ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਯੁੱਧ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 24 ਅਕਤੂਬਰ 1945 ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚਾਰਟਰ ਉੱਤੇ 51 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ।
24 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।
ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਰਸੀਲ ਦੀ ਸੰਧੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਜੂਨ 1919 ਵਿੱਚ ਲੀਗ ਆਫ਼ ਨੇਸ਼ਨਸ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੂਸਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ 1939 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਲੀਗ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਨੀਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਲੀ ਰਿਹਾ।
ਅਗਸਤ 1941 ਨੂੰ, ਯੂਐਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਫ੍ਰੈਂਕਲਿਨ ਡੀ. ਰੂਜ਼ਵੇਲਟ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਿੰਸਟਨ ਚਰਚਿਲ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਨਿਊਫਾਊਂਡਲੈਂਡ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ 'ਤੇ ਪਲੈਂਸੇਟਾ-ਬੇ ਵਿਖੇ ਨੇਵੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਬੈਠਕ ਕੀਤੀ।
ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਯਤਨਾਂ ਲਈ ਯੁੱਧ ਦੇ ਗਠਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਐਲਾਨ ਨਾਮਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ‘ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਚਾਰਟਰ’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਧੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 'ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਆਮ ਸਿਧਾਂਤ ਜਿਸ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਕੀਤਾ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵੀ ਦਸੰਬਰ 1941 ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰੁਜ਼ਵੇਲਟ ਨੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ 'ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ' ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।
1 ਜਨਵਰੀ, 1942 ਨੂੰ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਐਲਾਨ ਨਾਮੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀ ਸੀ ਵਿਖੇ 26 ਸਬੰਧਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੇ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸ਼ਕਤੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਚਾਰ ਦੋਸਤਾਨਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ, ਯੁਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਚੀਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
24 ਅਕਤੂਬਰ 1945 ਨੂੰ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ 51 ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ (ਫਰਾਂਸ, ਚੀਨ ਗਣਤੰਤਰ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ) ਅਤੇ 46 ਹੋਰ ਦਸਤਖਤਾਂ ਸਮੇਤ 51 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਇਸ ਮਹਾਂਸਭਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬੈਠਕ 10 ਜਨਵਰੀ 1946 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਟੀਚਿਆਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ, ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਦੋਸਤਾਨਾ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਂਝੇ ਸਿਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
75 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ
- ਇਸ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 51 ਮੈਂਬਰੀ ਰਾਜ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਬਸਤੀਕਰਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਧਦੀ ਗਈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 193 ਦੇਸ਼ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ।
- ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਪਿਛਲੇ 75 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਸਿਹਤ, ਵਾਤਾਵਰਣ, ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਵਰਗੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦਾਇਰੇ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
- ਇਸ ਦੇ ਬਣਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। 1948 ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੇ ਚੇਚਕ, ਮਲੇਰੀਆ, ਐਚ.ਆਈ.ਵੀ. ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਚਾਰਿਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਯੂਐਚਓ) ਬਣਾਇਆ।
- ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਚੋਟੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1950 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਉਜਾੜੇ ਹੋਏ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।
- ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਪੇਸ਼ ਸੰਕਟ ਦੇ ਮੋਰਚੇ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਹੈ। 1972 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 2002 ਵਿੱਚ, ਯੂ.ਐਨ. ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਅਪਰਾਧਕ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਯੁੱਧ ਅਪਰਾਧ, ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ
- ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਲੋਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ 1994 ਵਿੱਚ, ਇਹ ਰਵਾਂਡਾ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ।
- ਸਾਲ 2005 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਅਕ ਕਾਰਜਾਂ 'ਤੇ ਕਾਂਗੋ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਕੰਬੋਡੀਆ ਅਤੇ ਹੈਤੀ ਤੋਂ ਵੀ ਆਏ ਹਨ।
- ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ, ਦੱਖਣੀ ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਪੀਸਕੀਪਿੰਗ ਮਿਸ਼ਨ 2013 ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਖ਼ੂਨ-ਖ਼ਰਾਬੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ।
