ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਣ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲੈਂਡਿੰਗ ਬੁੱਧਵਾਰ ਸ਼ਾਮ 6:04 ਵਜੇ ਹੋਣੀ ਹੈ। ਕਰੀਬ 40 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੰਦਰਯਾਨ ਦਾ ਲੈਂਡਰ ਉਤਰੇਗਾ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੇ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲੈਂਡਿੰਗ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਆਖਰੀ 15 ਮਿੰਟ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਪੜਾਅ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ 2019 ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਹਾਰਡ ਲੈਂਡਿੰਗ ਕਾਰਨ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਝਟਕਾ ਲੱਗਾ। ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਗੜਬੜੀਆਂ ਅਤੇ ਇੰਜਣ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਹੀ ਲੈਂਡਿੰਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ।
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਹੌਂਸਲਾ ਅਫ਼ਜਾਈ:ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਿਸ਼ਨ ਰੂਮ 'ਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਖੁਦ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੱਤਾ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੱਸ ਕੇ ਮੁੜ ਤੋਂ ਹੋਰ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹਾਰੀ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸਰੋ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕੇ. ਸਿਵਾਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ '15 ਮਿੰਟ ਦਾ ਦਹਿਸ਼ਤ' ਕਿਹਾ। ਇਸ 15 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਪੀਡ ਕੰਟਰੋਲ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਚੁਣੌਤੀ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਲੈਂਡਰ ਨੂੰ ਲੰਬਕਾਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਤਾਰਨਾ ਹੈ।
ਆਖਰੀ 800 ਮੀਟਰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਰਾਕੇਟ ਅੱਗ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੈਂਡਰ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਉਸੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਲੈਂਡਰ ਵੀ ਉਲਟ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਂਝ ਇੱਥੋਂ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਅ ਹਨ ਅਤੇ ਆਖਰੀ 800 ਮੀਟਰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ 2019 ਦਾ ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਮਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਨੇੜੇ 2.1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੋਡਿਊਲ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਿਆ।
ਇਸਰੋ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਸ ਸੋਮਨਾਥ ਦਾ ਬਿਆਨ: ਕੀ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਇਸ 'ਤੇ ਇਸਰੋ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਸ ਸੋਮਨਾਥ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜੋ ਵੀ ਮਾਮੂਲੀ ਅਣਜਾਣਤਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਲੈਂਡਰ ਦੇ ਤਬਾਹ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ: ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਉਤਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਇੰਨੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕਿਉਂ ਹੈ। ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਕੋਈ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਗੁਰੂਤਾ ਗ੍ਰਹਿਣ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਛੇ ਗੁਣਾ ਘੱਟ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਚੰਦਰਯਾਨ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਗੁਰੂਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਬੂਸਟਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਗੁਰੂਤਾ ਖਿੱਚ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੰਦ 'ਤੇ ਲੈਂਡਿੰਗ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਹਾਰਡ ਲੈਂਡਿੰਗ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹਾਰਡ ਲੈਂਡਿੰਗ 'ਚ ਲੈਂਡਰ ਦੇ ਤਬਾਹ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਕੰਟਰੋਲ ਰੂਮ ਤੋਂ ਪੂਰੇ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ : ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਕੇਟ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਕੇਟ ਦੇ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਸਾਫਟ ਲੈਂਡਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਲੈਂਡਰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਹੌਲੀ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਉਤਰੇਗਾ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੂਮ ਤੋਂ ਪੂਰੇ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਸਵੈਚਲਿਤ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਾ ਤਾਂ ਬੂਸਟਰ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲੈਂਡਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।
ਲੇਜ਼ਰ ਡੋਪਲਰ ਵੇਲੋਸੀਮੀਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ: ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੈਂਡਰ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਕਿਸ ਕੋਣ 'ਤੇ ਉਤਰੇਗਾ। ਚੰਦਰਯਾਨ ਲੈਂਡਰ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਲੱਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲੰਬਕਾਰੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਛੂਹ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਲੈਂਡਰ ਕਿੱਥੇ ਉਤਰੇਗਾ, ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਤ੍ਹਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਲੈਂਡਰ ਨੂੰ ਲੰਬਕਾਰੀ ਲੈਂਡ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਲੈਂਡਰ ਆਪਣੀ ਸਹੀ ਲੈਂਡਿੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਰੋਵਰ ਬਾਹਰ ਆਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਰੋਵਰ ਲੈਂਡਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੈ। ਉਥੋਂ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਰੋਵਰ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸਰੋ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਵਾਰ ਲੇਜ਼ਰ ਡੋਪਲਰ ਵੇਲੋਸੀਮੀਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਕੇਟ ਇਗਨੀਸ਼ਨ 10 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਸੁਆਹ ਪੈਨਲ 'ਤੇ ਡਿੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਚਾਰਜ ਕਰਨ 'ਚ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
