?
ভাৰত আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত ৭০ বছৰতকৈও অধিক সময় ধৰি দীৰ্ঘদিনীয়া সম্পৰ্ক আছে । প্ৰতিৰক্ষা আমদানিৰ পৰা কৌশলগত অংশীদাৰিত্বলৈকে, এই দুয়োখন ৰাষ্ট্ৰৰ মাজৰ সম্পৰ্ক গভীৰভাৱে চলি আছে । প্ৰতিৰক্ষা সঁজুলি আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণৰ বাবে ৰাছিয়াৰ ওপৰত ভাৰতৰ নিৰ্ভৰশীলতা গুৰুত্বপূৰ্ণ । কিন্তু এই কাৰকবোৰ বিশ্বজুৰি প্ৰভাৱ থকা বিষয়বোৰত স্থিতি দৃঢ় কৰাৰ বাবে পৰ্যাপ্তনে ?
এই সম্পৰ্কৰ সূক্ষ্মতাবোৰ কেৱল প্ৰতিৰক্ষা বা ইতিহাসতে সীমিত ৰখাটো সৰল হ'ব । প্ৰথমতে, শীতল যুদ্ধৰ যুগৰ পৰা দ্বিপাক্ষিক সম্পৰ্ক নিজেই যথেষ্ট বিকশিত হৈছে । দ্বিতীয়তে, ভাৰতৰ কৌশলগত আৰু অৰ্থনৈতিক স্থিতি যথেষ্ট পৰিৱৰ্তন হৈছে, যাৰ দ্বাৰা ইয়াৰ দ্বিপাক্ষিক আৰু বহুপাক্ষিক প্ৰভাৱ সলনি হৈছে ।
কৌশলগত স্বায়ত্ততা
ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধ আৰম্ভ হোৱাৰ পূৰ্বে ইউক্ৰেইন আৰু ৰাছিয়া দুয়োৰে সৈতে ভাৰতৰ গতিশীল বাণিজ্যিক সম্পৰ্ক আছিল । চলিত যুদ্ধই দুয়োখন দেশৰ যোগান ব্যাহত কৰিছে, যাৰ ফলত ভাৰতৰ শক্তি আৰু খাদ্য সুৰক্ষা প্ৰভাৱিত হৈছে । বেছিভাগ দেশৰ দৰে ভাৰতে খাপ খাবলগা আৰু পুনৰ গণনা কৰিবলগা হৈছে ।
এই যুগত ভাৰতৰ স্থিতি যিকোনো ধৰণৰ যুদ্ধৰ বিৰুদ্ধে । অৱশ্যে ইয়াৰ স্থিতিক এটা দলৰ পৰা আন এটা দলৰ ওপৰত পক্ষ লোৱাতকৈ নিজৰ স্বাৰ্থক সমৰ্থন কৰা বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে । চলিত ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধত ইয়াৰ স্বাৰ্থৰ বিষয়ে ভাৰতৰ উদ্দেশ্যমূলক মূল্যাঙ্কন তিনিটা ভিত্তিৰ ওপৰত আধাৰিত হ'ব পাৰে- ইয়াৰ কৌশলগত স্বায়ত্ততা, চলি থকা গোলকীয় শৃংখলাৰ বৃহৎ শক্তিৰ পুনৰ্গঠন আৰু ইয়াৰ শক্তি আৰু প্ৰতিৰক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা ।
ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন সংঘৰ্ষৰ মাজতে, ভাৰতে এক নিৰপেক্ষ স্থিতি বজাই ৰাখিছে, পক্ষ লোৱাৰ পৰা বিৰত আছে । এই পদ্ধতিটো কেইবাটাও গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰকৰ সৈতে জড়িত । প্ৰথমতে, ভাৰতৰ ঐতিহাসিক দৃষ্টিভংগীয়ে ইউৰোপীয় মহাদেশীয় বিবাদত প্ৰত্যক্ষ অংশীদাৰিত্ব নোলোৱাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । যিদৰে ভাৰতে এছিয়াৰ সংঘাতত বাহ্যিক হস্তক্ষেপক প্ৰশংসা নকৰে, ই ইউৰোপীয় বিষয়ত হস্তক্ষেপ কৰাৰ পৰাও বিৰত থাকে । ৰাছিয়া আৰু ইউক্ৰেইনৰ মাজত চলি থকা যুদ্ধৰ প্ৰাথমিক প্ৰসংগ হৈছে ইউৰোপীয় মহাদেশীয় ইতিহাস, য'ত ভাৰতৰ অংশ নাই ।
ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধত কৌশলগত স্বায়ত্ততা বজাই ৰখাৰ বাবে ভাৰতৰ সিদ্ধান্ত কেইবাটাও কাৰণত বিচক্ষণ । প্ৰথমতে, পক্ষ লোৱাটোৱে ভাৰতক সুদূৰপ্ৰসাৰী পৰিণামৰ সৈতে সংঘৰ্ষত আবদ্ধ কৰাৰ বিপদাশংকা আনে । মিত্ৰতা আৰু স্বাৰ্থৰ জটিল জালৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত নিৰপেক্ষতাই ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থ আৰু কূটনৈতিক নমনীয়তা সুৰক্ষিত কৰে ।
গোলকীয় শৃংখলাৰ পুনৰ্গঠন
ৰাছিয়া আৰু ইউক্ৰেইনৰ মাজত সংঘৰ্ষৰ প্ৰকৃতি প্ৰকৃততে এক আগ্ৰাসী ক্ষমতাৰ সংগ্ৰাম । ই বিশ্বৰ বিৰোধী খণ্ডত বিভাজনৰ বিষয়ে উদ্বেগ বৃদ্ধি কৰে । ৰাছিয়া এফালে আৰু আনফালে ইউক্ৰেইন পশ্চিমীয়া দেশৰ সমৰ্থনত থকাৰ ফলত ফলাফল দীঘলীয়া আৰু ভয়াৱহ হ'ব যেন লাগিছে । যাৰ ফলত বিশ্ব শৃংখলা খণ্ড-বিখণ্ড হৈ যাব ।
ভাৰতৰ স্বাৰ্থ পৰিৱৰ্তনশীল ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰবাহক বাধা দিয়াত নিহিত হৈ আছে । বিকশিত গোলকীয় শৃংখলাটোৱে যিকোনো একক শক্তি খণ্ডৰ সৈতে সমন্বয়ত থকাৰ সলনি বহুমাত্ৰিক সমন্বয়ৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । পক্ষপাতিত্বমূলক স্থিতিৰ পৰা আঁতৰি থাকি ভাৰতে ইয়াৰ অৰ্থনৈতিক আৰু কৌশলগত স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত কৰি ভূ-ৰাজনৈতিক দৃশ্যপট তৈয়াৰ কৰিব লাগিব ।
ভূ-ৰাজনৈতিকভাৱে ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধ হৈছে এক বৃহৎ শক্তি সংঘৰ্ষ । ই গাঁথনিগতভাৱে বিশ্বক বৃহৎ মেৰুকৰণ কৰা অংশ আৰু বিভিন্ন বহুমাত্ৰিক সমন্বয় গোটত বিভক্ত কৰাৰ ভাবুকি দিয়ে । ৰাছিয়া আৰু ইউক্ৰেইনৰ জোঁটবন্ধনৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি, আপোচ কৰাৰ সামান্য ইংগিতৰ সৈতে বিপৰীত পক্ষৰ ওপৰত পশ্চিমীয়া দেশৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ ফলাফল অনিবাৰ্য যেন লাগিছে ৷ ই বিশ্ব শৃংখলাৰ আঘাত ত্বৰান্বিত কৰিব । এই আঘাতৰ লক্ষণবোৰ ইতিমধ্যে দৃশ্যমান হৈছে ৷ ৰাছিয়া, চীন, ইৰাণ, চিৰিয়া, উত্তৰ কোৰিয়া আৰু আন কিছু ৰাষ্ট্ৰ এফালে আৰু আনফালে পশ্চিমীয়া দেশ । অৱশ্যে এই সংঘৰ্ষত নিৰপেক্ষ হৈ থকা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বাবে পৰ্যাপ্ত স্থান আছে । গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ অবিহনে স্থিতি লোৱাটোৱে সদায় আন্তৰ্জাতিক সম্পৰ্কত মূল্যবোধ আৰু আগ্ৰহৰ সমীকৰণক জটিল কৰি তোলে ।
বিশ্ব শৃংখলা সঁচাকৈয়ে বহু-মেৰুকৰণৰ পৰা বহু-জোঁটবন্ধনলৈ এক পৰিৱৰ্তনশীল পৰ্যায়ত আছে আৰু ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ লগতে হামাছ-ইজৰাইল সংঘৰ্ষই এই প্ৰাকৃতিক পৰিৱৰ্তনত ব্যাঘাত জন্মাব বিচাৰিছে । এই ব্যাঘাতবোৰে বহু-জোঁটবন্ধনক পিছলৈ ঠেলি দিছে আৰু একে সময়তে বহু-মেৰুকৰণ শক্তিশালী কৰিছে, য'ত শক্তি একাগ্ৰতা শক্তি বিচ্ছুৰণতকৈ অসমানভাৱে অধিক হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে ।
অৱশ্যে ইয়াৰ ফলস্বৰূপে বহু-মেৰুকৰণ বহু-জোঁটবন্ধন আগ্ৰহেৰে ভৰি পৰিব । অন্য এক ভাষাত, দেশবোৰক ৰাজনৈতিকভাৱে এটা পক্ষৰ সৈতে জড়িত কৰিব পৰা যাব আৰু অন্যৰ সৈতে অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক বজাই ৰাখিব পৰা হ'ব পাৰে । চীনে সম্ভৱত ৰাছিয়াৰ সৈতে ইয়াৰ শক্তিশালী সম্পৰ্ক আৰু পশ্চিমৰ সৈতে তুলনামূলকভাৱে স্থিৰ অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্কৰ সৈতে এই দ্বৈততাৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ ৰূপক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে ।
ভাৰতৰ শক্তি আৰু প্ৰতিৰক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা
ৰাছিয়া ভাৰতৰ অন্যতম বৃহৎ প্ৰতিৰক্ষা সৰবৰাহকাৰী হোৱাৰ বাবে সম্পৰ্কৰ যথেষ্ট কৌশলগত গুৰুত্ব আছে । 2022 চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ পৰা ৰাছিয়াৰ ওপৰত ভাৰতৰ তেল নিৰ্ভৰশীলতাই জটিলতাৰ আন এক মাত্ৰা যোগ কৰিছে, কেৱল যোগান শৃংখলাৰ সমস্যাৰ বাবেই নহয়, মূল্যৰ চলকবোৰৰ বাবেও । এক শক্তি-নিৰ্ভৰশীল ৰাষ্ট্ৰ হোৱা সত্ত্বেও ৰাছিয়াৰ পৰা ভাৰতৰ তেল আমদানিয়ে বিশ্বজুৰি শক্তি বজাৰৰ ওপৰত ইয়াৰ নিৰ্ভৰশীলতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । ভাৰতৰ দৰে বৃহৎ শক্তি-নিৰ্ভৰশীল দেশৰ বাবে তেলৰ মূল্যৰ স্থিৰতা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক ।
ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধ সম্পৰ্কে প্ৰতিযোগিতামূলক ভৱিষ্যদ্বাণী আছে, যট পৰা ভাৰতৰ পছন্দত কোনো অসুবিধা হ'ব নালাগে । যুদ্ধৰ সম্ভাৱ্য ফলাফল যেনে বাহ্যিক কথাই ভাৰতৰ স্থিতিক প্ৰভাৱিত কৰিব নালাগে ।
আমেৰিকাৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্কৰ বাবে ইয়াৰ অৰ্থ হ'ব পাৰে যে আমেৰিকাৰ সৈতে ভাৰতৰ নিজা আন্তঃকাৰ্যকৰিতা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে অধিক নিষেধাজ্ঞা আৰু অতিৰিক্ত অন্তিম-ব্যৱহাৰ নিৰীক্ষণ বাধ্যবাধকতা প্ৰত্যাহাৰ কৰা হ'ব পাৰে । দ্বিতীয়তে, চীন-ৰাছিয়া সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত চীনৰ কাৰক চীন-ৰাছিয়াৰ সম্পৰ্ক নিৰ্বিশেষে বিকশিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে, যদিহে নাটকীয় পৰিৱৰ্তনৰ ফলত পশ্চিমৰ সৈতে চীনৰ নিজা সম্পৰ্কত ফাঁট নেমেলে ।
(লেখক ষ্ট্ৰেটেজিক ষ্টাডিজ প্ৰ'গ্ৰাম, অবজাৰ্ভাৰ ৰিচাৰ্চ ফাউণ্ডেচনৰ ফেল')
লগতে পঢ়ক :ভাৰত মহাসাগৰৰ উষ্ণতা বৃদ্ধি, কি হ'ব ইয়াৰ পৰিণাম ? - Indian Ocean Warming
