ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ:ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐੱਮ.ਐੱਨ.ਆਰ.ਈ.) ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 20 ਅਗਸਤ, ਮਰਹੂਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ "ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਿਵਸ” ਵਜੋਂ ਐਲਾਨਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਿਨ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਐੱਮ.ਐੱਨ.ਆਰ.ਈ. ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਿਵਸ (ਆਰ.ਜੀ.ਏ.ਯੂ.ਡੀ.) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ 2004 ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਆਗੂ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੁਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਉਪਕਰਣਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ, ਲਾਭਾਂ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਸਮੂਹ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ। ਡਬਲਯੂ.ਬੀ.ਆਰ.ਈ.ਡੀ.ਏ., ਐੱਮ ਐੱਨ ਆਰ ਦੀ ਸਟੇਟ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ ਹੋਣ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਆਰ.ਜੀ.ਏ.ਯੂ.ਡੀ. ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਿਵਸ ਵਿੱਚ ਡਬਲਯੂ.ਬੀ.ਆਰ.ਈ.ਡੀ.ਏ. ਸਕੂਲ ਪੱਧਰੀ ਮਾਡਲ, ਕੁਇਜ਼, ਸਿਟ ਐਂਡ ਡਰਾਅ, ਬਹਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪੋਸਟਰ, ਬੈਨਰ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਲੋਗਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰੈਲੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਮਾਰਚ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਰੈਲੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੈਟਰੀ ਸੰਚਾਲਿਤ ਦੋ ਪਹੀਆ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੈਲੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅੰਤ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣਾ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਝਾਅ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਕੀ ਹੈ?
ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਊਰਜਾ ਜਿਹੜੀ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਥੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ "ਗੈਰ-ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ: ਬਾਲਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੋਲੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬਿਜਲੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਊਰਜਾ ਜੋ ਗੈਰ-ਥੱਕਣਯੋਗ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਉਸ ਨੂੰ “ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ: ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸ਼ਕਤੀ। ਸੂਰਜ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਕੋਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਦਾ ਅਸਲ ਅਰਥ ਹੈ “ਨਵੀਨੀਕਰਣ” ਜਾਂ “ਦੁਬਾਰਾ ਭਰਨਾ”।
ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਹੱਦ ਕੀ ਹੈ?
ਧੁੱਪ, ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਝਰਨੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਦੂਸਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰਾਂ, ਤਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਭੂ-ਥਰਮਲ ਗਰਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਵੀਨੀਕਰਣ 2014 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਅੰਤਮ ਊਰਜਾ ਦੀ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਲਗਭਗ 19% ਸੀ। ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੀ ਖਪਤ ਦੀ ਵੰਡ ਇਹ ਸੀ: ਰਵਾਇਤੀ ਬਾਇਓਮਾਸ (9%), ਨਾਨ-ਬਾਇਓਮਾਸ ਗਰਮੀ ਊਰਜਾ (4.2%), ਪਣ ਬਿਜਲੀ (3.8%) ਅਤੇ ਹਵਾ, ਸੂਰਜੀ, ਜਿਓਥਰਮਲ ਆਦਿ (2%) ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਬਿਜਲੀ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 30.03.2014 ਨੂੰ ਗਰਿੱਡ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਪਾਵਰ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸਥਾਪਿਤ ਸਮਰੱਥਾ 31,692.18 ਮੈਗਾਵਾਟ ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਮਾਲ ਹਾਈਡ੍ਰੋ ਪਾਵਰ ਨੇ 3803.7 ਮੈਗਾਵਾਟ, ਸੌਰ ਊਰਜਾ: 2631.96 ਮੈਗਾਵਾਟ, ਵਿੰਡ ਪਾਵਰ: 21136.40 ਮੈਗਾਵਾਟ, ਬਾਇਓਮਾਸ ਪਾਵਰ: 4013.55 ਅਤੇ ਕੂੜੇ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਾਵਰ ਨੇ 106.58 ਮੈਗਾਵਾਟ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਜਾ ਇੰਨੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਊਰਜਾ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਾਭ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਵੀਨੀਕਰਣਯੋਗ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਹਾਨੀ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਵੀਨੀਕਰਣਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੋਲਾ ਅਤੇ ਤੇਲ ਵਰਗੇ ਨਿਕਾਸਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ' ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਣਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਬਲਕਿ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਲੜਾਈਆਂ ਵੀ ਘਟਣਗੀਆਂ, ਜੋ ਨਿਕਾਸੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣਨ ਲਈ ਲੜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਘੱਟ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਵਰਤੋਂ। ਕੋਲਾ-ਅਧਾਰਤ ਜਾਂ ਗੈਸ-ਅਧਾਰਤ ਥਰਮਲ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ।