ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼/ਸ਼ਿਮਲਾ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਮੀਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਭੋਟਾ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਰਾਧਾਸਵਾਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਡੇਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਰਾਧਾਸਵਾਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਇਸ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ (ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਆਰਐਸਐਸਬੀ) ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇਕ ਸਿਸਟਰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਲੀਫ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਹੈ।
ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ 'ਚ ਬਿੱਲ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ
ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੂ ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਇਸ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ 'ਚ ਬਿੱਲ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ? ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੌਣ ਸਨ?, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਇਹ ਸਿਸਟਰ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਵਰਨਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਰਾਧਾਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਖੀ ਮਹਾਰਾਜ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਚਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਹਿਮਾਚਲ 'ਚ ਸਤਿਸੰਗ ਭਵਨ
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ, ਸੋਲਨ ਦੇ ਰਾਬੌਨ, ਕਾਂਗੜਾ ਦੇ ਪਰੌਰ, ਹਮੀਰਪੁਰ ਦੇ ਭੋਟਾ ਸਮੇਤ ਰਾਜ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਤਿਸੰਗ ਭਵਨ ਹਨ। ਮਾਲ ਰਿਕਾਰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਕੋਲ ਸੂਬੇ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਵਿੱਘੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜ਼ਮੀਨ ਆਸਥਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਖੈਰ, ਇੱਥੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਲੀਫ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨੂੰ ਸਾਂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਕੌਣ ਸਨ
ਮਹਾਰਾਜਾ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਵੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਉਹ ਲਾਇਲਪੁਰ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਨ। ਸਾਲ 1920 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਿਟਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਸਰਵਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1884 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਐਮਐਸਸੀ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਕਾਲਜ, ਲਾਇਲਪੁਰ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਨ।
ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਦੇ ਚਾਰ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ
ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਰਹੇ। ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ 23 ਅਕਤੂਬਰ 1951 ਨੂੰ ਲਏ। ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਲੀਫ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਯਾਨੀ ਰਾਧਾਸਵਾਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਨੇ ਸਾਲ 1978 ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਚਾਰ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਹਮੀਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਭੋਟਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਕ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸਿਰਸਾ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਡੇਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਿਆਸ ਵਿਚ ਡੇਰਾ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਹੈ।
ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਲੀਫ ਸੁਸਾਇਟੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਮਦਦ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਲੀਫ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵੀ ਭੋਟਾ ਹਸਪਤਾਲ ਨੂੰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਲ 1999 ਵਿੱਚ ਹਮੀਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਭੋਟਾ ਹਸਪਤਾਲ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡੇਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਇਸ ਹਸਪਤਾਲ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਲੀਫ ਸੁਸਾਇਟੀ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੀਐਮ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬਿੱਲ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜਾਣੋ ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਭਾਵੇਂ ਰਾਧਾਸਵਾਮੀ ਸੰਪਰਦਾ ਆਗਰਾ ਦੀ ਪੰਨੀ ਗਲੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਿਆਸ ਵਿੱਚ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਸੰਪਰਦਾ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਚਰਚਾ ਦਿੱਤੀ। ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਸ਼ਿਵਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ, ਨੂੰ ਇਸ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਾਲ 1818 ਤੋਂ 1878 ਤੱਕ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਆਚਾਰੀਆ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਵਾਮੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਣ ਗਏ।
ਫੌਜ ਵਿੱਚੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਝੌਂਪੜੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਰਾਧਾਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਿਆਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਆਚਾਰੀਆ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ 1904 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ 1948 ਈ. ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਏ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਦੀ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਉਹ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ 1948 ਤੋਂ 1951 ਤੱਕ ਰਿਹਾ।
Source: ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਡੇਰਾ ਬਿਆਸ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ।
