কেন্দ্ৰীয় সংৰক্ষিত আৰক্ষী বাহিনীৰ ইতিহাস অনুসৰি ১৯৩৯ চনৰ 27 জুলাইত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল ক্ৰাউন ৰিপ্ৰেজেনটেটিভচ পুলিচৰ ৷ পৰৱৰ্তী সময়ত 1949 চনৰ 28 ডিচেম্বৰত চি আৰ পি এফ আইন প্ৰণয়নৰ জৰিয়তে ই কেন্দ্ৰীয় ৰিজাৰ্ভ আৰক্ষী বাহিনীলৈ ৰূপান্তৰিত হয় ৷ চি আৰ পি এফে এক উল্লেখযোগ্য বৰঙণি আগবঢ়াই আহিছে ৷ ভাৰতীয় একতাৰে সৰু সৰু ৰাজ্যসমূহক সামৰি লোৱাৰ লগতে বিভাজনমূলক ঘটনাসমূহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰালৈকে কেন্দ্ৰীয় ৰিজাৰ্ভ আৰক্ষী বাহিনীৰ আছে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা ৷
85 বছৰজোৰা গৌৰৱোজ্জ্বল ইতিহাসসমৃদ্ধ বাহিনীটোত আছে 246 টা বেটেলিয়ন ৷ যাৰ ভিতৰত আছে 208 টা কাৰ্যবাহী বেটেলিয়ন, 6 টা মহিলা বেটেলিয়ন, 15 টা ৰেপিড একচন ফ'ৰ্চ বেটেলিয়ন, 10 টা কমাণ্ডো বেটেলিয়ন ফৰ ৰিজলুট একচন (ক’ব্ৰা) বেটেলিয়ন, 5 চিগনেল বেটেলিয়ন, 1 টা বিশেষ কৰ্তব্য গোট আৰু 1 টা সংসদ কৰ্তব্য গোট ।
তদুপৰি 43 টা গোট কেন্দ্ৰ, 20 টা প্ৰশিক্ষণ প্ৰতিষ্ঠান, 3 টা কেন্দ্ৰীয় অস্ত্ৰ দোকান, 7 টা গোলাবাৰুদ কৰ্মশালা কেন্দ্ৰ, 2 টা বিশেষ কৰ্মশালা কেন্দ্ৰ, এটা চিকিৎসা কৰ্মশালা কেন্দ্ৰ, 100 খন বিচনাযুক্ত 4 খন সংযুক্ত চিকিৎসালয়, আৰু 50 খন বিচনাযুক্ত 17 খন সংযুক্ত চিকিৎসালয় আছে ৷ এইসমূহে আৰক্ষী বাহিনীটোক এক বিস্তৃত আৰু বহুমুখী সংস্থালৈ পৰিণত কৰিছে ৷
চি আৰ পি এফৰ লক্ষ্য :
আইন, ৰাজহুৱা শৃংখলা আৰু আভ্যন্তৰীণ সুৰক্ষা বজাই ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত চৰকাৰক সহায় কৰাই হ’ল কেন্দ্ৰীয় আৰক্ষী বাহিনীটোৰ মূল লক্ষ্য ৷ সংবিধানৰ সৰ্বোচ্চতা বজাই ৰাখি সামাজিক সম্প্ৰীতি আৰু উন্নয়ন ৰক্ষা কৰি দেশৰ অখণ্ডতা সুৰক্ষিত কৰাটো ইয়াৰ অন্যতম লক্ষ্য ৷
চি আৰ পি এফৰ প্ৰতিশ্ৰুতি আৰু কৰ্তব্য :
- ভিৰ নিয়ন্ত্ৰণ
- সংঘৰ্ষ নিয়ন্ত্ৰণ
- উগ্ৰবাদী/বিদ্ৰোহী শক্তিৰ বিৰুদ্ধে অভিযান
- বাওঁপন্থী উগ্ৰবাদৰ সৈতে মোকাবিলা কৰা
- বিশেষকৈ অশান্ত অঞ্চলৰ নিৰ্বাচনৰ ক্ষেত্ৰত নিৰাপত্তা প্ৰদান কৰা
- যুদ্ধৰ ক্ষেত্ৰত শত্ৰুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়া
- চৰকাৰী নীতি অনুসৰি ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শান্তি ৰক্ষণ অভিযানত অংশগ্ৰহণ কৰা
- প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ আৰু অন্যান্য দুৰ্যোগৰ সময়ত উদ্ধাৰ আৰু সাহায্য অভিযান
চি আৰ পি এফৰ ইতিহাস :
ভাৰতত বিভিন্ন আভ্যন্তৰীণ সুৰক্ষা আৰু আইন প্ৰৱৰ্তনৰ কামৰ বাবে দায়বদ্ধ বিশ্বৰ অন্যতম বৃহৎ অৰ্ধসামৰিক বাহিনী ৷
১৯৩৯ চি আৰ পি এফ গঠন হয় :
চি আৰ পি এফ হৈছে ভাৰত যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ মুখ্য কেন্দ্ৰীয় আৰক্ষী বাহিনী, যাক আভ্যন্তৰীণ সুৰক্ষা বজাই ৰখাৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছে ৷ ১৯৩৯ চনত মূলতঃ ক্ৰাউন প্ৰতিনিধিৰ আৰক্ষী হিচাপে স্থাপিত, ই আটাইতকৈ পুৰণি কেন্দ্ৰীয় অৰ্ধসামৰিক বাহিনী হিচাবে বিবেচিত ৷ চি আৰ পি এফৰ গঠন আছিল ভাৰতৰ ৰাজকীয় ৰাজ্যৰ ভিতৰত বৰ্ধিত ৰাজনৈতিক অস্থিৰতাৰ ফল ৷ ১৯৩৬ চনত সৰ্বভাৰতীয় কংগ্ৰেছ সমিতিৰ মাদ্ৰাজ প্ৰস্তাৱ অনুসৰি কৰা ইয়াক গঠন কৰা হৈছিল ৷ ইয়াৰ জৰিয়তে সামাজিক নীতিৰ সৈতে সংগতি ৰাখি আইন-শৃংখলা বজাই ৰখাত ৰাজ্যসমূহক সহায় কৰাৰ ক্ৰাউন প্ৰতিনিধিৰ আকাংক্ষাক প্ৰতিফলিত কৰে ৷
স্বাধীনতাৰ পিচত বাহিনীটোৱে এক নতুন পৰিচয় লাভ কৰে :
স্বাধীনতাৰ পিচত 1949 চনৰ 28 ডিচেম্বৰত সংস্থাটোৱে সংসদৰ এক আইনৰ জৰিয়তে নাম পৰিৱৰ্তন কৰে আৰু কেন্দ্ৰীয় ৰিজাৰ্ভ আৰক্ষী বাহিনী হিচাপে পুনৰ নামকৰণ হয় । ইয়াৰ জৰিয়তে চি আৰ পি এফক এটা সশস্ত্ৰ সত্তা হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হয় ৷ সেই সময়ত গৃহমন্ত্ৰীৰ পদত অধিষ্ঠিত চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেলে বাহিনীটোৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈছিল ৷
চি আৰ পি এফ আইনৰ ভিতৰত নিৰ্ধাৰিত চি আৰ পি এফক নিয়ন্ত্ৰণ কৰা নিয়মাৱলী 1995 চনত নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় আৰু 1955 চনৰ 25 মাৰ্চত আনুষ্ঠানিকভাৱে ৰাজপত্ৰযোগে প্ৰকাশিত হৈছিল ।
১৯৫০ চি আৰ পি এফৰ গঠনমূলক বছৰ :ঐক্যবদ্ধ ভাৰত নিৰ্মাণত ইয়াৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা
1950-ৰ আৰম্ভণিতে ভুজত চি আৰ পি এফ প্ৰশংসনীয় প্ৰদৰ্শন ৷ পূৰ্বৰ পাটিয়ালা আৰু ইষ্ট পাঞ্জাৱ ষ্টেট ইউনিয়ন (পিইপিএছইউ) আৰু চম্বল ৰিভেনচে ব্যাপক প্ৰশংসা লাভ কৰিছিল । এক সংকটজনক সময়ত বাহিনীটোৱে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল ৰাজ্যসমূহক একত্ৰিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ৷ জুনাগড়ৰ দৰে ৰাজকীয় ক্ষেত্ৰত শৃংখলা স্থাপনৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰক সহায় কৰাত ইয়াৰ অৱদান বিশেষভাৱে যথেষ্ট আছিল ৷ এই সময়ছোৱাত চি আৰ পি এফৰ প্ৰচেষ্টাই আজিৰ একত্ৰিত ভাৰতক গঢ় দিয়াত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈছিল ৷
১৯৫৯ত সুৰক্ষিত সীমাৰ স্মৰণীয় নায়ক :
ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ লগে লগে চি আৰ পি এফক কচ্ছ, ৰাজস্থান আৰু সিন্ধু সীমান্তলৈ প্ৰেৰণ কৰা হয় আৰু অনুপ্ৰৱেশৰ লগতে সীমান্তপাৰ অপৰাধ নিয়ন্ত্ৰণৰ দায়িত্ব দিয়া হয় । পৰৱৰ্তী সময়ত, পাকিস্তানী অনুপ্ৰৱেশকাৰীসকলে আৰম্ভ কৰা আক্ৰমণাত্মক পদক্ষেপৰ প্ৰতিক্ৰিয়াস্বৰূপে জম্মু আৰু কাশ্মীৰৰ পাকিস্তান সীমান্তত এই বাহিনীক পুনৰ মোতায়েন কৰা হয় ।
চি আৰ পি এফে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মুহূৰ্তৰ সন্মুখীন হৈছিল যেতিয়া ভাৰতীয় ভূখণ্ডত প্ৰথম চীনা অনুপ্ৰৱেশ হৈছিল ৷ এই ঘটনা ১৯৫৯ চনৰ ২১ অক্টোবৰত লাডাখৰ হট স্প্ৰিংছত সংঘটিত হৈছিল, য'ত চীনা বাহিনীৰ দ্বাৰা এটা সৰু চি আৰ পি এফ কেম্পত এম্বুছ কৰা হৈছিল ৷ দুখজনকভাৱে উক্ত আক্ৰমণৰ ফলত চি আৰ পি এফৰ দহজন বীৰ জোৱানে দেশৰ বাবে প্ৰাণ দিছিল৷ ২১ অক্টোবৰৰ সেই দুৰ্ভাগ্যজনক ঘটনাত তেওঁলোকৰ নিস্বাৰ্থ ত্যাগক স্মৰণ কৰাৰ উদ্দেশ্যে প্ৰতিবছৰে সমগ্ৰ দেশতে আৰক্ষী স্মৰণ দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয় ৷
১৯৬২ত চি আৰ পি এফৰ বীৰত্ব : সীমান্ত যুদ্ধৰ পৰা গোলকীয় শান্তি ৰক্ষালৈ
১৯৬২ চনৰ চীনা আক্ৰমণৰ সময়ত চি আৰ পি এফে আকৌ এবাৰ ভাৰতীয় সেনাৰ সৈতে একত্ৰিত হৈ অৰুণাচল প্ৰদেশত তেওঁলোকৰ সমৰ্থন আগবঢ়ায় ৷ উক্ত সময়ত কৰ্তব্যৰত আঠজন চি আৰ পি এফ জোৱানে আত্ম বলিদান দিয়ে ৷ ভাৰতৰ অৰ্ধ-সামৰিক বাহিনীৰ ইতিহাসত প্ৰথমবাৰৰ বাবে, উগ্ৰপন্থী কেডাৰৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিবলৈ শ্ৰীলংকাত ভাৰতীয় শান্তি ৰক্ষা বাহিনীত যোগদান কৰাৰ উদ্দেশ্য মহিলাৰ এটা দলসহ চি আৰ পি এফৰ তেৰটা কোম্পানীক বিমানেৰে লৈ যোৱা হৈছিল ৷ ইয়াৰ উপৰিও, ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ অন্যান্য শান্তি ৰক্ষণ বাহিনীৰ অংশ হিচাপে চি আৰ পি এফৰ জোৱানসকলক হাইতি, নামিবিয়া, চোমালিয়া মালদ্বীপ, কছোভো আৰু লাইবেৰিয়ালৈ আইন-শৃংখলা পৰিস্থিতিৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল ।
নিৰ্বাচনৰ সময়ত ভূমিকা :
চি আৰ পি এফ হৈছে নিৰ্বাচনৰ অখণ্ডতা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে চৰকাৰৰ বিশ্বস্ত সংস্থা, সেয়া সংসদীয় হওঁক বা সমগ্ৰ দেশতে অনুষ্ঠিত বিধানসভা নিৰ্বাচন হওঁক । চি আৰ পি এফে গৌৰৱেৰে, নিষ্ঠাসহকাৰে সেই কৰ্তব্য পালন কৰে । ই গৃহ মন্ত্ৰণালয়, ভাৰতৰ নিৰ্বাচন আয়োগ, ৰে’লৱে ব’ৰ্ড আৰু অন্যান্য কেন্দ্ৰীয় সশস্ত্ৰ আৰক্ষী বাহিনী, ৰাজ্যিক সশস্ত্ৰ আৰক্ষী, সীমান্ত শাখা গৃহৰক্ষী আৰু ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেটেলিয়নকে ধৰি বিভিন্ন চৰকাৰী সংস্থাৰ সৈতে সমন্বয় সাধন কৰে । ই ‘ৰাজ্যিক পৰ্যায়ৰ সমন্বয় গোট’ গঠন কৰি নিৰ্বাচন চলি থকা ৰাজ্যসমূহৰ মাজত যোগাযোগ ৰক্ষা কৰে ৷
ই নিৰ্বাচনৰ দায়িত্বত থকা সৈন্যৰ চলাচল আৰু নিয়োজনৰ সমন্বয়ৰ বাবে দায়বদ্ধ । ইয়াৰ সুবিধাৰ বাবে বাহিনীৰ মুখ্য কাৰ্যালয় আৰু সংশ্লিষ্ট ৰাজ্যসমূহত নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰি সমৰ্পিত 24 ঘণ্টীয়া নিয়ন্ত্ৰণকক্ষ স্থাপন কৰা হয় ৷ চি আৰ পি এফে নিৰ্বাচনৰ বাবে প্ৰস্তুতিৰ সময়ত ৰাজ্যসমূহক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে৷ যি নিৰ্দিষ্ট এলেকা বা ভোটকেন্দ্ৰৰ সংবেদনশীলতাৰ ওপৰত আধাৰিত সৈন্য মোতায়েনৰ পৰিকল্পনাৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱায় ৷
দক্ষ আদেশ আৰু নিয়ন্ত্ৰণ নিশ্চিত কৰিবলৈ চি আৰ পি এফে সকলো নিয়োজিত বাহিনীক অনন্য মাত্ৰা প্ৰদান কৰে ৷ যাৰ বাবে ৰাজ্যসমূহৰ স্থানীয় কৰ্তৃপক্ষই নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰাৰ বাবে সৈন্যসকলক আৰামদায়কভাৱে ৰখাৰ ব্যৱস্থা কৰে ৷ ই লগতে নিৰ্বাচনী দায়িত্বত নিয়োজিত সৈন্যসকলক প্ৰাক-অন্তৰ্ভুক্তি প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰে, এক সুপৰিকল্পিত আৰু সুৰক্ষিত নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়া নিশ্চিত কৰে ৷
সুৰক্ষা কাৰ্যকলাপ :
চি আৰ পি এফে ১৯৮০ চনত পঞ্জাৱত উগ্ৰবাদ দমন কৰাত আৰু ১৯৯০ত ত্ৰিপুৰাত বিদ্ৰোহ দমন কৰাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে । 2001 চনত মন্ত্ৰীৰ এটা গোটৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি, চি আৰ পি এফক দেশৰ প্ৰাথমিক আভ্যন্তৰীণ সুৰক্ষা বাহিনী হিচাপে মনোনীত কৰা হৈছিল ।
চি আৰ পি এফে নক্সালবাদ নিৰ্মূল কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আগবঢ়াইছে, বিশেষকৈ পশ্চিমবংগ আৰু বিহাৰৰ কাইমুৰ, ৰোহতাচ অঞ্চলত । বাহিনীটোৱে ঝাৰখণ্ডৰ চাৰান্দা বনাঞ্চলৰ পৰা নক্সালসকলক সফলতাৰে উলিয়াই দিছিল, যি তেওঁলোকৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দুৰ্গ হিচাপে কাম কৰিছিল ৷ 2011 চনতত শীৰ্ষ মাওবাদী নেতা কিষাণজী চি আৰ পি এফৰ গুলীত মৃত্যু হয়৷ 2011 চনত চাৰাণ্ডা, 2012 চনত মাদ, 2012 চনত কাট-অফ এলেকা, 2012 চনত বুৰহা পাহাদ আৰু 213 চনত চিলগাৰ এণ্ড পিডিৰ দৰে মুক্ত নক্সাল অঞ্চলত গুৰুত্বপূৰ্ণ অভিযান চলাইছিল ৷
১৯৯৯ চনত ওড়িশাৰ ঘূৰ্ণীবতাহ, ২০০১ চনত গুজৰাটৰ ভূমিকম্প, ২০০৪ চনত চুনামি আৰু ২০০৫ চনত জম্মু-কাশ্মীৰৰ ভূমিকম্পকে ধৰি বিভিন্ন প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ সময়ত চি আৰ পি এফ উদ্ধাৰ আৰু সাহায্য অভিযানত জড়িত আছিল ৷ তদুপৰি চি আৰ পি এফে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ দ্বাৰা নিযুক্তিত নিজৰ সামৰ্থ প্ৰদৰ্শন কৰে ৷ যাৰ ভিতৰত আছে শ্ৰীলংকা (1987), হাইতি (1995), কছোভো (2000) আৰু 2007 চনত লাইবেৰিয়া (মহিলা দল)ত অভিযান৷
এইপৰ্যন্ত 2255 গৰাকী সাহসী চি আৰ পি এফ সৈন্যই দেশৰ সেৱাত নিজৰ জীৱনৰ সৰ্বোচ্চ ত্যাগ কৰিছে । তেওঁলোকৰ বীৰত্বৰ স্বীকৃতিস্বৰূপে বাহিনীটোক এটা জৰ্জ ক্ৰছ, 3 টা ৰজাৰ আৰক্ষী পদক, 1 টা অশোক চক্ৰ, 10 টা কীৰ্তি চক্ৰ, 1 টা বীৰ চক্ৰ, 39 টা শৌৰ্য চক্ৰ, 1 টা পদ্মশ্ৰী, 49 টা আৰক্ষী পদক, মেধাৱী সেৱাৰ বাবে 2022 চনত আৰক্ষী পদক, 2027 টা বীৰত্ব, বীৰত্ব আৰক্ষী পদক, 5 টা ভাৰতীয় আৰক্ষী পদকৰে সন্মানিত কৰা হৈছে । 4 টা বিশিষ্ট সেৱা পদক, 1 টা যুদ্ধসেৱা পদক, 5 টা সেনা পদক, 114 টা জীৱন ৰক্ষাৰ বাবে প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ আৰক্ষী পদক আৰু 2 টা জীৱন ৰক্ষা পদকেৰে সন্মানিত কৰা হয় ৷
বিগত পাঁচ বছৰত, চি আৰ পি এফে 809 টা উগ্ৰপন্থী/নক্সালক নিহত কৰিছে, ৭২৩৯ টাক আটক, ৩৭৪৮ টাক আত্মসমৰ্পণ কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছে ৷ তদুপৰি ৩০৯৩ টা অস্ত্ৰ, ৯৭০৭৬ টা বিভিন্ন গোলাবাৰুদ, ২৯৪৫.৭১২ কিলোগ্ৰাম বিস্ফোৰক, ১৬৮৯ টা গ্ৰেনেড, ৬৭৯ টা বোমা, ১৭ টা ৰকেট, ৫৭৯০ কেজি আই ই ডি, ৬৫৩৬৫ ৫ ০ টা টিনেটৰ, ২০৩২৫ ডাল জিলেটিন ষ্টিক, 132157 ১ কোটিতকৈও অধিক টকাৰ নিচাজাতীয় সামগ্ৰী উদ্ধাৰ কৰে ৷
