বিশেষ প্ৰতিবেদন : ৰাসায়নিক যুদ্ধৰ ভুক্তভোগীসকলৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধাঞ্জলি হিচাপে 30 নৱেম্বৰত সমগ্ৰ বিশ্বতে ৰাসায়নিক যুদ্ধৰ সকলো ভুক্তভোগীক স্মৰণ দিৱস উদযাপন কৰা হয় ।
এই দিৱসটোৱে ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ প্ৰতিৰোধ সংগঠনৰ (Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons, OPCW) প্ৰতিশ্ৰুতিৰ কথা পুনৰ নিশ্চিত কৰাৰ লগতে ৰাসায়নিক অস্ত্ৰৰ ভাবুকি দূৰ কৰি শান্তি আৰু নিৰাপত্তাৰ লক্ষ্যক প্ৰচাৰ কৰে ।
ইতিহাস আৰু তাৎপৰ্য
২০০৫ চনৰ ১১ নৱেম্বৰত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ৰাজ্যিক দলসমূহৰ সন্মিলনৰ দশম অধিবেশনৰ অন্তিম দিনটোত সচিবালয়ৰ মহানিৰ্দেশক ৰোগেলিঅ' প্ৰিটাৰৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সদস্যসকলে ৰাসায়নিক যুদ্ধৰ সকলো ভুক্তভোগীৰ বাবে স্মৰণ দিৱসক আনুষ্ঠানিকভাৱে স্বীকৃতি দিয়ে । এই দিনটো ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ (ৰাষ্ট্ৰসংঘ) দ্বাৰা আনুষ্ঠানিকভাৱে স্বীকৃত আৰু ২০০৫ চনৰ পৰা ইয়াক উদযাপন কৰা হৈছে ।
উল্লেখ্য যে ৰাসায়নিক নিৰস্ত্ৰীকৰণত উপনীত হোৱাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰচেষ্টাৰ ইতিহাস এক শতিকাৰো অধিক পূৰ্বে আৰম্ভ হৈছিল । প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত ৰাসায়নিক অস্ত্ৰসমূহ বৃহৎ পৰিমাণে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । যাৰ ফলত 100,000 ৰো অধিক লোকৰ মৃত্যু হৈছিল আৰু এক নিযুত লোক ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছিল ।
ৰাসায়নিক অস্ত্ৰমুক্ত বিশ্বৰ দিশে
যদিও বিশ্বৰ বেছিভাগ দেশে ২০১৩ চনলৈকে তেওঁলোকৰ ৰাসায়নিক অস্ত্ৰৰ ভাণ্ডাৰ ত্যাগ কৰিছে বা ধ্বংস কৰিছে, তথাপিও কেইবাখনো ৰাষ্ট্ৰই এতিয়াও এই পথ অনুসৰণ কৰা নাই । ইজিপ্ত, ইজৰাইল, দক্ষিণ চুডান আৰু উত্তৰ কোৰিয়াকে ধৰি চাৰিখন দেশে এই সন্মিলনত অনুমোদন জনোৱা নাই আৰু তেওঁলোকৰ হাতত ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ থকাৰ সন্দেহ কৰা হৈছে ।
নেদাৰলেণ্ডত 2013 চনৰ 8-19 এপ্ৰিলত অনুষ্ঠিত ৰাসায়নিক সন্মিলনৰ ৰাজ্যিক পক্ষসমূহৰ তৃতীয় পৰ্যালোচনা সন্মিলন অনুষ্ঠিত হৈছিল । তাত সৰ্বসন্মতিক্ৰমে এক ৰাজনৈতিক ঘোষণা গ্ৰহণ কৰা হয়, যিয়ে বিশ্বজনীন ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ নিষেধাজ্ঞাৰ প্ৰতি ৰাজ্যিক পক্ষবোৰৰ 'দ্ব্যর্থহীন প্ৰতিশ্ৰুতি'ৰ কথা উল্লেখ কৰে আৰু 2008 চনত অন্তিম পৰ্যালোচনা সন্মিলনৰ পিছত চি ডব্লিউ চি ৰূপায়ণৰ এক বিস্তৃত পৰ্যালোচনা কৰা হয় ।
চি ডব্লিউ চিৰ স্থিতি
ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ সন্মিলন (চি ডব্লিউ চি) 1997 চনৰ 29 এপ্ৰিলত কাৰ্যকৰী হৈছিল আৰু বৰ্তমান তাত 193 খন ৰাষ্ট্ৰ-দল আছে । এক নিৰ্দিষ্ট সময়সীমাৰ ভিতৰত এক সম্পূৰ্ণ শ্ৰেণীৰ গণধ্বংসকাৰী অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ বিলুপ্ত কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰা এইখন আছিল বিশ্বৰ প্ৰথম বহুপাক্ষিক নিৰস্ত্ৰীকৰণ চুক্তি ।
অৱশ্যে ইজৰাইলে যদিও এই চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰিছে, কিন্তু ইয়াত অনুমোদন কৰা নাই । আনহাতে, ইজিপ্ত, উত্তৰ কোৰিয়া আৰু দক্ষিণ চুডানকে ধৰি তিনিখন ৰাষ্ট্ৰই চুক্তিত স্বাক্ষৰ বা অনুমোদন জনোৱা নাই ।
ভাৰতৰ স্থিতি
ভাৰত ৰাসায়নিক অস্ত্ৰৰ প্ৰবল বিৰোধী আৰু ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ সন্মিলনৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ । ভাৰতে ১৯৯৩ চনত চি ডব্লিউ চিত স্বাক্ষৰ কৰে আৰু ২০০০ চনত চি ডব্লিউ চি আইন প্ৰণয়ন কৰে । চি ডব্লিউ চি হৈছে এক বৈষম্যহীন চুক্তি, যিয়ে ৰাসায়নিক অস্ত্ৰৰ বিকাশ, উৎপাদন, ব্যৱহাৰ আৰু মজুতকৰণ নিষিদ্ধ কৰে ।
ভাৰতে ৰাসায়নিক দুৰ্যোগৰ বাবে প্ৰস্তুত হৈ থকাৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে । ইয়াৰ ভিতৰত আছে আইনৰ বিকাশ আৰু এক দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা আন্তঃগাঁথনি প্ৰস্তুত । ভাৰতত ৰাসায়নিক প্ৰতিৰক্ষা গৱেষণা সুবিধাও আছে । ইয়াৰ ভিতৰত আছে প্ৰতিৰক্ষা গৱেষণা আৰু উন্নয়ন সংস্থা (ডি আৰ ডি অ') আৰু সামৰিক বাহিনীত পাৰমাণৱিক, জৈৱিক আৰু ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ (এন বি চি) যুদ্ধ সঞ্চালকালয় ।
ৰাসায়নিক অস্ত্ৰৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ দৃষ্টিভংগী
ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মতে, দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধত ইউৰোপৰ যুদ্ধক্ষেত্ৰত ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰা হোৱা নাছিল । দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত আৰু পাৰমাণৱিক বিতৰ্কৰ আগমনৰ লগে লগে কেইবাখনো দেশে ক্ৰমান্বয়ে উপলব্ধি কৰে যে তেওঁলোকৰ অস্ত্ৰাগাৰত ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ থকাৰ প্ৰান্তীয় মূল্য সীমিত আছিল । আনহাতে, এনে অস্ত্ৰৰ উপলব্ধতা আৰু প্ৰসাৰৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ভাবুকিয়ে এক ব্যাপক নিষেধাজ্ঞা প্ৰয়োজনীয় কৰি তুলিছিল ।
"কিন্তু বিগত দশকত এই অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ পুনৰ উদ্ভৱ হোৱা দেখা গৈছে । বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ দ্ৰুত বিকাশৰ সৈতে মিলি এই ভাবুকি এতিয়া অধিক বৃদ্ধি পাইছে ।" ৰাষ্ট্ৰসংঘই কয় ।
ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ প্ৰস্তাৱত কোৱা হৈছে যে বিশ্ব সম্প্ৰদায়ে সমস্বৰে মাত মাতিব লাগিব আৰু ৰাসায়নিক অস্ত্ৰ সন্মিলনৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতি পুনৰ নিশ্চিত কৰিব লাগিব, দায়িত্বহীনতা সমাপ্ত কৰিব লাগিব আৰু এক অস্ত্ৰমুক্ত বিশ্বৰ বাবে ভৱিষ্যতৰ প্ৰতিশ্ৰুতি সন্দৰ্ভত চুক্তি পালন কৰিব লাগিব ।
"ৰাষ্ট্ৰসংঘই ভুক্তভোগীসকলৰ স্মৃতি জীয়াই ৰাখিবলৈ আৰু এই অস্ত্ৰসমূহ কেতিয়াও কোনো ঠাইত বা যিকোনো সময়তে ব্যৱহাৰ নকৰাটো নিশ্চিত কৰাৰ বাবে সকলো প্ৰচেষ্টাক সমৰ্থন কৰাৰ বাবে আমাৰ প্ৰচেষ্টা অব্যাহত ৰাখিব ।" ইয়াত কোৱা হৈছে ।
