বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১১ ছেপ্টেম্বৰ : ষ্টাৰ্ট-আপবোৰৰ মাজত লেনদেন আৰু বিনিয়োগৰ ওপৰত নিৰন্তৰ দৃষ্টি ৰাখি থকা এক প্ৰতিভা সমাধান প্ৰতিষ্ঠান 'এক্সফেনো'ৰ (Xpheno) শেহতীয়া প্ৰতিবেদনে ভাৰতীয় ষ্টাৰ্টআপৰ বৰ্ধিত ঋণৰ বিষয়ে প্ৰকাশ কৰিছে । এই প্ৰতিবেদনে এতিয়া ব্যৱসায়িক চক্ৰবোৰৰ মাজত আলোড়নৰ সৃষ্টি কৰিছে ।
প্ৰতিবেদনখনত কোৱা হৈছে যে ভাৰতীয় ষ্টাৰ্ট-আপ পৰিস্থিতিতন্ত্ৰই কেলেণ্ডাৰ বৰ্ষ 2024-ৰ প্ৰথম সাত মাহত 68 টা ঋণ চুক্তি প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল । এইটো হৈছে বিগত ছয় বছৰত ঋণৰ লেনদেনৰ সৰ্বাধিক পৰিমাণ । অধিক চিন্তনীয় কথাটো হৈছে যে 2023 চনৰ সমগ্ৰ কেলেণ্ডাৰ বৰ্ষত মুঠ ঋণ লেনদেন আছিল 1.8 বিলিয়ন ডলাৰ । কিন্তু বিগত মাত্ৰ সাত মাহতে ষ্টাৰ্টআপবোৰে কৰা ঋণ চুক্তিৰ মূল্য হৈছে 1.35 বিলিয়ন ডলাৰ । যিটো হৈছে বিগত বছৰৰ তুলনাত 75 শতাংশ বৃদ্ধি ।
এই পৰিসংখ্যা চিন্তাৰ কাৰণ হৈ পৰিছে । কিয়নো ভাৰতত ষ্টাৰ্টআপ পৰিস্থিতিতন্ত্ৰই ভাৰতৰ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট পৰিমাণে অৰিহণা যোগাই আহিছে । ফিনটেক, ই-কমাৰ্চ, ছ'ফ্টৱেৰ সেৱা, অটো-টেক আদি হৈছে এনে কিছুমান খণ্ড, য'ত ষ্টাৰ্টআপবোৰে উৎকৃষ্ট প্ৰদৰ্শন কৰিছে আৰু বাণিজ্য প্ৰসাৰৰ উপৰি নিয়োগ বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাই আছে ।
ভাৰতীয় উদ্যোগ পৰিষদৰ (Confederation of Indian Industry, CII) প্ৰতিবেদন অনুসৰি, ভাৰতীয় ষ্টাৰ্টআপবোৰে 50 নিযুত নতুন সংস্থাপনৰ সৃষ্টি কৰিব আৰু 2029-30 বৰ্ষৰ ভিতৰত ই অৰ্থনীতিত 1 ট্ৰিলিয়ন ডলাৰৰ অৰিহণা যোগ দিব বুলি আশা কৰা হৈছে । এনে কৌশলগত গুৰুত্বৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি, ভাৰতীয় ষ্টাৰ্টআপৰ সুস্বাস্থ্য হৈছে এক স্থিৰ অৰ্থনীতিৰ মূল চাবিকাঠি । সেয়েহে, বৰ্ধিত ঋণৰ এই পৰিঘটনাটোৰ অন্তৰ্নিহিত কাৰণবোৰ বুজি পোৱা আৰু আগন্তুক পথ নিৰ্ধাৰণৰ বাবে চিন্তা কৰাটো অতি প্ৰাসংগিক ।
ঋণৰ দ্বাৰা মূলধন সংগ্ৰহ আৰু ষ্টাৰ্টআপ
যেতিয়া কোনো এখন ফাৰ্মে ঋণ লৈ সুতৰ সৈতে মূলধন পৰিশোধৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰে ইয়াৰ ব্যৱসায়িক কাৰ্যকলাপবোৰৰ বাবে ধনৰ যোগান ধৰে, আমি ক'ব পাৰোঁ যে ফাৰ্মখন ঋণৰ দ্বাৰা বিত্তীয়ভাৱে সক্ষম হয় । সাধাৰণতে ষ্টাৰ্টআপবোৰক তেওঁলোকৰ সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে বা উচ্চ ৰাজহ স্তৰত উপনীত হ'বলৈ আৰু তেওঁলোকৰ ফাৰ্মৰ মূল্য বৃদ্ধি কৰিবলৈ পুঁজিৰ প্ৰয়োজন হয় ।
তেওঁলোকে ঋণ বা ইকুইটি বা হাইব্ৰিড মোডৰ দ্বাৰা প্ৰয়োজনীয় মূলধন সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে । পুঁজি সংগ্ৰহৰ পদ্ধতিৰ বিষয়ে ফাৰ্ম এখনৰ সিদ্ধান্ত লেনদেনৰ ব্যয়, সংস্থাৰ ব্যয়, মূলধনৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ, কৰ নিয়ম আদিৰ দৰে বহুতো কাৰকৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় । বহুতো ষ্টাৰ্টআপে মালিকীস্বত্ব হেৰুওৱাৰ ভয়ত ঋণত লোৱা মূলধনৰ আশ্ৰয় লৈছে, যদিহে ই ইকুইটিৰ জৰিয়তে পুঁজি সংগ্ৰহ কৰে । ঋণৰ ধন যোগানৰ সৈতে অহা কৰ লাভালাভবোৰেও প্ৰতিষ্ঠানসমূহক ইয়াৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত কৰে ।
ভাৰতীয় ষ্টাৰ্টআপৰ বৰ্ধিত ঋণৰ স্তৰ কোনো এক নতুন পৰিঘটনা নহয় । এইটো ২০২১ চনৰ পৰা চলি আহিছে । এই বছৰটোত ষ্টাৰ্টআপবোৰৰ বাবে বৃহৎ পুঁজি আছিল, বিশেষকৈ 'ইউনিকৰ্ণ' অৰ্থাৎ 1 বিলিয়ন ডলাৰ বা অধিক মূল্যাঙ্কন থকা ষ্টাৰ্টআপ । ফলস্বৰূপে কেৱল 2022 চনত 115 গৰাকী ভাৰতীয় 'ইউনিকৰ্ণ'ৰ দ্বাৰা সংগ্ৰহ কৰা সামূহিক ঋণে 50,000 কোটি টকা স্পৰ্শ কৰিছিল ।
এই কোম্পানীবোৰে বিভিন্ন ঋণ সঁজুলি যেনে পৰিৱৰ্তনযোগ্য নোট, টাৰ্ম ঋণ আৰু সংগঠিত লেনদেন আদি ব্যৱহাৰ কৰি ইমান বৃহৎ পৰিমাণৰ ঋণ বৃদ্ধি কৰিছিল । তেওঁলোকে ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিছিল যে প্ৰাৰম্ভিক ৰাজহুৱা প্ৰস্তাৱৰ (Initial Public Offerings, IPOs) জৰিয়তে অধিক লিকুইডিটিৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ থাকিব, যিয়ে তেওঁলোকক এক আৰামদায়ক স্থিতিত ৰাখিব । অৱশ্যে 2022 চনৰ শেষৰ ফালে বিশ্বজুৰি অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ বাবে পৰিস্থিতিবোৰ ইয়াক কেন্দ্ৰ কৰি ঘূৰি আছিল আৰু যাৰ ফলত আই পি অ'বোৰ বিলম্বিত হৈছিল ।
ই ষ্টাৰ্টআপবোৰক আৰ্থিকভাৱে হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিছিল আৰু সেইবোৰৰ ফাৰ্মৰ মূল্যাঙ্কনো এই বিকাশবোৰৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছিল । পুঁজিৰ অভাৱ আৰু ঋণৰ বোজা বৃদ্ধি কৰাৰ সৈতে বহুতো ষ্টাৰ্টআপে কঠিন চৰ্তাৱলীত ইকুইটিৰ পৰা পুঁজি সংগ্ৰহৰ আশ্ৰয় লৈছিল । আনহাতে, অন্যান্য ষ্টাৰ্টআপবোৰে কেৱল বজাৰত নিজক বৰ্তাই ৰাখিবলৈ অধিক ঋণত আবদ্ধ হৈ পৰিছিল ।
আগবাঢ়ি যোৱাৰ পথ
যদিও ঋণ মূলধনৰ নিজৰ লাভালাভ আছে, ইয়াত ব্যয়ো আছে । উদাহৰণ স্বৰূপে, যদি বৃহৎ ঋণদায়বদ্ধতা থাকে, তেন্তে ষ্টাৰ্টআপবোৰৰ প্ৰতিযোগিতামূলক মনোবৃত্তি হ্ৰাস হ'ব ।
ইয়াৰ কাৰণ হৈছে ঋণ পৰিশোধ এক বোজা হৈ পৰে । যিহেতু সময় পাৰ হৈ যায় আৰু ই তেওঁলোকৰ নগদ প্ৰবাহ সীমিত কৰে, যাৰ ফলত সেইবোৰৰ বিকাশ প্ৰভাৱিত হয় । আনহাতে, উচ্চ ঋণে ফাৰ্মখনৰ ক্ৰেডিট ৰেটিং প্ৰভাৱিত কৰে আৰু সুতৰ হাৰে ফাৰ্মখনৰ উপাৰ্জনৰ ওপৰতো প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে । এনে পৰিপ্ৰেক্ষিতত ষ্টাৰ্টআপবোৰে মনত ৰাখিব লাগিব যে ঋণটো তেওঁলোকৰ নগদ প্ৰবাহৰ পৰা যাতে পৰিবেষ্টিত হয় । এই প্ৰবাহবোৰ স্থিৰ ৰখাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
অৱশ্যে বেছিভাগ ষ্টাৰ্টআপ আৰম্ভণিতে হোৱা লোকচানৰ বাবে মৰহি যায় । সেয়েহে আৰম্ভণি পৰ্যায়ত ঋণ পৰিহাৰ কৰাটো সদায়ে ভাল । অৱশ্যে এইটো কোৱা নহয় যে ষ্টাৰ্টআপবোৰে ঋণ ল'ব নালাগে । কিন্তু তেওঁলোকে এইটো কৰিবলৈ যোৱাত অধিক যুক্তিসঙ্গত হোৱা উচিত । যদি তেওঁলোকৰ ষ্টাৰ্টআপে ইতিমধ্যে লাভ কৰি আছে, যাৰ পৰা তেওঁলোকে ঋণদাতাসকলক পৰিশোধ কৰিব পাৰে, তেনেহ'লে তেওঁলোকে ঋণ মূলধনৰ বিষয়ে চিন্তা কৰিব পাৰে । অন্যথা তেওঁলোকে ঋণদাতাসকলৰ ওচৰত তেওঁলোকৰ মালিকীস্বত্ব হেৰুওৱাৰ বিপদাশংকাৰ সন্মুখীন হয় ।
ইয়াৰ উপৰি ষ্টাৰ্ট-আপবোৰৰ এইটো উদ্দেশ্য স্পষ্ট হৈ থাকিব লাগিব যে কিহৰ বাবে ঋণ বৃদ্ধি কৰা হৈছে । তেওঁলোকে নিৰ্দিষ্ট কাৰণ চিনাক্ত কৰিব লাগিব, যেনে কাৰ্যকৰী মূলধনৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰা, অধিগ্ৰহণ পৰিকল্পনা এটা সমৰ্থন কৰা বা ঋণ বৃদ্ধি কৰা । তাৰ পিচত তেওঁলোকে ঋণৰ উৎসবোৰ চিনাক্ত কৰিব লাগিব, যিবোৰ তেওঁলোকৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ সৈতে খাপ খায় ।
তদুপৰি, তেওঁলোকে ঋণ মূলধন যোগানৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰি থকা বিত্তীয় সঁজুলিবোৰ আৰু ঋণ পৰিশোধ নকৰাৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱসায়ৰ বাবে তেওঁলোকৰ প্ৰভাৱৰ বিষয়েও সঠিকভাৱে বুজিব লাগিব । অৱশ্যে বহুতো ষ্টাৰ্টআপে এই অনুশীলন অবিহনেই বজাৰৰ পৰা ঋণ বৃদ্ধি কৰা দেখা গৈছে । এনেদৰে বৃহৎ লাভো হয় আৰু লোকচানো হয় ।
বৃহৎ ঋণৰ পাহাৰ পৰিস্থিতি মুখ্যত প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত সঠিক হোমৱৰ্কৰ অভাৱৰ ফল ।
আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা লক্ষ্য কৰা হৈছে যে বহুতো ষ্টাৰ্টআপে কেৱল ঋণ মূলধনৰ আশ্ৰয় লৈছে, কাৰণ তেওঁলোকৰ বাবে ইকুইটি উপলব্ধ নহয় । ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে তেওঁলোকে ইকুইটি সুলভ নোহোৱালৈকে বৃদ্ধি স্থগিত ৰাখিবলৈ ঋণ বৃদ্ধি কৰিব লাগিব । এবাৰ ইকুইটি তেওঁলোকৰ বাবে সুলভ হ'লে, তেওঁলোকে ঋণ পৰিশোধ কৰিব পাৰে আৰু কম মূল্যত ইকুইটি ফাইনেন্সিঙৰ আশ্ৰয় ল'ব পাৰে । অৱশ্যে এনে হ'বলৈ এক স্পষ্ট পৰিশোধ পৰিকল্পনা থাকিব লাগিব, যিটো বহু ষ্টাৰ্টআপতে নাই ।
ইয়াৰ ফলতে ঋণ বৃদ্ধি হৈ আছে । সেয়েহে ষ্টাৰ্টআপবোৰে তেওঁলোকৰ ঋণৰ স্থিতিৰ বিষয়ে সজাগ হোৱা আৰু আত্মনিৰীক্ষণ কৰাৰ সময় হৈছে । কিয়নো সেইবোৰ যাতে বহনক্ষম হয় আৰু সংশোধনমূলক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিব পাৰে । ই এক ডাঙৰ ঋণ সংকট প্ৰতিহত কৰাত বহুদূৰ আগবঢ়াই লৈ যাব, যিবোৰ ভাৰতীয় ষ্টাৰ্টআপবোৰৰ মূৰৰ ওপৰত ক'লীয়া ডাৱৰ হৈ ঘূৰি আছে । আনহাতে, যিকোনো বিলম্বই তেওঁলোকৰ ভৱিষ্যত আৰু এই ষ্টাৰ্টআপবোৰত কাম কৰা লাখ লাখ কৰ্মচাৰীৰ ভৱিষ্যতৰ বাবে ক্ষতিকাৰক হ'ব ।
